محمد رستگاری در گفت و گو با ایسنا اظهارکرد: خودروها و کارخانه‌ها منابع دو آلاینده پیش‌ساز اصلی ازن یعنی دی‌اکسید نیتروژن و گازهای آلی فرار هستند و ترکیب این آلاینده‌های اولیه در معرض نور خورشید و گرما آلاینده ازن را به وجود می‌آورند.هر سال با ورود به فصل تابستان، همراه با افزایش دمای هوا و کاهش میزان ابرناکی شرایط برای تشکیل آلاینده ازن فراهم می‌شود و متاسفانه مساله گرمایش جهانی باعث افزایش درجه حرارت در کشور ما شده که یکی از اثرات جانبی آن افزایش غلظت آلاینده ازن است و در ایران نیز با آن مواجه شده‌ایم.
وی در پاسخ به این پرسش ایسنا که چه راهکارهایی برای کاهش آلاینده ازن وجود دارد؟ خاطرنشان کرد: برای کاهش غلظت آلاینده ازن باید آلاینده‌های اولیه مانند دی‌اکسید نیتروژن و گازهای آلی فرار را کنترل کنیم چراکه گرمایش زمین مساله‌ای نیست که بتوان در کوتاه‌مدت آن را برطرف کرد.
رستگاری با اشاره به اینکه منابع اصلی انتشار گازهای آلی فرار پمپ بنزین‌ها و باک خودروها هستند، گفت: یکی از راهکارهایی که برای کاهش گازهای آلی فرار وجود دارد اجرای طرح کهاب (طرح کاهش، هدایت و انتقال بخارات حاصل از تبخیر بنزین) در پمپ بنزین‌ها است که پیش از سال 90 مطرح شده بود اما متاسفانه در کشور درست اجرایی نشده است و عزم جدی در اجرای آن نمی‌بینم.
معاون نظارت و پایش محیط زیست استان تهران با اشاره به اینکه طرح «کهاب» تنها در یک یا دو پمپ بنزین شهر تهران اجرا شده است، خاطرنشان کرد: اجرایی شدن طرح «کهاب» در پمپ بنزین‌های سطح شهر تهران می‌تواند به کاهش انتشار گازهای آلی فرار کمک می‌کند. سازمان حفاظت محیط زیست سال‌هاست که اجرا شدن این طرح توسط وزارت نفت را پیگیری می‌کند اما هنوز اقدامی در این زمینه صورت نگرفته و این یکی از مشکلات جدی در زمینه انتشار آلاینده ازن است.
وی در ادامه ضمن تاکید بر اینکه وزارت نفت تلاش‌های فراوان و موفقیت‌آمیزی در زمینه بهبود کیفیت سوخت داشته است، از این وزارتخانه در زمینه اجرای «طرح کهاب» انتقاد و تصریح کرد: ایجاد تغییرات در پمپ بنزین اقدام ساده‌ای نیست و مستلزم تخصیص منابع مالی، انجام کار کارشناسی و اقدامات فنی است و به‌دلیل اینکه بخش فنی اجرای «طرح کهاب» مقداری دشوار است، وزارت نفت به سمت اجرایی کردن این طرح حرکت نکرده است. با این حال اجرای این طرح الزامی است و وزارت نفت باید آن را در دستور کار خود قرار دهد.
رستگاری یکی دیگر از منابع انتشار گازهای آلی فرار و دی‌اکسید نیتروژن را «خودروها» دانست و اظهارکرد: خودروها یکی از منابع انتشار «دی‌اکسید نیتروژن» هستند و ارتقای استاندارد خودروها به یورو 5 می‌تواند نقش مهمی در کاهش آلاینده دی‌اکسید نیتروژن و در نتیجه ازن داشته باشد. ارتقای استاندارد خودروها به یورو 5 در دستور کار و قرار است از امسال اجرایی شود.
بیشترین میزان گازهای آلی فرار از باک خودروها منتشر می‌شود
معاون نظارت و پایش محیط زیست استان تهران با اشاره به اینکه اکنون بیشترین میزان گازهای آلی فرار که در سطح شهر تهران منتشر می‌شود، مربوط به باک خودروهاست، اظهار کرد: قطعه‌ای به نام «کربن کنیستر» در باک خودروها وجود دارد که بخارات بنزین جمع شده در باک را تبدیل به مایع و آن را دوباره به سیستم احتراق خودرو منتقل می‌کند تا مصرف شود اما طول عمر این قطعه حدود سه سال بیشتر نیست.
رستگاری با تاکید بر نقش مردم در کاهش انتشار گازهای آلی فرار از باک خودروها خاطرنشان کرد: اگر ما به عنوان مالکان خودرو بتوانیم هر سه سال یک بار قطعه کربن کنیستر خودروی خود را تعویض کنیم، علاوه‌بر کمک به کاهش انتشار گازهای آلی فرار از طریق خودروها می‌توانیم در طول یک سال دو باک بنزین در مصرف خود صرفه‌جویی کنیم همچنین قطعه کربن کنیستر قطعه‌ای به نسبت ارزان قیمت است که با توجه به کمکی که در صرفه‌جویی مصرف بنزین می‌کند، به لحاظ اقتصادی قطعه‌ای مقرون به صرفه است.
وی افزود: بخش عمده‌ای از انتشار دی‌اکسید نیتروژن مربوط به منابع ساکن از جمله کارخانه‌ها، موتورخانه‌ها، واحدهای صنعتی و پالایشگاه‌ها است از این رو باید تمهیداتی اتخاذ شود تا میزان انتشار دی‌اکسید نیتروژن از این منابع نیز کاهش پیدا کند.
برنامه مشخصی برای کاهش میزان ذرات معلق وجود دارد
معاون نظارت و پایش محیط زیست استان تهران ضمن بیان اینکه آلودگی هوا تابع دو عامل شرایط اقلیمی و میزان انتشار آلاینده‌هایی است که ما در محیط منتشر می‌کنیم، اظهار کرد: آلودگی هوا می‌تواند از هر منبع طبیعی یا انسان‌ساخت ناشی شود. آلاینده شاخص ما در طول سال بیشتر ذرات معلق است و ما برای کاهش انتشار این آلاینده برنامه مشخص و خوبی داریم که پس از تشدید تحریم‌ها، اجرای بخش‌هایی از این برنامه‌ها نیز دچار اختلال شد.
وی ادامه داد: در زمینه کاهش میزان انتشار ذرات معلق برنامه‌ای وجود دارد و می‌دانیم چه اقداماتی باید صورت گیرد. دولت نیز بسته به امکاناتی که دارد در جهت کاهش ذرات معلق اقداماتی انجام می‌دهد مانند سه سال پیش که 10 میلیارد دلار برای نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی تعیین کرده بود و تا مرحله ثبت سفارش نیز پیش رفت اما بخاطر تحریم‌ها این اقدام عملیاتی نشد. اگر نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و خودروهای دیزلی انجام می‌شد قطعا اکنون شاهد تحولی در میزان «ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون» و کیفیت هوا بودیم.
بخش زیادی از ذرات معلق ناشی از سایش لاستیک خودروهاست
رستگاری درباره منابع اصلی انتشار ذرات معلق گفت: براساس برآوردی که از ذرات معلق در آخرین سیاهه انتشار آلودگی هوای تهران در سال 96 کردیم، حدود 7 درصد از ذرات معلق به‌صورت مستقیم از اگزوز خودروها منتشر می‌شود و بخش زیادی از آن هم ناشی از سایش لاستیک و لنت ترمز است بنابراین حتی اگر بهترین استاندارد خودروهای تولیدی را در ایران داشته باشیم، بخش سایش لاستیک‌ها کماکان یک مشکل جدی است که به‌راحتی حل نخواهد شد.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: با توجه به نقش زیادی که سایش لاستیک‌ها در انتشار ذرات معلق دارد، به‌منظور کاهش این آلاینده باید تردد خودروها را در سطح شهر کاهش دهیم چراکه کمبود بارندگی باعث می‌شود شست وشوی معابر نیز به‌ندرت اتفاق افتد بنابراین ذرات معلق ناشی از تردد خودروها در شب فروکش می‌کند و با آغاز روز و تردد خودروها در معابر این ذرات مجدد در سطح هوا منتشر می‌شود.
معاون نظارت و پایش محیط زیست استان تهران در پاسخ به این پرسش ایسنا که ارتقای استاندارد خودروها به یورو 5 چقدر می تواند در کاهش آلاینده‌ها از جمله ذرات معلق موثر باشد، گفت: شاخص استاندارد هوایی که تنفس می‌کنیم نسبت به استانداردهای بین‌المللی خیلی عقب است. از این رو ارتقای استاندارد خودروها به یورو 5 مساله‌ای ضروری است اما آنچه مهم بوده است ارتقای استاندارد خودروهای تولیدی کشور به استاندارد یورو 2 بود چراکه تفاوت بین استاندارد یورو 2 به ماقبل آن بسیار بیشتر از میزان تفاوت یورو 2 تا یورو 5 است. با این حال ارتقای استاندارد خودروها به یورو 5 باید اجرا شود و هیچ شکی در آن وجود ندارد.
رستگاری ادامه داد: اقدامات خوبی در زمینه کاهش انتشار ذرات معلق صورت گرفته است اما اگر واقعا خودروهایی که اکنون در سطح شهر تردد می‌کنند یورو 2 بودند، میزان آلودگی ما خیلی کمتر از میزانی بود که اکنون شاهد آن هستیم.
وی در این‌باره توضیح داد: خودرویی که با استاندارد یورو 2 تولید شده است قطعه‌ای دارد به نام «کاتالیست» که دو تا چهار سال عمر می‌کند. اکنون بخش اعظمی از این خودروها این چهارسال را سپری کرده‌اند و این یعنی میزان انتشار آلودگی برخی خودروها دیگر در حد استاندارد یورو 2 نیستند همچنین عمر استاندارد خودروهای نو قبل از اینکه کاتالیست آن‌ها از بین بروند نیز دوامی ندارند و این نکته‌ای است که باید به آن توجه بیشتری شود.
رستگاری همچنین خاطرنشان کرد: براساس قانون وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست تدوین استانداردها است و ما نیز استانداردها را ابلاغ و بر فرایند تولید خودرو نیز نظارت می‌کنیم و تا زمان خروج خودرو از کارخانه اشکالی مشاهده نمی‌کنیم. اشکال مربوط به زمانی است که عمر کاتالیست خودرو پس از دو سال تمام می شود البته ما سعی کردیم با معاینه فنی و سختگیرانه‌تر کردن حدود مجاز معاینه فنی این مشکل را برطرف کنیم.
هر چهار سال یک بار یک استان سمنان به تهران اضافه می‌شود
معاون نظارت و پایش محیط زیست استان تهران یکی از دلایل آلودگی هوا و انتشار آلاینده‌ها را ازدیاد جمعیت دانست و تصریح کرد: مساله این است که حدود 20 درصد از جمعیت کل کشور در یک درصد وسعت کشور یعنی تهران مستقر شده‌اند درحالی که شهر تهران گنجایش زیستی 12 میلیون نفر جمعیت را ندارد. با این حال هر سال 200 هزار نفر هم به‌علت مهاجرت به آن اضافه می‌شود، یعنی هر چهار سال یک‌بار یک استان سمنان به تهران اضافه می‌شود.
وی ادامه داد: هر شهروند تهرانی خودرو یا منزل مسکونی دارد و به نوعی باعث تولید آلودگی می‌شود بنابراین زمانی‌که تعداد منابع آلاینده زیاد باشد، بدیهی است که پیامدی درپی خواهد داشت. از این رو جایی که پدیده وارونگی رخ دهد قطعا آلودگی هوا نیز خواهد داشت.
رستگاری در پایان با اشاره به اینکه هرسال تعداد روزهای آلاینده شهر تهران با شیب کمی در حال کاهش است، گفت: واقعیت این است که بخشی از آلودگی هوا مربوط به پارامترهای هواشناسی است، به‌طوری‌که اگر بهترین سوخت و بهترین تکنولوژی را در تهران داشته باشید اما دو هفته با پدیده وارونگی مواجه شوید، شاخص کیفیت هوای تهران دوباره به 150 خواهد رسید.
