خبرگزاری تسنیم: تنش و اختلاف تاریخی بین ترکیه و یونان٬ تاریخی به درازای عمر امپراطوری‌های عثمانی و بیزانس دارد. اختلافاتی که در سده بیستم و پس از جنگ جهانی نخست و انحلال امپراطوری عثمانی هم به شکل دیگری ادامه پیدا کرد و این دو کشور٬ هنوز هم نتوانسته‌اند به سطح آرام و عادی روابط٬ دست پیدا کنند.
در دوران نخست وزیری چیپراس٬ گام‌هایی برداشته شد و اردوغان به عنوان نخستین رئیس جمهور ترکیه را لقب گرفت که پس از 65 سال به یونان سفر کرد. اما در همان سفر هم٬ اردوغان گفت:«لازم است مسائل مرزی عهدنامه لوزان را به روز کنیم.»
رئیس جمهور یونان بعدها گفته بود از این حرف اردوغان٬ شوکه شده و تنها توانسته به گفتن این جمله اکتفا کند:«یونان٬ حاضر نیست در این مورد مذاکره کند.»
حالا ظاهراً با توجه به تنش و اختلاف ترکیه و یونان در لیبی و شرق مدیترانه٬ باز هم زمینه چینی میشود تا این دو کشور٬ تنش جدیدی را تجربه کنند.
خانم پرزیدنت به دنبال عصبانی کردن اردوغان
پس از آن که از 300 نماینده مجلس یونان 261 نماینده به اکاترینی ساکلاروپولو حقوقدان 63 ساله به عنوان رئیس جمهور این کشور رای دادند و با برخورداری از چنین رای و پشتیبانی قاطعانه‌ای کار خود را آغاز کرده است.
رئیس جمهور جدید یونان به عنوان یک فرد مدافع حقوق زنان، پناهجویان و اقلیت‌ها شناخته میشود. اما سخنرانیهای چند روز اخیر او نشان داده که نسبت به مسائل مرزی و سیاسی نیز علاقه ویژه‌ای دارد.
اکاترینی ساکلاروپولو وعده داده که به زودی از جزایر آگاتونیسی بازدید خواهد کرد. این همان موضوعی است که ملی‌گرایان ترکیه را نگران و خشمگین کرده است. چرا که از دید آنان٬ مجموعه جزایر آگاتونیسی و 11 جزیره دیگر منطقه اژه به ترکیه تعلق دارد و نه به یونان.
عبدالصمد کاراتاش از تحلیل گران ترکیه در این مورد نوشته است:«بازدید رئیس جمهور جدید یونان از این جزایر٬ اقدام آشکاری برای تحریک کردن ترکیه است و آنکارا باید به این تصمیم آتن٬ پاسخ جدی بدهد.»
دولت آنکارا هنوز موضع رسمی خود را در خصوص تصمیم رئیس جمهور یونان اعلام نکرده است.
آگاتونیسی یا جزیره الاغ؟
مجمع‌الجزایر کوچک و بزرگ اطراف یونان بسیار پرشمار و تکه تکه هستند و بر اساس آمار٬ یونان نزدیک به 6 هزار جزیره دارد که البته اغلب آنها خالی از سکنه٬ کوچک و غیرقابل زیست هستند. چرا که تامین آب شرب و روشنایی در این جزایر٬ کاری بسیار دشوار و هزینه‌بر است.
برخی از جزایر یونان در منطقه اژه و در نزدیکی ترکیه قرار دارند که آگاتونیسی نیز یکی از این جزایر است که دو روستای کوچک را در دل خود جای داده و جمعاً نزدیک به 200 نفر جمعیت دارد.
جزیره مزبور 4.5 کیلومتر مربع (450 هکتار) مساحت دارد و به اندازه نصف جزیره بزرگ کرت است که البته کرت رونق فراوانی دارد و به تنهایی به عنوان یک استان یونان شناخته شده و با آگاتونیسی٬ قابل مقایسه نیست.
اما مساله اینجاست که ترک‌ها نیز در مورد آگاتونیسی ادعای تاریخی دارند و معتقدند که این جزیره مال آنهاست و نام آن نیز اَشَک آدا (جزیره الاغ) است و نه آگاتونیسی. وجه تسمیه جزیره نیز عجیب نیست. چرا که در قبرس٬ اژه٬ کرت و بسیاری از جزایر مدیترانه٬ نگهداری از الاغ‌ها برای جابه‌جایی بار مسافرین و سیاحان٬ از قدیم٬ یک کاسبی پررونق بوده است. ترک‌ها٬ این جزیره را بخشی از استان ساحلی آیدن می‌دانند که در نزدیکی دیدم و بودروم واقع شده است.
حالا ترک‌ها مجبورند برای سفر به این جزیره زیبا٬ پاسپورت نشان دهند. چند سال پیش٬ گروهی از سران حزب دموکرات ترکیه٬ برای برهم زدن این قاعده و به شکل نمادین٬ بدون پاسپورت به جزیره سفر کرند تا نشان دهند که این خاک به کشور آنها تعلق دارد و دلیلی برای ارائه گذرنامه وجود ندارد. اما پلیس ساحلی جزیره آنان را دستگیر کرد و تا زمانی که گذرنامه نشان داده نشد٬ نتواستند خاک جزیره را ترک کنند.
ادعاهای تاریخی
حزب حرکت ملی به رهبری دولت باغچلی که حالا در ائتلاف جمهور با اردوغان و حزب عدالت و توسعه شریک است٬ با ارائه اسناد تاریخی اعلام کرده که جزایر اَشَک در منطقه دریایی اپه٬ از 470 سال پیش و از زمان سلطان سلیمان قانونی٬ به ترکیه تعلق داشته و محل بحث نیست.
امید یالم سرهنگ بازنشسته که زمانی دبیر ستاد کل نیروهای مسلح ترکیه بوده و در مورد مشکلات مرزی یونان و ترکیه٬ مطالعات حقوقی و تاریخی فراوانی انجام داده٬ در این مورد گفته است:« در زمان عهدنامه لوزان در سال 1923 میلادی٬ انگلیس طرف اصلی حقوقی بود و در توافقاتی که در مورد مرز یونان و ترکیه حاصل شد٬ 12 جزیره منطقه اژه٬ خارج از مرزهای یونان باقی مانده و این مرزها به ترکیه تعلق دارند.»
وی افزوده است:«از سال 1923 تا سال 1960 میلادی٬ چندین نقشه توسط آمریکا٬ انگلیس و فرانسه منتشر شده که در تمامی این نقشه‌ها٬ اسامی این جزیره با همان اسم ترکی نوشته شده و این به خوبی نشان میدهد که همه در آن دوران٬ استیلای قانونی ترکیه را پذیرفته‌اند.»
وی معتقد است که تا سال 2004 میلادی در این جزیره خبر خاصی نبود و فقط روستاییان یونانی در آنجا زندگی میکردند اما از 2004 به بعد در آنجا برخی تاسیسات نظامی نیز ایجاد شده و دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه در برابر آتن٬ سکوت کرده است.
پیچیدگیهای مرز دریایی ترکیه و یونان
نگاهی ساده و اجمالی به نقشه‌های هوایی و مرزهای دریایی ترکیه و یونان٬ نشان میدهد که گذشته از پیچیدگیهای حقوق دریایی و بحث تعریف مرزها در دریا و قلمرو قاره‌ای٬ مجموعه‌ای از ادعاها و اختلافات تاریخی بین آتن و آنکارا وجود دارد و این اختلافات به شکل حل نشده٬ به قوت خود باقی هستند.
با توجه به این که٬ ترکیه و یونان هر دو عضو ناتو هستند٬ آمریکا و ناتو٬ گهگاه تلاش می‌کنند تا در حد امکان٬ مانع از عمیق دشن اختلافات شوند. اما علاوه بر بحث تاریخی تعلق جغرافیایی جزایره اژه٬ مسائل دیگری همچون کنترل قاچاق و مهاجرت٬ فعالیت برخی از اعضای پ.ک.ک٬ شبکه گولن و گروه کمونیستی مسلح و ضدترکیهای DHKPC در خاک یونان٬ مساله قبرس٬ مساله شرق مدیترانه و لیبی و منابع گاز و نفت مدیترانه مجموعاً شرایطی پدید آورده که زمینه و ظرفیت برای افزایش تنش بین ترکیه و یونان بیشتر شود.
با این حال٬ دولت اردوغان در حال حاضر دست به عصا حرکت می‌کند و ظاهراً به دنبال آن نیست که اختلافات را به سطحی عمیق‌تر برساند.
