به گزارش خبرنگار حوزه رفاه و تعاون گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، اسکندر مومنی دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور جمعه این هفته (20 تیرماه) میهمان برنامه تلویزیونی «دستخط»بود. مومنی که پیش از این جانشین فرمانده نیروی انتظامی بوده، در این برنامه به بیان مسائلی همچون فعالیت باندهای بین‌المللی مواد مخدر، اقدامات مقابله‌ای ایران و خاطرات خود از این حوزه پرداخت.
می‌گویند معتادان کرونا نمی‌گیرند چه‌قدر درست است؟ (باخنده)
روزهای اولی که کرونا شیوع پیدا کرد محققین نسبت به این موضوع اطلاعات کمی داشتند به همین دلیل این شایعه پخش شد اما بعد از آن متوجه شدیم که قاچاقچیان بین المللی مواد مخدر این شایعات را پراکنده کردند. معتادان مستعدتر هستند و به دلیل مشکلاتی که این بیماری برای ریه ایجاد می‌کنند اگر فرد معتادی به کرونا مبتلا شود آسیب بیشتری می‌بینند.
اقداماتی هم با سازمان بهزیستی در ابتدای شیوع کرونا برای معتادان متجاهر انجام دادید.
از همان ابتدای شیوع کرونا یک ترسی ایجاد شد که معتادان متجاهر ناقل این بیماری هستند به همین دلیل در همان روزهای ابتدای اسفندماه اعتباراتی برای این موضوع مشخص شد 100 میلیارد ریال بودجه برای پیشگیری، کنترل و مراقبت معتادان در محل‌ها اختصاص داده شد و همین مسئله باعث کم بودن آمار ابتلا به کرونا در بین معتادان متجاهر شد و اقدامات موثری در طول این مدت برای معتادان خیابانی انجام شده است.
آیا این اقدامات فقط برای معتادان متجاهر بوده و یا برای معتادان ساکن در مراکز نیز این اقدامات صورت گرفته است؟
در مراکز نگهداری از معتادان احتمال ابتلا به کرونا کمتر بود چرا که از همان روزهای اول وزارت بهداشت مصوب کرد که معتاد جدیدی در مراکز پذیرفته نشود. مجموعه این اقدامات که با سازمان بهزیستی انجام دادیم برای معتادان متجاهر بود.
آمار معتادان متجاهر در کشور چقدر است؟
بین 60 هزار تا 70 هزار معتاد متجاهر در کل کشور داریم و 15 هزار نفر از این تعداد در تهران هستند. به تناسب جمعیت شهر‌ها؛ شهر مشهد و اصفهان بعد از تهران بیشترین آمار معتاد متجاهر را دارد، اما جمع شدن معتادان در شهر‌ها فصلی نیز است، در فصل سرما از نقاط سردسیر به نقاط گرمسیر منتقل می‌شوند. حتی استان‌هایی را داریم که به ندرت در آن معتاد متجاهر دیده شده، مانند تبریز. در خصوص کاهش آسیب اعتیاد دولت‌ها به تنهایی نمی‌توانند کاری انجام دهند و اکنون نیز در کشور ما می‌بینیم که صفر تا صد اقدامات در مراکز نگهداری از معتادان توسط سازمان‌های مردم‌نهاد انجام می‌شود و تبریز بیشترین مشارکت مردمی را در این خصوص دارد.
اما این را باید گفت که درمان اولیه اعتیاد و سم زدایی مهم است، بعد از آن باید آموزش‌های لازم به معتادان در مراکز داده شود تا یک حرفه‌ای را فرا گیرند و تولید داشته باشند و تولیدات خود را بتوانند بفروشند تا بعد از ترخیص از مرکز درمانی اعتماد به نفس داشته باشند و جامعه نیز آنها را بپذیرند.
جایی گفته‌اید 3 هزار سازمان مردم نهاد در حوزه اعتیاد کم است دلیل این حرف شما چه بوده است؟
درخصوص سازمان‌های مردم‌نهاد هم کیفیت مهم است هم کمیت. در بعضی از مراکز بیشترین پذیرش و در بعضی کمتر پذیرش داریم. اما باید این را گفت که نقش دولت در حوزه درمان اعتیاد باید کمتر شود و بیشتر نقش نظارتی داشته باشد سایر کار‌ها را مردم باید انجام دهد در ایام کرونا دیدیم که استفاده از ظرفیت‌های مردمی چقدر جواب بود و این کمک‌های مومنانه با حضور مردم شکل گرفت ظرفیت بالایی در این خصوص داریم.
برخی انتقاد دارند که چرا این‌قدر معتاد متجاهر در سطح شهر دیده می‌شوند. هرچند می‌دانیم ساماندهی معتادان متجاهر کار راحتی نیست.
از اواخر سال 97 که موضوع ساماندهی معتادان متجاهر آغاز شد با همکاری نیروی انتظامی، سپاه پاسداران، بسیج و بهزیستی ظرفیت خوبی برای جمع‌آوری معتادان متجاهر فراهم شد و ظرفیت ما برای نگهداری معتادان از 7هزار به 16هزار رسید. اما با شیوع کرونا مصوب شد که هیچ معتاد متجاهر از سطح شهر جمع‌آوری نشود به همین دلیل معتادی جمع نشد و آن‌هایی هم که در مراکز بودند به دلیل به پایان رسیدن مدت 6 ماهه آنها از مرکز ترخیص شدند. ما در همین خصوص یعنی مدت نگهداری معتادان در مراکز با محدودیت قانونی مواجهه هستیم که همین محدودیت قانونی باعث به هدر رفتن سرمایه شده است. قانون می‌گوید یک تا 3 ماه می‌توانیم معتادان را در مرکز نگهداری کنیم و در شرایط خاص فقط سه ماه اضافه شود. 6 ماه زمان کافی برای درمان معتاد متجاهر نیست، چرا که معتاد متجاهر به معنی این است کسی که بار‌ها مراجعه کرده و درمان نشده، خانواده و جامعه او را طرد کرده است. حالا 3 ماه به مدت کافی برای درمان این افراد است؟ کمترین زمان برای درمان معتاد متجاهر 2 سال است و این دور ریختن سرمایه است که ما کاری را نیمه تمام رها کنیم. هرچند که با مجلس گذشته در این خصوص به جایی رسیدیم و در کمیسیون‌های مجلس این موضوع بررسی شد اما متاسفانه به موضوع کرونا برخوردیم و از مجلس جدید می‌خواهیم که این موضوع را بررسی کند.
شما گفتید که در دهه 60 افزایش آمار معتادان را نداشتیم به نظر شما قوت برخورد در آن دوره باعث جلوگیری از رشد اعتیاد در جامعه شده بود؟ می‌دانید که رهبر انقلاب در خصوص آسیب‌های اجتماعی به خصوص اعتیاد چقدر تاکید دارند.
در دهه شصت تنها برخورد نبود آن زمان یک فضای همیاری، نوع دوستی و معنوی ایجاد شده بود و یک فضای فرهنگی شکل گرفته بود که همه این‌ها دست به دست هم دادند که ما در تمام دهه ها به جز دهه 60 شاهد افزایش مواد مخدر در بین افراد جامعه باشیم.
در سال 98 رکورد زدید و بالاترین کشفیات مواد مخدر را داشتید.
بله در سال 98، 950 تن کشفیات مواد مخدر داشتیم و نماینده دفتر مقابله با جرم سازمان ملل نیز در سخنرانی خود را رسما اعلام کرد که ایران بالاترین کشف در حوزه تریاک، هروئین و مرفین داشته است تعداد شهدا 56 درصد و تعداد جانبازان 67 درصد کاهش پیدا کرده است همچنین افزایش تلفات قاچاقچیان را داشتیم. همواره تمرکزمان بر باندهای بزرگ، مرز‌های شرقی و اقدامات اطلاعاتی بوده است. 74 درصد اقدامات ما در حوزه اقدامات اطلاعاتی بوده و 76 درصد کشفیات ما در استان‌های شرق و حاشیه شرق بوده است.
اگر فروردین 98 و 99 را که مقایسه کنید می‌بینیم که کشفیات 100 درصدی مواد مخدر داشتیم البته به جز کشف شیشه چرا که یکی از موادی است که تولید آن پیچیده بوده و نیاز به پیش ساخت های مختلفی دارد. از سال 97 تعداد کارگاه‌های تولید شیشه در افغانستان و میزان ورود پیش ساخت‌های لازم برای ساخت شیشه به این کشور افزایش پیدا کرد و ورود شیشه از مرز‌های شرقی ایران و اروپا افزایش پیدا کرد، اما با اقدامات اطلاعاتی و عملیاتی در افغانستان توانستیم کمتر کنیم و به همین دلیل اوایل 98 و اواخر 98 نیز کاهش تولید شیشه را شاهد بودیم.
اقدامات عملیات برون مرزی هم در خصوص کشف مواد مخدر دارید؟
تمرکز ما بر تعاملات است و یک همکاری اطلاعاتی_عملیاتی با سایر کشور‌ها داریم. چرا که اقدامات اطلاعاتی همواره نتیجه بخش بوده است به عنوان نمونه مدتی پیش باندی را کشف کردیم که 600 تن هروئین خالص را قصد داشت به کشور اروپایی ارسال کند، اما با اقدامات اطلاعاتی توانستیم اطلاعات لازم را به دست آوریم و با سفیر این کشور این اطلاعات را در میان گذاشتیم و خود این کشور مانع ورود این مواد به کشورش شد. ما به خود این اجازه را نمی‌دهیم که مرز‌های کشورهای دیگر ورود و اقدامات عملیاتی انجام دهیم. مراقبت از مرز‌ها باید دوطرفه باشد چراکه اینطور نتیجه خواهد داشت.
4 هزار شهید و 12 هزار جانباز و این راه دادید...
بله سرمایه‌های عظیمی را در این راه دادیم و هیچ کشوری به اندازه جمهوری اسلامی در این مسیر مبارزه نکرده است. با اینکه در سال 98 بیشترین تمرکز ما بر اقدامات اطلاعاتی بوده، اما باز هم 7 شهید و تعدادی جانباز را تقدیم کردیم چرا که فرقی برای ما ندارد جوان ایرانی یا غیر ایرانی بخواهد این ماده را مصرف کنند به عنوان نمونه مرفین در کشور ما مصرف نمی‌شود و 100 درصد مصرف آن در کشورهای اروپایی است، اما ما کشفیات مرفین نیز داشتیم.
شناسایی اموال قاچاقچیان به 100 درصد رسیده است و به بنیان‌های اقتصادی آنها ضربه زدید. این اموال کجا استفاده می‌شود؟
بعد از مصادره اموال قاچاقچیان دستگاه‌ها باید ثابت کنند که این اموال از راه قاچاق به دست آمده که به نظر ما این باید برعکس باشد و خود فرد باید ثابت کند که این اموال از راه قاچاق نیست وقتی ما می‌گوییم ضربه به بنیان‌های اقتصادی قاچاقچیان با این روش نتیجه نمی‌گیرد. ما باید به گونه‌ای با قاچاقچیان برخورد کنیم تا متنبه شده و دیگر به این کار باز نگردند همه تلاش ما این است.
قوه قضائیه در خصوص مبارزه با موادمخدر چه نقشی دارد؟
در مبارزه با موادمخدر یک اجماعی بین دستگاه‌های اجرایی، قضایی و پلیس است و در جلسه‌ای که در ستاد مبارزه با مواد مخدر با حضور رئیس جمهور به تصویب شد که آمار معتادان به روز اعلام شود. در شرایط فعلی وزارت بهداشت روزانه آمار مبتلایان به کرونا را اعلام می‌کند در حوزه اعتیاد هم باید اینطور باشد.
در مصادره اموال قاچاقچیان سوء استفاده نشده است؟
در حوزه موادمخدر غیر از قاچاقچیان به ندرت و کمترین میزان سوء استفاده را داریم و درآمد حاصل از مصادره اموال قاچاقچیان هزینه صرف مبارزه با مواد مخدر می‌شود. 1 میلیارد دلار صرف نگهداری مرز‌ها و مبارزه با موادمخدر می‌کنیم. یکی از مشکلات که در خصوص نگهداری از معتادان متجاهر داریم بیمه آنهاست و سازمان برنامه و بودجه 50 میلیارد تومان بودجه اختصاص داده شد و عین این رقم را مجلس شورای اسلامی برای بیمه معتادان تصویب کرد.
جایی گفتید بیش از 2 درصد دانش آموزان موادمخدر مصرف می‌کنند؟
این 2 درصد آماری که اعلام شده به معنی آن نیست که از بین 12. 13 میلیون دانش آموز، 2 درصد آنها مواد مصرف می‌کنند. 2 درصد یک سن خاص، یعنی دانش آموزان دوره متوسطه دوم موادمخدر مصرف می‌کنند.
کلاس‌هایی برای دانش آموزان در مدرسه دارید.
طرح یاریگران زندگی یکی از مصوبه های ستاد مبارزه با مواد مخدر بود و در سال 98 قرار بود 20 هزار مدرسه پوشش دهیم، وزارت آموزش پرورش همکاری خیلی خوبی در این خصوص داشت و در سال 98، 12 هزار مدرسه تحت پوشش این طرح یاریگران قرار گرفت و در سایر مدارس به دلیل شیوع کرونا اجرا نشد اما امیدواریم برای سال جدید جبران شود.
70 درصد زندانیان کشور به خاطر مواد مخدر است
بله. اعتیاد زمینه ایجاد بسیاری از آسیب‌هاست. 55 درصد علت طلاق‌ها مواد مخدر است، به همین دلیل مقام معظم رهبری هم بر این موضوع تاکید داشتند. بسیاری از قتل‌های فجیع و جرائم خرد به دلیل مصرف مواد مخدر است خود این اعتیاد منشاء بسیاری از آسیب‌های اجتماعی دیگر است.
بین خانم‌ها و آقایون چه تفاوتی در حوزه مصرف اعتیاد وجود دارد؟
فراوانی خانم‌ها بسیار بسیار پائین است. حدود 156 هزار از میان دو میلیون و 800 هزار نفر، خانم معتاد داریم یعنی به نسبت خودشان، جمعیت کل کشور 4/5 درصد هستند. بله. به نسبت معتادین 5/5 درصد هستند، اما به نسبت خودشان ... یعنی جمعیت دانش آموزی را می‌گوییم به نسبت خودشان است، جمعیت دانشجویی را می‌گوییم به نسبت خودشان است، در خانم‌ها کمتر از نیم درصد جمعیت زنان است. یعنی 3 دهم تا 4 دهم درصد است. عدد مطلقش 156 هزار نفر می‌شود.
در جایی گفته بودید مقاومت خانم‌ها در برابر پیشنهاد مصرف 3 برابر است.
بله. مقاومت بیشتری دارند و به همین دلیل کمتر شیوع مصرف در بین خانم‌ها داریم. در مجموع فاصله خیلی زیاد است، ولی در سال‌های اخیر مخصوصاً یکی دو دهه گذشته قدری این بیشتر شده است.
فضای مجازی در حوزه گرایش به مصرف موادمخدر چه قدر تاثیر گذار است؟
سازمان ملل متحد از توزیع موادمخدر در فضای مجازی شکایت کرده و از کشور، انگلستان، آلمان، هلند و فرانسه را در این زمینه نام برده است. اما در کشور ما میزان رشد آن کمتر است چراکه پلیس فتا، پلیس مبارزه با مواد مخدر، دستگاه‌های اطلاعاتی نیز در این خصوص فعالیت می‌کنند به همین دلیل آهنگ رشد آن در ایران کمتر بوده است.
آیا این قضیه نفوذی که همیشه حضرت آقا هشدار می‌دهند ممکن است در این زمینه هم دامنگیر ما شده باشد و افراد نفوذی در حاکمیت برای تسهیل قاچاقچیان مواد مخدر نفوذ کرده باشند؟
اینکه بخش‌هایی دست در کار داشته باشند که مواد مخدر بیاید و برود و آنها دخالت داشته باشد، صادقانه به مردم می‌گویم بسیار بسیار نادر است. ممکن است فردی در یک جایی سوءاستفاده کند، ولی بلافاصله با او برخورد می‌شود، ولی اینکه بگوئیم یک سازماندهی وجود دارد، نهادینه شده است و بخشی از دستگاه‌ها این کار را می‌کنند واقعا اینطور نیست. ممکن است فردی از موقعیت خود در یک جا سوءاستفاده کند که بلافاصله برخورد می‌شود و نمونه‌هایی را داشتیم که برخورد هم شد، ولی آنچیزی که مدنظر است و گاهاً بیان می‌شود وجود ندارد.
فیلم متری شیش و نیم را پسندیدید؟
اینکه ما انتظار داشته باشیم فیلمساز از دریچه نگاه ما به جامعه نگاه کند، قطعاً این انتظار درستی نیست. آن محصولی هم که بیرون می آید ممکن است با واقعیت مرتبط نباشد. در مجموع این فیلم به اعتقاد من فیلم خوبی بود. واقعیت ها را نشان داده، ولی بدین معنا نیست که تمام اجزاء عین نظرات ما باشد.
حاج قاسم سلیمانی آخرین سوال ما باشد.
سردار سلیمانی انصافاً یک مکتبی ایجاد کرد. برخی از تئوری‌پردازان یک مطلبی می‌نویسند، مکتب و تئوری را می‌نویسند که عده دیگری آن را ایجاد کنند. آقای سردار سلیمانی با رفتار و عمل خود، یک مکتبی ایجاد کرد. این هم فقط برای چند سال اخیر نبود که بگوئیم مطرح شد و در رسانه‌ها برجسته شد.
یکی از فرماندهان مسجد ما، از فرماندهان گردان لشگر ثارالله بود. بچه‌های مسجد و همسایه ما بودند، ولی در لشگر ثارالله خدمت می‌کردند و همانجا در لشگر ثارالله رفتند، فرمانده گردان کرمان بودند. فکر کنم حدوداً 20 و خرده‌ای سال پیش بود. در اواسط دهه 70 از سردار سلیمانی دعوت شد که آنجا برای سخنرانی بیایند، یادواره شهدا بود، هنوز خاطره آن مسجد و آن محله در قائمشهر هست. شهید احسانی فرمانده گردان لشگر ثارالله بودند. ما با هم حرکت کردیم برای مراسم برویم. قبل از آن خواستیم منزل شهید احسانی برویم و بعد وارد مراسم شویم. گفتیم می‌رویم یک دسته گلی بگیریم. ایشان با لباس فرم و درجه بودند. گفتیم شما بنشینید و ما گل را تهیه می‌کنیم. قبول نکردند و گفتند باید خودم این کار را انجام دهم. از ماشین پیاده شد. کنار گلفروشی مغازه‌ای بود که ایشان سربازی رفته بود. سردار را نمی‌شناخت، ولی می‌دانست درجه سرتیپ تمامی درجه خیلی بالایی است و گفت با این جوانی، این درجه را گرفته است خیلی رشادت داشته است. گفتند چرا اجازه دادید خودش برای خرید گل بیاید؟ گفتیم قبول نکرد و خواست کار را خودش انجام دهد.
این برای 20 سال پیش حاج قاسم است.
بله. برای بیشتر از 20 سال پیش است. برای سال 75-74 است. حاضر نشد، کار او را دیگری انجام دهد. حتی جوان گلفروش گفت چرا اجازه دادید این فرد با این درجه برای خرید گل بیاید؟ یعنی شهید سلیمانی با رفتار خودش مکتب ساخت.
و شهادت ایشان را صبح جمعه که شنیدید باور کردید؟
خیلی سخت بود. صبح جمعه برای نماز بیدار شدم که معمولاً جمعه‌ها بعد از نماز می‌خوابم. یک استراحتی می‌کنم و همین طور تلفن را کنترل می‌کردم. پیامک‌ها را معمولاً جمعه‌ها نگاه نمی‌کنم و بعد که بیدار شدم نگاه می‌کنم. همان زمان بعد از نماز تلفن را کنترل کردم دیدم دو پیامک از جای موثق آمده بود که شنیدم ایشان به شهادت رسید. من نشستم و تلویزیون نگاه کردم و بسیار متاثر شدم. برای همه ایران غیرقابل باور بود.
