خبرگزاری فارس: نصرت الله سیفی مدیر عامل اسبق شرکت ملی صادرات گاز در کنگره سیاست‌گذاری انرژی اندیشکده امیرکبیر با اشاره به پیشرفت پروژه خط لوله نورداستریم توسط روسیه علیرغم تحریم‌ها و فشار‌های آمریکا گفت: روسیه هم مثل ایران صادرات گاز دارد و اتفاقا تحریم‌های آمریکا بر صادرات گاز روسیه شدیدتر نیز است، اما صادرات این کشور متوقف نشده است؛ لذا بحث تحریم تنها دلیل ناکامی ایران در بازار گاز منطقه نبود.
وی ادامه داد: یعنی تحریم‌های آمریکا عاملی بود که تحت کنترل ما نبود، ولی باید برای مقابله با آن برنامه‌ریزی مضاعفی می‌کردیم که نکردیم. در این بین انحلال شرکت ملی صادرات گاز و شکست ماموریت‌های آن و تقسیم آن بین چند شرکت دیگر از جمله اقدامات فاجعه‌بار ما در موعد اعمال تحریم‌ها بود. این اقدامات نشان می‌دهد ما برای مقابله با تحریم‌ها مانند روسیه خودمان را تجهیز نکردیم.
سیفی گفت: وقتی امریکا و حتی اروپا به خاطر مسائل کریمه، روسیه را تحریم کردند، بلافاصله روسیه قرارداد‌های بلند مدت برای صادرات گاز با خط لوله با چین منعقد کرد. عقد قرارداد یک خط لوله یک شبه اتفاق نمی‌افتد بلکه نزدیک به 12 ماه تا 18 ماه طول می‌کشد. چون کتابچه است و باید بند به بند آن را مذاکره کرد. پس معلوم می‌شود روس‌ها از قبل این پیش‌بینی‌ها را داشته‌اند و مذاکرات را انجام داده‌اند تا در زمانی که تحریم می‌شوند با رو دست زدن به آمریکا نشان دهند آمادگی مقابله با تحریم‌ها را دارند.
مدیرعامل اسبق شرکت ملی صادرات گاز گفت: روسیه به شدت تحت فشار آمریکا در حوزه صادرات گاز است، زیرا آمریکا میخواهد بازار گاز روسیه و ایران را در دست بگیرد. در اوایل دهه قبل آمریکا قرار بود واردکننده ال. ان. جی قطر باشد، ولی در اواخر این دهه تبدیل به صادرکننده ال. ان. جی گاز شیل (گاز‌های ماسه‌ای که زیاد هم دارند) شد. پس این برنامه‌های آمریکا در راستای اهداف سیاسی و حذف ایران و روسیه از بازار جهانی گاز بوده است. آمریکا حتی میخواهد بازار را از دست قطر هم بگیرد و این کار را انجام داده است.
*وزارت نفت برای فرار از مسئولیت می‌گوید اختیارات لازم برای صادرات گاز ندارم!
وی افزود: اینکه آیا وزارت نفت اختیارات و توانمندی لازم برای صادرات گاز را دارد یا خیر، باید بگوییم که وزارت نفت تنها متولی نفت و گاز کشور است. پس اینکه باید این نهاد کار صادرات گاز را جلو ببرد، قطعی و مسلم است. اگر اختیارات و توانمندی ندارد خب توانمندی را خود این وزارتخانه باید ایجاد کند. باید برنامه بدهد و براساس آن نیازهایش را اعلام و سازماندهی کند. بالاخره وزارت نفت طبق سخنان وزیر نفت بیش از 200 هزار کارمند دارد. از سال 80 و قبل‌تر از آن، در شرکت ملی گاز کارمندان متخصص و کارشناسان متخصص حوزه صادرات گاز تربیت شده‌اند. پس وزارت نفت این توانمندی را به صورت بالقوه دارد.
سیفی گفت: حالا اگر وزارت نفت ادعا می‌کند اختیارات ندارد، خب وقتی نیازی ایجاد می‌شود باید درخواست اختیارات شود. مگر ممکن است ما درخواستی برای گازرسانی به روستا‌های دوردست بدهیم، ولی شورای اقتصاد رد کند؟! قطعا این کار را نخواهد کرد. مگر الان 6.5 میلیارد دلار مصوبه شورای اقتصاد برای گازرسانی برای مناطق دوردست و سیستان و بلوچستان جزو امتیازاتی نیست که شرکت ملی گاز از طریق وزارت نفت به دست آورده است؟ پس نمی‌توانیم بگوییم وزارت نفت اختیار ندارد. اگر وزارت نفت اختیارات ندارد پس چه کسی دارد؟! چه کسی جز وزارت نفت روی گاز ایران اختیار دارد؟ این حرف‌ها از نظر من برای فرار از مسئولیت گفته می‌شود.
*کار صادرات گاز به کشور‌های منطقه با ایمیل جلو نمی‌رود
مدیرعامل اسبق شرکت ملی صادرات گاز گفت: فرایند عقد قرارداد‌های کلان در رابطه با صادارت یا واردات گاز در ابتدا از امکان‌سنجی طرح شروع می‌شود. هر دو طرف برای خودشان مطالعات اولیه انجام می‌دهند، امکانات خودشان را از قبیل دریافت یا رساندن گاز به نقطه تحویل که معمولا مرز است را بررسی می‌کنند. امکانات مصرف یا تولید را بررسی می‌کنند، مثلا ما برنامه تولید از شرکت ملی نفت می‌گرفتیم که در سالیان آینده چقدر مازاد گاز داریم. بعد از امکان سنجی، معمولا بین دولت‌ها و در سطح بالاتر از شرکت‌ها، در سطح دو وزیر انرژی تفاهم‌نامه‌ای امضا می‌شود که معمولا حجم و زمان را هم تعیین می‌کنند.
وی ادامه داد: بعد از آن شرکت‌های عملیاتی برای مذاکره وارد کار می‌شوند که مثلا از سمت ایران شرکت ملی گاز یا شرکت ملی صادرات گاز یا شرکت ملی نفت وارد مذاکره می‌شود. مثلا در کرسنت در ابتدا شرکت ملی نفت وارد مذاکره شد بعد آن را قانونا به شرکت ملی صادرات گاز محول کرد. در هر صورت تفاهم‌نامه را که امضا کردند مذاکره در مورد حجم‌ها، زمان تحویل، جرایم برداشتن یا نرساندن گاز، زمان‌بندی پرداخت، روش پرداخت پول، روش گارانتی، مشخصات فنی، نقطه تحویل، نقشه‌های اجرایی و شیوه رسیدگی موضوعات مربوط به اختلاف را انجام می‌دهند.
سیفی گفت: در قرارداد صادرات گاز به پاکستان برای اینکه این کار‌ها هماهنگ شود ما در یک دوره فشرده، شاید ماهی یکبار در تهران یا اسلام آباد یا دهلی جلسه داشتیم. تعداد پرواز افراد ما به این نقاط بسیار زیاد شده بود. این کار‌ها با ایمیل جلو نمی‌رود. از طرفی در مذاکرات با پاکستان وزارت خارجه و سفرا بسیار کمک می‌کردند. خبرگزاری‌ها کمک می‌کردند و همه حول نقطه مرکزی پرگار یعنی وزارت نفت حرکت می‌کردند.
*تعلل دولت در ماجرای تعمیر خط لوله صادرات گاز به ترکیه
مدیرعامل اسبق شرکت ملی صادرات گاز گفت: زمستان سال 1386 در اوج سرما ترکمنستان صادرات گاز را به ایران قطع کرد. آن زمان بنده مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز بودم. به فاصله 24 ساعت وزیر وقت نفت، آقای نوذری خبر داد بیاید داریم به عشق‌آباد می‌رویم. ایشان وزیر نفت بود و من هم مدیر آن شرکت عملیاتی بودم و نماینده مدیر عامل شرکت ملی گاز هم آمد، وقتی به عشق‌آباد رسیدیم به فاصله چند ساعت وزیر خارجه از راه رسید و کمی بعد از آن رئیس شورای امنیت ملی هم آمد و تا پاسی از شب داشتیم به ترکمنستان فشار می‌آوردیم.
وی اظهار داشت: لذا در ماجرای قطع صادرات گاز به ترکیه ما باید پیگیری اکید می‌کردیم که اگر شرکت بوتاش نمی‌خواست خط لوله را تعمیر کند باید مشمول ماده Take or Pay میشد. نه اینکه بعد از چند ماه تازه وزیر امور خارجه سفری بکند. از طرفی اینکه آیا از طرف وزارت نفت پیگیری انجام شده یا نه نکته‌ای هست که من بی‌اطلاع هستم، ولی وزارت نفت یکی از پایه‌هایی است که در این مواقع باید وارد میدان شود.
سیفی همچنین تاکید کرد: ما معمولا وقتی موضوع از اهمیت بالایی برخودار است شخصا پیگیری می‌کنیم و به کسی محول نمی‌کنیم. اینکه موضوع صادرات گاز از سطح شورای امنیت ملی و حتی از سطح ریاست جمهوری پایین آمده و به شخص وزیر نفت و بعد به میرعامل شرکت که در حد معاون وزیر است محول می‌شود، نشان می‌دهد که کوچکترین اهمیتی برای این موضوع قائل نیستیم؛ لذا حوزه صادرات گاز باید سازماندهی مجدد شود و از اولویت بالا برخوردار باشد و مرکز فرماندهی قوی با داشتن اختیارات تام و پاسخگویی، کار را بر عهده بگیرد.
*بخش اعظم ناکامی ایران در صادرات گاز به چالش‌های داخلی برمی گردد
مدیرعامل اسبق شرکت ملی صادرات گاز گفت: اینکه دوستان در شرکت ملی گاز می‌گویند طرف خارجی به ما گفته شما متولی نیستید که امر عجیبی نیست. آن‌ها می‌گویند شما اول اثبات کن صاحب گاز هستی بعد معامله کن. اثبات این موضوع کار سختی نیست. طبق قانون، شرکت ملی گاز ایران مسئولیت ذخایر فسیلی زیر زمینی ایران را دارد که مصوب مجلس است. در آن زمان ما یک نامه با اختیار تام برای آن مقدار حجم گاز از معاونت برنامه‌ریزی تلفیقی می‌گرفتیم که اثبات می‌کرد برای فروش گاز وکیل هستیم.
وی اظهار داشت: در مجموع تا حدودی فشار‌های خارجی بر موضوع صادرات گاز ایران موثر بوده است و توانسته برنامه‌های ما را کوچک کند، ولی همچنان بخشی اعظمی از این ناکامی‌ها به چالش‌های داخلی در زمینه صادرات گاز برمی‌گردد. در حقیقت در اولویت نبودن صادرات گاز برای دولت و وزارت نفت باعث بسیاری از ناکامی‌ها در این حوزه بوده است.
سیفی گفت: ایران 18 درصد از گاز متعارف جهان را دارا است. اگر همین قدر سهم از تجارت جهانی سال 2017 که حدود 1187 میلیارد مترمکعب در سال بوده است را لحاظ کنیم، باید انتظار داشته باشیم سالی 214 میلیارد مترمکعب گاز صادر کنیم. ما الان شاید عددمان حدود 15 یا 20 میلیارد متر مکعب باشد یعنی یک دهم عدد موردنظر ما. پس جایگاه مناسبی از تجارت آنچه در زیر زمین داریم، نداریم.
مدیرعامل اسبق شرکت ملی صادرات گاز در پایان خاطرنشان کرد: اگر سهم ایران از بازار گاز نیز به نسبت منابع گازی‌مان می‌بود، یعنی ما می‌توانستیم روزانه 640 میلیون مترمکعب در روز صادر کنیم که برابر با مصرف کل اروپا است. یعنی ما الان باید بتوانیم به اندازه مصرف اروپا تجارت گاز کنیم. ما می‌توانیم به این احجام برسیم منوط به اینکه در حاکمیت و سازماندهی بازبینی مجدد کنیم.
