دمای منفی در تراز تجاری

صادرات در سومین ماه سال از واردات عقب ماند. برآورد آمارهای تجارت خارجی سومین ماه سال نشان می‌دهد تراز تجاری ایران در این ماه منفی 515 میلیون دلار ثبت شده است. همچنین صادرات سه ماه منتهی به خرداد امسال نیز یک میلیارد و 256 میلیون دلار از واردات عقب مانده است. در مجموع صادرات ایران در فصل نخست سال 6 میلیارد و 364 میلیون دلار ثبت شده است؛ رقمی که نگرانی‌ها را از بابت تحقق هدف‌گذاری‌های صادراتی برای امسال بیشتر می‌کند. البته نباید فراموش کرد، ‌شیوع بیماری کرونا نیز تا حدودی اثرگذار بوده است. متولیان تجارت خارجی کشور اعلام کرده‌اند تا پایان سال 99 می‌خواهند به 41 میلیارد دلار صادرات دست یابند. بنابراین چنانچه همین روند در فصول آینده نیز تکرار شود، ارزش صادرات فاصله چشمگیری از هدف‌گذاری‌های صورت گرفته خواهد داشت.

تجارت در خرداد

آمارهای اولیه از تجارت خارجی ایران در ماه سوم سال حکایت از صادرات 7 میلیون و 407 هزار تن کالای ایرانی به ارزش 2 میلیارد و 64 میلیون دلار دارد. همچنین واردات در این ماه نیز 2 میلیون و 518 هزار تن به ارزش 2 میلیارد و 579 دلار ثبت شده است. از این رو تراز تجاری ایران در این ماه منفی 515 میلیون دلار و به نفع واردات بوده است. همچنین حجم تجارت ایران در خردادماه 4 میلیارد و 643 میلیون دلار ثبت شده  است.

تجارت سه ماهه

در مجموع از ابتدای امسال تا پایان خردادماه، 21 میلیون و 929 هزار تن کالا به ارزش 6 میلیارد و 364 میلیون دلار به کشورهای هدف صادر شده است و در مقابل شاهد ورود 8 میلیون و 923 هزار تن کالا به ارزش 7 میلیارد و 620 میلیون دلار بوده‌ایم. این آمار نشان می‌دهد، صادرات کشور به لحاظ وزنی نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش 45 درصدی داشته و از نظر ارزشی با افت 44 درصدی مواجه شده است. همچنین وزن کالاهای وارداتی هم کاهش 8/ 0 درصدی داشته و ارزش آنها افت 27 درصدی را تجربه کرده است. تراز تجاری ایران در سه ماه یادشده منفی یک میلیارد و 256 میلیون دلار رقم خورده است، اما تراز وزنی مثبت 13 میلیون و 6 هزار تن و به نفع صادرات است. حجم تجارت خارجی کشور هم از نظر ارزشی 13 میلیارد و 984 میلیون دلار و از نظر وزنی 30 میلیون و 852 هزار تن است که نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ ارزشی افت 36 درصدی و به لحاظ وزنی کاهش 37درصدی را به ثبت رسانده است.

پیشتازی میعانات گازی

صادرات به تفکیک گروه‌های کالایی حکایت از آن دارد که بیشترین ارزش صادرات سه ماهه مربوط به میعانات گازی و کالاهای فصل 27 کتاب مقررات صادرات و واردات است. صادرکنندگان این گروه‌های کالایی در سه ماه منتهی به خرداد امسال توانسته‌اند 6 میلیون و 245 هزار تن به ارزش یک میلیارد و 998 میلیون دلار به بازارهای هدف صادر کنند. البته این ارقام در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی 63 درصد و از نظر وزنی 64 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش یافته است.

پس از آن، پتروشیمی‌ها بیشترین ارزش صادرات را به خود اختصاص داده‌اند. در بازه زمانی مورد بررسی، 4 میلیون و 968 هزار تن محصولات پتروشیمی به ارزش یک میلیارد و 392 میلیون دلار به کشورهای هدف صادر شده که نسبت به بازه زمانی مشابه افزایش 12 درصدی وزنی و کاهش 17 درصدی ارزشی را ثبت کرده است. محصولات کشاورزی و صنایع غذایی نیز در این بازه زمانی صادراتی معادل 2 میلیون و 69 هزار تن به ارزش یک میلیارد و 249 میلیون دلار داشته که نسبت به سه ماه سال قبل از نظر وزنی 19 درصد افزایش داشته، اما ارزش آن یک درصد کاهش یافته است. کمترین کاهش ارزشی صادرات و رشد وزنی صادرات در این گروه رقم خورده است.

صادرات معدن و صنایع معدنی در سه ماهه امسال نیز معادل 8 میلیون تن به ارزش یک میلیارد و 97 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش وزنی 49 درصدی و افت ارزشی 47 درصدی روبه‌رو شده است.

صادرات گروه صنعت هم با کاهش 39 درصدی ارزشی نسبت به سه ماهه سال گذشته به 586 میلیون دلار رسیده و وزن صادرات این گروه هم با کاهش 14 درصدی، 645 هزار تن ثبت شده است.

در عین حال کمترین ارزش صادرات مربوط به فرش و صنایع دستی است. صادرات این گروه کالایی 2 هزار تن به ارزش 42 میلیون دلار است که گرچه نسبت به مدت مشابه سال قبل 44 درصد از نظر وزنی کاهش یافته، اما از نظر ارزشی 75 درصد افزایش داشته است. این گروه کالایی، تنها گروهی است که توانسته رشد ارزشی صادرات را داشته باشد.

مقاصد صادراتی مهم ایران

پنج مقصد عمده صادرات به ترتیب ایران، چین، عراق، امارات، افغانستان و ترکیه است. چینی‌ها در بازه زمانی مورد بررسی سهم 9/ 28 درصدی را از کل ارزش صادرات به خود اختصاص داده‌اند. این کشور در سه ماه منتهی به خرداد امسال، 6 میلیون و 331 هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و 840 میلیون دلار از ایران خریداری کرده؛ اما نسبت به مدت مشابه سال گذشته ارزش صادرات به چین 28 درصد و وزن آن 40 درصد افت کرده است. عراق دومین مقصد صادراتی کشور است که سهم 4/ 23 درصدی را از کل ارزش صادرات ایران به خود اختصاص داده است. صادرکنندگان در این بازه زمانی 5 میلیون و 25 هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و 489 میلیون دلار به این کشور صادر کرده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی 37 درصد کاهش و از نظر وزنی 19 درصد افت داشته است. امارات نیز با سهم 2/ 15 درصدی در رده سوم مقاصد صادراتی قرار گرفته است، اما صادرات به این کشور هم از نظر ارزشی رشد 8 درصدی داشته و به 967 میلیون دلار رسیده و هم از نظر وزنی با رشد 39 درصدی 3 میلیون و 377 هزار تن را ثبت کرده است. سهم افغانستان از کل ارزش صادرات نیز 8/ 7 درصد است. این کشور در سه ماه امسال خریدار یک میلیون و 477 هزار تن کالا به ارزش 499 میلیون دلار بوده که نسبت به بازه زمانی مشابه سال قبل از نظر ارزشی 7 درصد کاهش داشته، اما از نظر وزنی تغییری نکرده است. ترکیه به‌عنوان پنجمین کشور مقصد صادرات کالاهای ایرانی توانسته سهم 9/ 3 درصدی را از کل ارزش صادرات سه ماهه از آن خود کند. صادرات به ترکیه 522 هزار تن به ارزش 250 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر ارزشی 89 درصد و از نظر وزنی 94 درصد افت داشته است.

10 قلم عمده وارداتی

در نخستین فصل سال‌جاری بیشترین ارزش واردات مربوط به 10 کالای ذرت دامی با سهم 7/ 7 درصد، سایر گندم دامی با سهم 1/ 7 درصد، گوشی تلفن همراه با سهم 7/ 4 درصد، برنج با سهم 7/ 2 درصد، لوبیای سویا با سهم 2/ 2 درصد، الکترودها از نوع مورد استفاده در کوره با سهم 2/ 2 درصد، قند و شکر از نیشکر با سهم 2 درصد، کنجاله سویا با سهم 9/ 1 درصد، جو با سهم 7/ 1 درصد و موز سبز با سهم 2/ 1 درصد از کل ارزش واردات سه ماهه امسال است. این کالاها در مجموع 4/ 33 درصد از کل ارزش واردات را به خود اختصاص داده‌اند. بیشترین رشد واردات مربوط به گوشی تلفن همراه است که از نظر ارزشی رشد 589 درصدی و از لحاظ وزنی رشد 329 درصدی داشته است. این 10 قلم کالا ارزشی معادل 2 میلیارد و 549 میلیون دلار داشته که نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت 6 درصدی داشته است. همچنین وزن این کالاها 6 میلیون و 561 هزار تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 10 درصدی را تجربه کرده است.

سهامداران واردات

در سه ماه منتهی به خرداد امسال، بیشترین سهم ارزشی واردات متعلق به کالاهای واسطه‌ای بوده است. این گروه کالایی در تقسیم‌بندی جدید سازمان توسعه تجارت به کالاهای «واسطه‌ای» و کالاهای «واسطه‌ای ضروری» تفکیک شده‌اند که سهم ارزشی کالاهای واسطه‌ای 5/ 24 درصد و سهم وزنی آنها 1/ 31 درصد است. واردات کالاهای واسطه‌ای نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش 4 درصدی ارزشی و رشد 118 درصدی وزنی داشته است. کالاهای واسطه‌ای ضروری هم در همین بازه زمانی سهم 7/ 47 درصدی از کل ارزش واردات داشته و سهم 1/ 63 درصدی از کل وزن کالاهای وارد شده را به خود اختصاص داده است. ارزش کالاهای واسطه‌ای ضروری نسبت به مدت مشابه سال قبل 27 درصد کاهش داشته و وزن آن 14 درصد افت کرده است.  پس از گروه کالاهای واسطه‌ای، کالاهای مصرفی بیشترین سهم از ارزش واردات را به خود اختصاص داده‌اند. این گروه کالایی نیز به دو بخش کالاهای مصرفی و کالاهای مصرفی ضروری طبقه‌بندی می‌شود. سهم کالاهای مصرفی از کل ارزش واردات سه ماهه 5/ 9 درصد و سهم کالاهای مصرفی ضروری 6 درصد است. سهم وزن کالاهای مصرفی نیز 2/ 2 درصد از کل وزن واردات است و سهم وزن کالاهای مصرفی ضروری نیز 1/ 3 درصد ثبت شده است. در عین حال کالاهای مصرفی نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد 16 درصدی ارزشی و افزایش 7 درصدی وزنی را تجربه کرده است. واردات کالاهای مصرفی ضروری هم از نظر وزنی 65 درصد افت و از نظر ارزشی کاهش 69 درصدی را تجربه کرده است. کالاهای سرمایه‌ای نیز در این بخش به دو قسمت کالاهای سرمایه‌ای و کالاهای سرمایه‌ای ضروری تفکیک شده‌اند. سهم ارزشی کالاهای سرمایه‌ای 3/ 9 درصد و سهم وزنی آن 7/ 0 درصد از کل واردات کشور در سه ماه نخست سال است. البته ورود کالاهای سرمایه‌ای از نظر ارزشی افت 27 درصدی داشته و از نظر وزنی کاهش 14 درصدی را تجربه کرده است. کالاهای سرمایه‌ای ضروری نیز در همین بازه زمانی سهم 3 درصدی از کل ارزش واردات و سهم 2/ 0 درصدی از کل وزن واردات را به نام خود ثبت کرده‌اند. واردات این گروه کالایی نیز در سه ماه امسال نسبت به سه ماهه سال گذشته از نظر ارزشی افت 14 درصد و از نظر وزنی رشد 2 درصدی داشته است.

5 فروشنده اول کالا به ایران

پنج مبدأ عمده واردات ایران شامل چین با سهم 4/ 25 درصدی از کل ارزش واردات، امارات با سهم 3/ 22 درصدی، ترکیه با سهم 7/ 10 درصدی، هند با سهم 9/ 6 درصدی و روسیه با سهم 5/ 5 درصدی است. چینی‌ها با افت ارزشی 18 درصدی در واردات به ایران، ارزشی معادل یک میلیارد و 935 میلیون دلار را ثبت کرده‌اند و با افت 12 درصدی وزن کالاهای وارد شده به ایران، در سه ماهه امسال به 716 هزار تن واردات قانع شدند. واردات ایران از امارات هم در این بازه زمانی یک میلیون و 9 هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و 700 میلیون دلار بوده است. واردات از امارات هم از نظر وزنی 22 درصد و هم از نظر ارزشی 5/ 8 درصد رشد داشته است.  واردکنندگان ایرانی از ابتدای امسال تا انتهای خرداد ماه یک میلیون و 538 هزار تن کالا به ارزش 815 میلیون دلار از ترکیه به ایران وارد کرده‌اند که نسبت به بازه زمانی مشابه سال قبل رشد 30 درصدی وزنی و افت 36 درصدی ارزشی را به دنبال داشته است. هندی‌ها هم 700 هزار تن کالا به ارزش 529 میلیون دلار به ایران کالا فروخته‌اند که وزن کالاهای واردشده از هند افت 43 درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده و ارزش آن با کاهش 58 درصدی روبه‌رو شده است. روسیه نیز وارداتی معادل یک میلیون و 385 هزار تن کالا به ارزش 421 میلیون دلار به ایران داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 100 درصدی وزنی و افزایش 43 درصدی ارزشی داشته است.