طرح ترافیک؛ شش حالت، چهار نرخ

به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، اگرچه اکنون چهارمین هفته اجرای طرح ترافیک با مختصات ویژه شرایط شیوع کرونا سپری می‌شود، اما آثار ملموس کاهش بار ترافیک در سطح شهر از هفته گذشته به بعد که فرآیند محاسبه عوارض و کسر از حساب‌های شهروندی آغاز شد، به تدریج مشهود و ملموس شده است. هر چند در نخستین روز اجرای طرح ترافیک، اخباری از کاهش بار تردد در محدوده مرکزی شهر از سوی پلیس راهنمایی و رانندگی منتشر شد، اما تجربه شهروندان شاغل در این محدوده بهبود چندانی نسبت به زمان تعلیق طرح ترافیک یعنی تا پیش از 17 خرداد نداشت و آنها همچنان در بیشتر ساعات روز با بحران کمبود فضای پارک حاشیه‌ای، قفل ترافیک و سرعت فوق‌العاده پایین حرکت اتوبوس‌ها در هسته مرکزی شهر روبه‌رو بودند. اما بهبود تجربه رانندگی در مرکز شهر و برقراری نظم نسبی جریان ترافیکی از هفته گذشته که حساب و کتاب ترددهای 17 خرداد به بعد در کیف پول شهروندان در سامانه «تهران من» منعکس شد، به تدریج رخ داد و اکنون در دومین هفته پس از شروع کسر عوارض از حساب‌های شهروندی، وضعیت ترافیک در دو حلقه اول و دوم طرح ترافیک به مراتب بهتر از دو هفته ابتدایی بازگشت طرح ترافیک است. در واقع شهروندان با مشاهده هزینه‌های جدید تردد در محدوده طرح ترافیک، ساعات حرکت خود را به نحوی که حتی‌المقدور کمترین بهای ممکن را پرداخت کنند، تطبیق دادند. نتیجه این تطبیق سبک سفرها با طرح ترافیک، به شکل کاهش بار تردد نمایان شده است.

در اردیبهشت و خرداد امسال اخباری درباره محاسبه بهای عوارض طرح ترافیک کرونایی با تخفیف 50 درصد منتشر شد و حتی لایحه مربوطه توسط شهرداری تهران تنظیم و به شورای شهر ارسال شد؛ اما این لایحه تاکنون در صحن شورا که نهاد تعیین‌کننده نرخ عوارض شهری است، بررسی نشده و در نتیجه ارقام مصوب عوارض طرح ترافیک سال 99 در حال اعمال است.

در نهایت آنچه به‌عنوان پیامد مثبت اجرای طرح ترافیک اکنون در سطح شهر مشاهده می‌شود، بهبود جریان آمد و شد خودروها به‌ویژه در حلقه دوم (10 بزرگراه اصلی محدوده زوج و فرد سابق) نسبت به زمانی است که طرح ترافیک به کلی تعلیق شده بود. در دو ماه و نیم ابتدایی بهار که طرح ترافیک اجرا نمی‌شد و مشخصا پس از شروع فعالیت کسب و کارهای گوناگون از اول اردیبهشت به بعد، بار ترافیک بزرگراهی بین ساعات 9 تا پیش‌از‌ظهر (حوالی 12) بسیار سنگین بود، طوری که این معابر وضعیتی مشابه شرایط پیک ترافیکی در روزهای عادی سال 98 را پیدا کرده بودند. اما بازگشت طرح ترافیک و شروع کسر عوارض تردد از حساب شهروندان در سامانه تهران من سبب شده بار ترافیک بزرگراهی در این ساعات کاهش چشمگیری پیدا کند و جریان آمد و شد خودروها در 10 بزرگراه اصلی روان شود.

صرف‌نظر از موارد استثنای طرح ترافیک مانند ساکنان داخل محدوده و سهمیه‌دارانی که از تخفیف‌های خاص برخوردار هستند، بهای ورود به محدوده اصلی طرح ترافیک (حلقه اول) برای هر شهروند یکی از شش وضعیت ممکن را پیدا می‌کند که در جدول نیز تشریح شده است. هرچند به‌طور کلی بهای عوارض تردد در طرح ترافیک برای هر شهروند با فرض داشتن معاینه فنی برتر در سه حالت کلی غیراوج، یکسراوج و دوسر اوج محاسبه می‌شود، اما در طرح ترافیک کرونایی با توجه به اینکه امکان خروج رایگان برای یک گروه از شهروندان که پیش از شروع طرح ترافیک (ساعت 8:30 صبح) وارد محدوده شده باشند، از ساعت 14:30 به بعد فراهم است، بنابراین وضعیت‌های پرداخت نیز متناسب با این شرایط تغییر کرده و با افزایش حالت «رایگان»، عملا چهار نرخ مختلف قابل‌اعمال است. البته با توجه به اینکه اطلاع‌رسانی در سامانه طرح ترافیک درباره جزئیات و کم و کیف خروج رایگان به شکل شفاف و صریح صورت نگرفته است، برخی از شهروندان با این تصور که صرف‌نظر از زمان ورود، در صورتی که پس از ساعت اعلام شده از محدوده خارج شوند، مشمول رایگان بودن تردد خواهند شد، در این مدت دچار خطا شده بودند که در روزهای اخیر توضیحاتی در این ارتباط منتشر و رفع ابهام شد.

به این ترتیب آنچه در عمل اکنون لازم است شهروندان درباره نرخ عوارض تردد در محدوده طرح ترافیک بدانند، این است که یکی از شش وضعیت تردد برای آنها رخ خواهد داد. البته این شش وضعیت با فرض داشتن معاینه فنی برتر و سکونت در خارج از محدوده طرح ترافیک محاسبه شده است. برای کسانی که معاینه فنی عادی داشته باشند، نرخ‌ها 30 درصد بیشتر از این مقادیر است. ساکنان محدوده‌های ترافیکی نیز از تخفیف 50 درصدی برخوردارند که این حالت‌ها استثنا به شمار می‌آید.

حالت اولی که ممکن است رخ دهد، عوارض صفر ناشی از تردد در بازه زمانی رایگان در محدوده طرح ترافیک است. ساعات اجرای طرح ترافیک کرونایی در حال‌حاضر بین 8:30 تا 16:30 تعریف شده و زمان خروج رایگان برای کسانی که پیش از شروع طرح ترافیک وارد محدوده شده باشند، ساعت 14:30 تعیین شده است. بر این اساس کسانی که صبح زود و قبل از 8:30 وارد محدوده شوند و پس از 14:30 از محدوده خارج شوند، تردد آنها رایگان خواهد بود. وضعیت دوم مربوط به کسانی است که قبل از شروع طرح وارد می‌شوند اما در ساعت 10:30 تا 14:30 که بازه غیرپیک محسوب می‌شود، از محدوده خارج می‌شوند. برای این افراد عوارض با نرخ غیر اوج معادل 16 هزار و 400 تومان منظور خواهد شد. در وضعیت سوم کسانی که قبل از8:30 وارد محدوده طرح ترافیک می‌شوند و در بازه غیرپیک یعنی 10:30 تا 14:30 از محدوده خارج می‌شوند، سفرغیراوج انجام داده‌اند و باید نرخ میانه معادل 23 هزار و 500 تومان پرداخت کنند. وضعیت چهارم مربوط به کسانی است که در ساعت پیک صبحگاهی وارد محدوده می‌شوند اما خروج آنها به پس از ساعت 14:30 موکول می‌شود. این افراد سفر دوسر اوج که گران‌ترین سفر است را انجام داده‌اند و باید معادل 35 هزار و 200 تومان بپردازند. وضعیت پنجم مربوط به کسانی است که در بازه غیراوج یعنی بین ساعت 10:30 تا 14:30 وارد محدوده شده و در همین زمان یا پس از اتمام طرح ترافیک یعنی پس از ساعت 14:30 از محدوده خارج می‌شوند. در این وضعیت رقم سفر غیراوج معادل 16 هزار و 400 تومان از حساب شهروندی آنها کسر خواهد شد. در نهایت وضعیت ششم نیز مربوط به کسانی است که پس از ساعت 14:30 یعنی در بازه زمانی اوج عصرگاهی وارد محدوده می‌شوند. عموما این افراد خروج پس از اتمام زمان اجرای طرح ترافیک را انتخاب می‌کنند که پس از ساعت 16:30 است و در نتیجه سفر آنها نیز به‌عنوان یکسر اوج با نرخ 23 هزار و 500 تومانی محاسبه می‌شود.