سرهنگ ستاد قاسم اکبری مقدم از پژوهشگران دفاع مقدس سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش جمهوری اسلامی ایران در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده،از تاریخچه استفاده از سلاح‌های شیمیایی در جنگ‌ها به ویژه رژیم بعثی عراق در جنگ تحمیلی گفت.
در این یادداشت می‌خوانیم: یکی از مؤلفه‌های قدرت رزمی استفاده از سلاح‌های غیرمتعارف است، نظیر بمب‌های هسته‌ای که عامل تعیین‌کننده در تغییر موازنه قدرت به نفع به کاربرنده این گونه سلاح‌ها است. وقتی به تاریخ مراجعه می‌کنیم استفاده از سلاح‌های شیمیایی و میکروبی را با سابقه‌ای قدیمی می‌بینیم. در جنگ جهانی اول که آلمان در بلژیک علیه متفقین مبادرت به استفاده از گاز سمی در سطحی وسیع می‌کند و هزاران سرباز متفقین را از پای در می‌آورد،حرکت جهانی و بیم وقوع حوادث و کشتارهای وحشیانه و جمعی از این دست، مانع مهمی در استفاده از این سلاح در جنگ جهانی دوم می‌گردد.
می‌دانی این گازها با انسان چه می‌کند؟ بعد از تنفس و یا جذب از طریق پوست و بافت‌های مختلف بدن، با ایجاد اختلال در انتقال پیام‌های عصبی باعث بروز اختلال در تنفس، دید، هوشیاری، فشار خون، ضربان قلب و سایر اعمال حیاتی بدن شده و به سرعت فرد مصدوم را در وضعیتی غیرقابل توصیف از پای درمی‌آورد. و این است یک مرگ دردناک و هول انگیز!!!
آیا «لاوازیه» پدر علم شیمی هرگز فکر می‌کرد با کشف این عناصر شیمیایی قرار است بی‌رحمانه‌ترین اتفاقات به دست انسان برای انسان رقم خورد؟!
روستای آلوت بانه در اردیبهشت 1366 گواهی می‌دهد، شرم آورترین و هولناک‌ترین جنایت را، و فراموش نمی‌کند صحنه‌ای را که در آن مادری باردار به همراه دخترش بر اثر استنشاق گاز سمی در بمباران شیمیایی توسط عراق به شهادت رسیده بودند. گناه او و دیگران چه بود؟ و یا هزاران زن و کودک و مردم غیرنظامی شهر سردشت که در هفتم تیرماه 1366هدف گاز ناتوان‌کننده خردل قرار گرفته و مظلومانه به شهادت رسیدند. در این حادثه 4500نفر چون برگ درخت بر زمین می‌افتند. تصاویر، کودکی را نشان می‌دهد که عروسک در دست، شهید شده گویا می‌خواسته از عروسکش در مقابل این گاز خوفناک دفاع کند.
خیبر در بمباران شیمیایی
جزایر مجنون با نیزارهای بلند و زمینی باتلاقی غیرقابل سکونت است. باتلاق‌ها و مرداب‌های هورالهویزه و هورالعظیم در 45کیلومتری شمال شرقی شهر هویزه و 95 کیلومتری غرب اهواز و بخشی از مرداب‌ها و باتلاق‌ها که در خاک عراق قرار دارند دو جزیره شمالی و جنوبی را تشکیل می‌دهند که محور اصلی عملیات خیبر در اسفند ماه 1362بودند.
نیروهای ایران سریع و برق‌آسا پس از پشت سر گذاشتن منطقه وسیع جفیر و هلی برن‌نفر از نیروهای پیاده که توسط هوانیروز قهرمان و خلبانان شجاع آن صورت می‌پذیرد، جزایر مجنون شمالی و جنوبی را تصرف می‌نمایند. صبح روزچهارم است. نیروهای ایران پس از تارومار نمودن عراقی‌ها با رسیدن به شهر القرنه رژیم بعثی عراق و استقرار بر روی جاده مهم بصره- العماره با استقبال گرم مردم شیعه منطقه مواجه شدند.
رژیم بعثی عراق که با دیدگاهی نظامی هرگز فکر نمی‌کرد از این موانع طبیعی برای طراحی حمله‌ای وسیع استفاده شود، غافلگیرانه برای توقف پیشروی نیروهای ایران و در امان ماندن از خطر تصرف شهر بصره با حداکثر توان خود و با استفاده از اطلاعات ماهواره‌ای که آمریکا در اختیار او قرار داد، اقدام به بمباران وسیع هورالعظیم می‌نماید که بیشتر این بمب‌ها شیمیایی بوده و بدین ترتیب مانع پیشروی نیروهای ایران می‌گردد.
خلبانان و بالگردهای هوانیروز ارتش در این مقطع با تخلیه بسیاری از رزمندگان شیمیایی شده به پشت جبهه نقش بسیار بزرگی را ایفا نمودند و کارنامه درخشانی در نجات مصدومان عملیات خیبر از خود بر جای گذاشتند. هوانیروز با90 فروند انواع بالگرد از پایگاه‌های گروه پشتیبانی اصفهان، گروه رزمی مسجد سلیمان و با استعداد بیش از 256 نفر از کارکنان خلبان، فنی و پشتیبانی و امداد رسان، خدمات ایثارگرانه و بی‌شائبه‌ای را از خود نشان دادند. حملات ناجوانمردانه شیمیایی عراق با وجود قوانین بین‌المللی با سکوت استکبار و شورای امنیت همراه بود. ارتش که با لشکرهای 77 پیاده خراسان،21 حمزه(ع)، 28 کردستان و تیپ 55 هوابرد و لشکرهای زرهی 81،16 و 92 و همچنین گروه‌های 22 و 33توپخانه در این عملیات شرکت نموده بود از آسیب بمباران‌های شیمیایی درامان نماند و تلفاتی را متحمل شد.
عملیات بدر و کاربرد سلاح شیمیایی توسط دشمن
یک سال از عملیات خیبر و کاربرد سلاح شیمیایی گذشت و صدام حسین با تجربه تلخی که از اجرای عملیات خیبر و شکست ننگین و غیرقابل تحملی که با از دست دادن جزایر شمالی و جنوبی مجنون و قسمتی از اراضی هورالهویزه که با تلفات سنگین نیرو و تجهیزات جنگی همراه بود داشت، با استقرار سامانه محکم پدافندی و احداث خاکریزهای عریض و طویل و مرتفع همراه با چندین ردیف سیم‌های حلقوی خاردار، نصب نور افکن‌های بسیار قوی، استقرار بی‌شمار نیرو، ادوات زرهی، توپ، تجهیزات و پدافند زمین به هوا، به خصوص موشک‌های ضد بالگرد در منطقه می‌نماید. اما باز خود را با حمله دیگری از سمت دیگر هورالهویزه در عملیاتی با نام «بدر» در اسفند ماه 1363روبرو می‌بیند. در این عملیات، 12لشکر و 5تیپ از رزمندگان اسلام اعم از ارتش و سپاه و بسیج مردمی، در قالب چهار قرارگاه شرکت نموده و به نیرویی در حدود بیش از 21 تیپ عراقی(پیاده، زرهی و مکانیزه) یورش بردند تا عملیات خود را با نام عملیات بدر با رمز مقدس یا فاطمه الزهرا(س)، اجرا نمایند.
در این عملیات هوانیروز با بکار گیری 20 فروند بالگرد و 743 ساعت پرواز، ضمن انهدام سنگرها و ادوات زرهی و تخلیه 1028مجروح، اقدام به هلی برن 945رزمنده و 1049تن آذوقه و مهمات نمود. سرلشکر خلبان محمد علی بختیاری، رحیم بخشی، ناصر مشایخ و سروان فنی هوایی یعقوب حسینی از شهدای هوانیروز در این عملیات هستند.
در یورش اولیه، رزمندگان اسلام جاده العماره - البصره را تصرف نمودند و تلاش کردند تا سر پل تصرفی را گسترش دهند، اما به دلیل پاتک سنگین زرهی دشمن و مشکل بودن پشتیبانی در منطقه هور و طولانی بودن آماد راه‌ها و استفاده دشمن از سلاح‌های شیمیایی در سطحی وسیع، مجبور به عقب نشینی شدند و تنها پد خندق و قسمتی دیگر از هورالهویزه را آزاد کردند. اما با این وجود12000کشته و زخمی و 3000 اسیر، تلفات انسانی نیروهای بعثی و انهدام 180دستگاه تانک و نفربر، 200دستگاه خودرو، 100دستگاه خمپاره انداز و توپ، تخریب دو دهنه پل و سرنگونی 6 فروند هواپیما و سه فروند بالگرد، از جمله ضایعات سنگین عراقی‌ها در این عملیات بود.
عملیات والفجر8 و سلاح شیمیایی
تنبیه متجاوز و کشاندن جنگ به داخل خاک عراق، در استراتژی فرماندهان نظامی ایران قرار می‌گیرد و شهر بندری فاو هدف این عملیات است. منطقه عمومی فاو با تسلط کامل بر اروندرود، تسلط بر شمال خلیج فارس و سایر حساسیت‌های راهبردی منطقه برای عملیات مناسب تشخیص داده شد. اجرای این عملیات که در ساعت 00/22 روز 64/11/17 با رمز مبارک یا فاطمه الزهرا(س) آغاز ودر تاریخ 64/11/26 با تصرف قسمتی از جزیره فاو به پایان رسید دارای ابعاد سیاسی و نظامی بزرگی همچون تصرف بیش از 800 کیلومتر مربع از زمین‌های دشمن،کشته و زخمی شدن بیش از 50000 نفر، که در میان آنها فرمانده لشکر 5، فرمانده تیپ و....... دیده می شد، 700 نفرنیز به اسارت در آمدند.
رژیم بعث که خود را بازنده در شرایط تاکتیکی و عملیاتی جدید می‌دید و تصرف فاو به مثابه گرفتن گلوگاه عراق برایش قابل تحمل نبود با تمام توان اقدام به کاربرد سلاح‌های شیمیایی نموده و با این حربه موفق به باز پس گیری فاو پس از یکسال از اشغال آن توسط ایران می‌گردد.
عملیات کربلای 5 و سلاح شیمیایی
یگان‌های خط شکن در محور شلمچه با رمز مقدس یا زهرا(س) در 19دی65 عملیات کربلای 5 را به فاصله کمی از کربلای4 شروع می‌کنند و نیروهای قرارگاه کربلا قصد الحاق در کانال پرورش ماهی، منطقه پنج ضلعی و شلمچه را دارند. ساعت 10 صبح رزمندگان اسلام در مجاورت کانال هفت دهنه، هلالی اول و دوم را تصرف و حالا موقعیت خود را در شلمچه تا حدودی تثبیت نموده بودند. در روز دوم و با روشنایی روز رزمندگان بیش از 20 پاتک عراق را خنثی و آنها را عقب می‌رانند. در روز سوم، عراق که از عزم و اراده رزمندگان به ستوه آمده چاره را در استفاده از سلاح شیمیایی می‌بیند و با این حربه ناجوانمردانه نیروهای مستقر در کانال ماهی را عقب می‌راند. تصرف چهارراه شلمچه در شامگاه سوم اسفندماه 1365 اتفاق می‌افتد، دشمن نیز با فرا رسیدن صبح، علاوه بر انجام سه پاتک همراه با استفاده از سلاح شیمیایی خطوط خود در این محور را تقویت می‌کند. با وجود استفاده وسیع عراق از سلاح شیمیایی و بمباران سنگین هوایی،نیروهای ایران نیز صدمات زیادی را به دشمن وارد می‌نمایند.
اوج بی رحمی دشمن در کاربرد سلاح شیمیایی در حلبچه
اما در عملیات والفجر10 چه گذشت؟ بدترین اتفاق در حلبچه افتاد. یعنی بمباران شیمیایی مردم بی‌گناه حلبچه و کشته شدن هزاران نفر از مردم عراق در دهشتناک‌ترین وضعیت ممکن !!! در این شرایط حضرت امام (ره) در پیامی فرمودند:
"اخبار پیروزی‌ها و حماسه‌های دلاوران اسلام نه تنها دل ملت ما، که قلب همه مستضعفان و محرومان را شادمان نمود و صدام و عفلقیان و حامیان و اربابان او، خصوصاً آمریکا و اسرائیل را عزادار کرد. سلام خالصانه مرا به همه فرماندهان عزیز و شجاع و رزمندگان ظفرمند پیروز سپاه و بسیج و ارتش و هوانیروز و نیروی هوایی و جهادگران دلاور و گمنام و امدادگران و کلیه نیروهای مردمی و «کُرد» ابلاغ کنید و سلام و تشکر ملت ایران را به مردم شهرهای آزاد شده عراقی که بدون اینکه حتی یک گلوله هم به طرف آنان و شهرهای آنان شلیک شود، با آغوش باز و فریاد الله‌اکبر از رزمندگان ما استقبال نمودند، برسانید و به آنها بگویید که می‌بینید صدام چگونه دیوانه‌وار شما و شهرهایتان را بمباران خوشه‌ای و شیمیایی می‌کند، و خواهیم دید که جهان خواران چگونه در تبلیغات مسموم خود از کنار این پیروزی‌های بزرگ وجنایت صدام خواهند گذشت..."
در حلبچه برادران رزمنده ما ماسک‌های خود را با این که خود به شدت به آن برای در امان ماندن از گازهای شیمیایی نیاز داشتند، در اختیار کردهای عراقی قرار می‌دادند. یعنی حاضر بودند خود شیمیایی شوند ولی به بیگناهان حلبچه آسیبی نرسد.
در عملیات والفجر10، سپاه و بسیج مردمی همچون حماسه‌های دیگر دوران ایثار و شهادت حضور پر شوری داشته‌و حماسه‌های بی‌نظیری را خلق کردند.
حمله شیمیایی به بیمارستان‌های صحرایی
حمله شیمیایی عراق علیه ایران و مردم خود همچنان ادامه پیدا کرد و صدام ابایی از انجام اینگونه اعمال نداشت و در جنایتی دیگر اقدام به بمباران شیمیایی بیمارستان صحرایی حضرت فاطمه(س) آبادان در روزهای ششم و هشتم اسفند 1364 و بیمارستان صحرایی 528 سومار (دهم دی ماه 1365) می‌نماید که تلفات این حادثه 400 مصدوم و 20 شهید بود. صدام بارها با نقض قوانین بین‌المللی از جمله پروتکل 1925 ژنو که در آن کاربرد گازهای خفه‌کننده سمی یا سایر گازها و نیز شیوه‌های جنگ میکروبی منع شده است چهره زشت و شرم آور خود را برای دنیا به نمایش گذاشت. اما سکوت پر معنایی در جهان نمایان بود. چرا که خودشان تأمین‌کننده سلاح‌های صدام بودند. آیا انسانیت مرده بود؟ صدام بار دیگر با گاز کشنده «سارین» و موشک‌های کاتیوشا حاوی گاز اعصاب اهدافی مثل تصفیه آب خرمشهر را مورد حمله قرار داد ولی باز هم هیچکس دم برنیاورد.
قطعنامه 620
پس از مدت‌ها سازمان ملل که فقط عنوان حمایت از ملت‌ها را یدک می‌کشد با دیدن انزجار جهانی از این اعمال سبوعانه دشمن بعثی و به خطر افتادن وجهه‌اش، در 26 اوت 1988 (4 شهریور 1367) در قطعنامه 620 شورای امنیت، برای اولین بار از ایران به عنوان قربانی سلاح‌های شیمیایی در جنگ نام برد. این تنها اقدام یک سازمان جهانی در دفاع از حق مظلوم بود و دیگر هیچ... .
در پایان درود می‌فرستیم به روح پر فتوح امام(ره) و شهدای گرانقدر جنگ تحمیلی به ویژه شهدای حملات شیمیایی و از خداوند متعال برای جانبازان شیمیایی و خانواده محترم‌شان که به حق سال‌ها با رنج و درد خود ساخته و سوخته‌اند اجر و صبر مسئلت می‌نمائیم و یادآور می‌شویم که تا تاریخ این مرز و بوم هست یاد و نام شما هم خواهد بود و ملت این ایثار و فداکاری‌ها را از یاد نخواهند برد.
