دنیای‌اقتصاد: نخستین حضور محمدجواد ظریف در جلسه علنی مجلس یازدهم- آن‌گونه که انتظار می‌رفت- جنجالی شد؛ جلسه‌ای که در آن وزیر امورخارجه از سوی «برخی نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری»، «دروغگو» خطاب شد و جنجال و فریادها علیه او تا جایی پیش رفت که «ظریف» قصد ترک جلسه کرد اما در نهایت با تذکر رئیس مجلس به نمایندگان معترض، در مجلس ماند و به اظهارات خود ادامه داد. این نخستین بار نیست که ظریف به مجلس می‌رود و فریادهای نمایندگان را می‌شنود. او بارها در دو سال پایانی مجلس نهم یعنی در سال‌های 93 و 94 و همچنین دو ماه نخست 95، به بهانه برجام با جنجال و فریادهای اصولگرایان تندرو روبه‌رو شده بود. نقطه عطف روزهای جنجالی ظریف در مجلس، به جلسه علنی 19 مهر 94 باز می‌گردد؛ همان روز که ظریف و علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی، از سوی برخی نمایندگان به دفن در قلب رآکتور اراک تهدید شدند.
حالا با گذشت حدود 5 سال از آن روز همچنان برجام بهانه‌ای برای جنجال است آن هم از سوی برخی نمایندگان مجلس جدید. گرچه محمدجواد ظریف روز گذشته برای بررسی مسائل سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی به بهارستان رفته بود اما بیش از همه، حمله به برجام و انتقاد از آن موضوع موردتوجه نمایندگان بود و اغلب نمایندگانی که پشت تریبون رفتند، به انتقاد از عملکرد وزارت‌خارجه ظریف در باب برجام پرداختند. جنجال از آنجا شکل گرفت که پس از پایان بخش اول توضیحات ظریف و در بخش دوم سخنان او، چند نفر از نمایندگان از صندلی خود برخاسته و با درخواست اخطار که با فریاد مطرح کردند، مانع سخنرانی وزیرخارجه شدند. البته محمدباقر قالیباف رئیس مجلس به نمایندگان تذکر و در عین حال وعده داد که پس از پایان اظهارات وزیرخارجه به آنان مهلت اخطار می‌دهد. اما تذکرات قالیباف هم نتوانست تعدادی از این نمایندگان را به نشستن در صندلی خود راضی کند. در میان نمایندگان، جواد کریمی‌قدوسی نماینده مشهد که نزدیک به جبهه پایداری است و همچنین جواد نیک‌بین نماینده اصولگرای کاشمر ازجمله نمایندگانی بودند که همچنان فریاد «دروغگو»، «دوست نداریم دروغ بشنویم» سر می‌دادند.
مسائل داخلی را به خارج نبردم
این فریادها گرچه با واکنش عتاب آمیزی از سوی ظریف روبه‌رو نشد اما وزیر امورخارجه در پاسخ به این جنجال خطاب به نمایندگان معترض تاکید کرد: آنچه اتفاق افتاد آن نبود که شما گفتید من هیچ‌گاه مسائل داخلی را به خارج نبردم. ظریف تاکید کرد: من اگر دروغ گفتم، رهبر شنیدند و اگر صادقانه حرف زدم رهبر نیز شنیدند، ایشان به من صادق گفتند اما شما به من دروغگو گفتید. ایشان به من شجاع گفتند اما شما به من ذلیل گفتید. اما بنده برای نمایندگان ملت ارزش و احترام قائلم. ظریف در ادامه با تاکید بر اینکه ما آمده‌ایم این جا با هم آینده کشور را بهتر بسازیم، گفت: مقام معظم رهبری فرمودند که اگر شما هم گزارش ملاقات‌های ظریف و برخوردش را با آن طرف دیده بودید، مثل من او را شجاع، انقلابی و صادق می‌دانستید.
با این صحبت‌های ظریف باز هم نمایندگان با فریاد اجازه ادامه اظهاراتش را ندادند که در واکنش وزیرخارجه خطاب به آنها گفت: زیاد مزاحمتان نمی‌شوم از میهمان نوازیتان هم سپاسگزارم.
با این حال، در حین صحبت‌های چند دقیقه‌ای وزیر امورخارجه، عده‌ای از نمایندگان همچنان فریاد مرگ بر دروغگو سر دادند و رئیس مجلس نیز به نمایندگان اخطار می‌داد که بر جای خود نشسته و نظم جلسه را رعایت کنند.
ظریف در واکنش به این جنجال‌ها ادامه داد: ظاهرا نمایندگان دوست ندارند صحبت‌های من را بشنوند. وزیر امورخارجه با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران باید در برابر سیاست‌های آمریکا بایستد و جمهوری اسلامی در برابر سیاست‌های آمریکا ایستاده است، گفت: هفته قبل دیدید که در شورای امنیت چگونه در برابر سیاست‌های آمریکا ایستادم و کسانی که قبلا هم در وزارت‌خارجه بودند همین‌گونه ایستادند. شما هم بایستید همه با هم می‌ایستیم اما باید کاری کنیم که آمریکا نتواند از اقدامات ما برای اهدافش استفاده کند. باید کاری کنیم که بتوانیم قدرت جمهوری اسلامی ایران را در منطقه و جهان نهادینه کنیم. دو گانه‌سازی کاری از پیش‌نمی‌برد باید سیاست خارجی در خدمت مقاومت و قدرت منطقه‌ای جمهوری اسلامی در خدمت پیشبرد اهداف مردم ایران باشد.
ظریف با تاکید بر اینکه شما هر چه می‌خواهید بگویید اما من و شهید سلیمانی هر هفته با هم جلسه داشته و هماهنگ می‌کردیم؛ هر چه در منطقه انجام دادیم با هماهنگی هم بود، گفت: آنهایی که شهید سلیمانی را می‌شناسند و با او دمخور بودند و آنهایی که با سیدحسن نصرالله و مقاومت عراق و لبنان دمخور هستند، آنها می‌دانند که روابط ما چگونه بود، نه شما. من در برابر نمایندگان ملت با کمال خضوع حضور پیدا می‌کنم، حرف‌ها و توهین‌ها را به جان می‌خرم.
سیاست خارجی حوزه دعوای جناحی نیست
وزیرخارجه در ادامه با تاکید بر اینکه خودمان در این کشتی نشسته‌ایم و همه با هم در این کشتی هستیم، گفت: سیاست خارجی حوزه دعوای جناحی نیست به همین دلیل است که سیاست خارجی در چارچوب اهداف کلی نظام در اختیارات رهبری قرار دارد تا از دوگانه‌سازی و دعوای جناحی اجتناب شود.
او با تاکید بر اینکه باید اقتصاد را با هم پیش ببریم، گفت: قسمت عمده اقتصاد ما بخش‌خصوصی است و ما در تمامی موارد بخش‌خصوصی را به‌عنوان موتور محرکه اقتصاد می‌شناسیم و معتقدیم باید به بخش‌خصوصی کمک کنیم برای همین در هر سفری که رفتم بخش اقتصادی را با خود بردم. اگر هم سفر نمی‌روم چون کشورها آمادگی پذیرش ندارند. در دوران کرونا بیشترین سفر وزیرخارجه را داشتم که به ترکیه، سوریه و روسیه رفتم و به عراق خواهم رفت. همکارانم به افغانستان رفته و روابط بین دولت افغانستان را اصلاح کردند. صلح بین افغانستان را پیگیری کردند در همسایگی بیشترین تلاش را انجام می‌دهیم.
ظریف در ادامه به موضوع بسته شدن برخی مرزها بر اثر شیوع کرونا اشاره کرد و گفت: اینکه ترکمنستان مرزهایش را بسته و حتی اجازه ورود به هموطنانش را به‌خاطر کرونا نمی‌دهد ما نمی‌توانیم تغییر بدهیم همکاران من هر روز با کشورهای همسایه صحبت می‌کنند مرزهای ترکیه باز شده و بسیاری از مرزهای عراق و ارمنستان و آذربایجان، افغانستان و پاکستان باز شده و روابط با عمان و امارات‌متحده و کویت و قطر را باز کرده که اینها فقط با دعا نبوده، ما همواره معتقد بودیم که یک قدرت در دنیاست و نباید آمریکا را قدرت دانست. آمریکا را قَدَر قدرت ندانیم، برجام تحمیلی بر آمریکا بود که تاریخ را آینده نشان می‌دهد، برجام سند افتخار ایران همواره خواهد بود و ان‌شاءالله در تاریخ ثبت خواهد شد.
آمریکا به‌دنبال جنگ تمام‌عیار
وزیر امورخارجه با اشاره به اهدافی که آمریکا در جنگ تمام‌عیار خود علیه ایران دنبال می‌کند، اظهار کرد: آمریکا در این جنگ به‌دنبال چند هدف است که مهم‌ترین آن این است که از ایران یک تهدید امنیتی ایجاد کند. آنگاه موضوع ایران به مکان‌ها و حوزه‌هایی که آمریکا در آن قدرت دارد مثل شورای امنیت کشیده می‌شود. یکی از اقداماتی که در دولت اوباما رخ داد این بود که موضوعات اقتصادی جهانی را امنیتی کرد و بحث مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم را به میان کشید و توانست دنیا را در یک حوزه‌هایی درگیر کند و قدرت ویژه‌ای به نظام اقتصادی آمریکا ببخشد.
به گفته وزیرخارجه، جمهوری اسلامی ایران در این میان باید به‌درستی عمل کند.
ظریف در ادامه با بیان اینکه دومین هدف آمریکا اجماع‌سازی علیه ایران است، سومین هدفی که آمریکا علیه ایران دنبال می‌کند را روایت‌سازی‌های جعلی از ایران در منطقه خواند و تاکید کرد: مهم‌ترین هدف آمریکا جدا کردن مردم از حاکمیت و ناکارآمد نشان دادن نظام و مشروعیت‌زدایی از نظام است. در کتاب بولتون نیز به وضوح روشن است که در پشت سیاست فشار حداکثری آمریکا این اهداف نهفته است، اما آنچه امروز از هر چیزی برای رویارویی با آمریکا مهم‌تر است انسجام درونی است.
معاهده با چین
یکی دیگر از موضوعاتی که دیروز نمایندگان خطاب به ظریف مطرح کردند، موضوع معاهده 25 ساله با چین است؛ موضوعی که محمد آصفری نماینده اراک به آن اشاره و درباره آن تاکید کرد که مجلس در جریان انعقاد توافق 25 ساله با چین نیست.
محمدجواد ظریف درباره این قرارداد با بیان اینکه ایران ضمن حفظ سیاست همه‌جانبه و نشستن در برابر 6 قدرت جهانی و به قول دونالد ترامپ کلاه گذاشتن بر سر آنها در عین حال با اقتدار با چین روابط خود را گسترش داد، اعلام کرد: اکنون ما در راستای قرارداد 25 ساله با چین هستیم و در این قرارداد هیچ موضوع مخفی وجود ندارد.
وزیر امورخارجه درباره این قرارداد توضیح داد: زمانی که آقای شی با رهبری دیدار کردند بحث این قرارداد مطرح شد. زمانی که بنده پیش‌نویس آن را به چین بردم بازهم اعلام شد. زمانی که چین به پیش‌نویس ما پاسخ داد بازهم اعلام کردیم. زمانی که در دولت چارچوب پیش‌نویس بررسی شد اعلام شد و هرگاه به توافق برسیم با شفافیت کامل اعلام خواهیم کرد.
ظریف با تاکید بر اینکه محل‌های قدرت دنیا درحال تغییر است اظهار کرد: ما باید واقعیت‌های تحول بین‌المللی را بشناسیم و در شرایط گذار از جهان غرب به جهان پساغربی با اعتمادبه‌نفس تصمیم درستی اعمال کنیم.
انتقاد از عملکرد اقتصادی وزارت‌خارجه
از سوی دیگر عملکرد اقتصادی وزارت‌خارجه یکی دیگر از محورهای مورد انتقاد نمایندگان در جلسه علنی دیروز بود؛ موضوعی که ظریف در پاسخ به آن، با بیان اینکه «ما به‌دنبال تحول در موجودیت سیاسی- امنیتی وزارت‌خارجه به سمت سیاسی- امنیتی و اقتصادی هستیم»، تاکید کرد: «اما قبول کنید که این تغییر سخت است چراکه شاکله فکری در وزارت‌خارجه در قالب سیاسی- امنیتی است.»
وزیر امورخارجه با بیان اینکه باز نگه داشتن شریان اقتصادی کشور با توجه به اقدامات زورمدارانه اقتصادی آمریکا و به عبارت دیگر تروریسم اقتصادی آمریکا در اولویت ما قرار دارد، به اهداف اقتصادی این وزارتخانه اشاره کرد: تجارت با شرق و سیاست صادرات محور برای جهش تولید در اولویت ما است. ما باید صادرات داشته باشیم، تولید برای بازار داخل اشتغال مدنظر رهبری را فراهم نخواهد کرد. اقداماتی که ما انجام دادیم در راستای رفع موانع صادرات کالا و خدمات بوده است. یکی از مشکلاتی که ما در توسعه صادرات داشته‌ایم بحث ضمانت‌نامه‌ها بود که صادر‌کنندگان از این مشکل رنج می‌بردند. ظریف در ادامه تاکید کرد: از سوی دیگر ما به‌دنبال شناسایی فرصت‌های خارجی هستیم و فرصت‌های خارجی را به بخش داخلی ارائه می‌دهیم، در مرحله بعدی توانمندی‌های داخلی به خارج معرفی می‌شود. یکی دیگر از حوزه‌هایی که بسیار در آن فعال بودیم بحث بازکردن کریدورهای ارتباطی ایران است. یکی از مفاد مهم توافق‌نامه با چین بازگرداندن ایران به پروژه راه‌ابریشم است. از سوی دیگر ما به ظرفیت‌های استانی نیز توجه داشته‌ایم. در بخش اقتصادی ما یک اداره به این حوزه اختصاص یافته است.
توصیه قالیباف درباره بازگشت ارز
در ادامه این جلسه رئیس‌مجلس ابراز امیدواری کرد که وزارت امورخارجه بتواند در حوزه اقتصادی که مهم‌ترین عنصر در تقویت تولید قدرت ملی ماست وظیفه خود را به‌درستی انجام دهد. قالیباف با بیان اینکه بخش عمده‌ای از تولید قدرت در حوزه توان اقتصادی ماست و در این حوزه وزارت امورخارجه می‌تواند نقش کلیدی داشته باشد، گفت: کما اینکه در تغییر ساختار و تغییر رویکرد در این دولت، حوزه معاونت اقتصادی در وزارت امورخارجه شکل داده شد. البته توقع من حداقل این بود که وزارت‌خارجه ما وزارت امورخارجه و تجارت بین‌الملل شود، چراکه امروز جنگ ما یک جنگ اقتصادی است و امروز در مسائل حوزه ارزی با همه سختی‌هایی که هست، این توقع وجود دارد که وزارت امورخارجه اگر نتواند سرمایه‌گذار به کشور وارد کند، حداقل شرایط ما امروز به‌گونه‌ای باشد که پول ملت ایران که در نزد بعضی از کشورها باقی مانده، این ارزها به‌ویژه در شرایط خاص ارزی امروز به کشور بازگردانده شود.
هشدار رئیس مجلس به آژانس
رئیس مجلس در ادامه اظهارات خود پس از توضیحات وزیرخارجه، به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای حکام اشاره کرد و گفت: شورای حکام باید این را بداند که در حوزه دستگاه سیاست خارجی ما هرگز جمهوری اسلامی و نمایندگان مردم و مجلس شورای اسلامی اجازه نخواهند داد به آژانس که بتواند همینطور دستش باز باشد و بدون محدودیت هر کاری را که بخواهد انجام دهد و به‌دنبال این باشد که حلقه اطلاعاتی و جاسوسی کشورهای متخاصم را تکمیل کند. قالیباف با تاکید بر اینکه در مقابل این زیاده‌خواهی آژانس و شورای حکام به‌طور جد خواسته‌مان از وزارت امورخارجه و دولت این است که سیاست‌های کاهش تعهدات برجامی را که برایش تصمیم‌گیری شده، اجرا کند، گفت: ما تا زمانی این همکاری را ادامه خواهیم داد که در چارچوب توافقات پیش برود و ما در مقابل زیاده‌خواهی‌های آنها خواهیم ایستاد و این حق ملت و مردم ماست.
