ملیحه محمودخواه؛ زمانی که ناچارید مدت زیادی در معرض گرمای هوا قرار گیرید، سیستم تنظیم‌کننده دمای بدن شما دچار اختلال می‌شود، بدن توان تنظیم حرارت را از دست می‌دهد و نمی‌تواند گرمای زیاد را دفع کند؛ در نتیجه بدن بیش از حد گرم می‌شود و اندام‌های مختلف آسیب می‌بیند.
اما این گرمازدگی زمانی وخیم‌تر می‌شود که با وجود هر علامتی در بدن، پای ویروسی به نام کرونا نیز در میان باشد. به گفته امید عباسی، متخصص طب اورژانس، گرمازدگی در دوران کرونا خطرناک‌تر از قبل است و می‌تواند سموم بدن را افزایش دهد و به اندام‌های داخلی مانند کبد و کلیه آسیب بزند.
پیش از آنکه کرونا دوباره شیوع پیدا کند و وارد پیک دوم شود، بسیاری از کارشناسان بر این باور بودند که با گرم شدن هوا این ویروس کمتر فضایی برای جولان دارد و شیوع این بیماری در جوامع کم‌رنگ‌تر می‌شود، اما آمار تخت‌های بیمارستانی و فوت‌شدگان در هفته‌های اخیر، تمام معادلات کارشناسان را بر هم زد و نشان داد که نه‌تن‌ها گرما کرونا را از بین نبرده، بلکه مبارزه با این ویروس در این شرایط سخت‌تر نیز شده است. گرمازدگی به خودی خود، در این روز‌ها شرایط را برای حضور ویروس مهیا می‌کند تا بیشتر در بدن نفوذ کند.
گرمازدگی علایمی دارد که گاهی افراد آن را با نشانه‌هایی که در مورد کرونا شایع است، اشتباه می‌گیرند. یکی از این علایم افزایش دمای بدن است.
امید عباسی می‌گوید: «ممکن است افزایش دمای بدن بر اثر گرمازدگی با تب، که یکی از علایم کروناست، اشتباه گرفته شود، اما باید مردم بدانند افزایش دمای بدن بر اثر گرمازدگی به دلیل بالا بودن دمای بیش از حد محیط است، اما در تب بیشتر عوامل داخلی بدن موثر است.
برای تشخیص این دو از یکدیگر کافی است ارتباطات فرد در چند روز گذشته بررسی شود. اگر دمای بدن فرد بالا بود و علایمی مانند گلودرد، بدن‌درد و سرفه داشت و با وجود قرار گرفتن در محیط خنک باز هم دمای بدنش کاهش پیدا نکرد، می‌توان گفت: بیمار تب دارد.»
بالا بودن درجه حرارت بدن تنها وجه مشترک گرمازدگی با کرونا نیست؛ سردرد نیز بین این دو بیماری مشترک است، اما راه تشخیص علت این سردرد نیز بررسی علایم و شرایط فرد بیمار است. در این شرایط باید مشخص شود بیمار در دو، سه روز گذشته در چه شرایطی بوده و علت این سردرد چیست؛ گرمازدگی یا کرونا؟
به اعتقاد این متخصص طب اورژانس، در این روز‌های سخت که کادر درمان ناچارند از لباس‌های مخصوص در بخش بیماران کرونایی استفاده کنند، بار‌ها دچار افت فشار خون و علایمی مانند گرمازدگی می‌شوند، زیرا کولر‌های موجود جوابگوی خنک‌کردن بخش‌های کووید- ١٩ نیست.
برخی از پرسنل به دلیل حجم بالای کار و سخت بودن تغییر وضع لباس، ساعت‌ها تشنه می‌مانند و این شرایط باعث می‌شود به علت تعرق زیاد دچار علایم گرمازدگی شوند. این‌ها نشان می‌دهد گرمازدگی در کادر درمان بالاست و برای جلوگیری از چنین حوادثی باید ریسک ابتلا به کرونا را در کشور کاهش دهیم.
ارتباط ماسک و گرمازدگی
بر استفاده از ماسک در این روز‌ها بسیار تأکید می‌شود و کادر پزشکی توصیه می‌کنند با وجود گرمای تابستان در تجمعات و فضا‌های بسته تمام افراد به‌منظور جلوگیری از شیوع و ابتلا به ویروس، از ماسک استفاده کنند. اما برخی افراد گرما را بهانه‌ای برای استفاده نکردن از ماسک عنوان می‌کنند.
عباسی می‌گوید: «ماسک عاملی برای گرمازدگی نیست، اما افرادی که به هر دلیل ماسک را عاملی برای این موضوع می‌دانند، بهتر است از ماسک جراحی که نازک‌تر است، استفاده کنند چرا که این نوع ماسک برای افراد عادی کفایت می‌کند، همچنین می‌توان در اماکن روباز و خلوت در صورت نزدیک نبودن افراد به یکدیگر ماسک را درآورد، اما نباید به هیچ عنوان ماسک را خیس کنند، زیرا ماسک خیس کارایی محافظتی‌اش را تا حد زیادی از دست می‌دهد.
در صورتی که فرد با ماسک دچار سرگیجه یا مشکل در نفس کشیدن شد باید به‌سرعت به‌جای خلوت و سایه برود، ماسک خود را بردارد و استراحت کند. در صورت تداوم علایم، فرد باید به پزشک مراجعه کند.»
شباهت علایم گوارشی گرمازدگی و کرونا
کرونا هر روز رنگ عوض می‌کند و پیدایش علایم گوارشی در این بیماری، حل معمای آن را سخت‌تر کرده است. متخصص طب اورژانس تأکید می‌کند: «گاهی حالت تهوع و اسهال می‌تواند نشانه گرمازدگی باشد، اما این علایم همیشگی نیست و اگر فردی به اسهال، استفراغ، حالت تهوع و شکم‌درد مبتلا شد و درمان‌های معمولی کمک نکرد، احتمال دارد علایم کرونا باشد که باید برای تشخیص قطعی به پزشک مراجعه کرد.»
گرمازدگی را جدی بگیرید
در دما‌های متفاوت، تأثیر گرما بر افراد متفاوت است. نواحی جنوبی، کویر و حتی نواحی شمالی کشور به علت نزدیکی به دریا دارای گرمای قابل توجهی است؛ همچنین در شهر‌های کوهستانی به علت عادت نداشتن به گرما، افراد در فصل تابستان با مشکلاتی مواجه می‌شوند، اما گاهی گرمازدگی با عرق‌سوز شدن خاتمه پیدا می‌کند.
اگر دما از حدی بالاتر برود، سبب از دست رفتن آب و الکترولیت قابل توجهی در بدن می‌شود و در مراحل اولیه گرمازدگی به‌صورت خفیف و اگر از آن پیشگیری نشود، به شکل شدید رخ می‌دهد.
سوختگی درجه یک، یکی از شایع‌ترین علایمی است که بر اثر اشعه ماورای بنفش ایجاد می‌شود، اما اگر کمی این گرمازدگی بیشتر شود، عوارضی همچون گرفتگی عضلات، کوفتگی بدن، تعریق و از دست رفتن آب و نمک را به دنبال دارد و به علت افزایش دمای بدن، فرد دچار ضعف و بی‌حالی می‌شود؛ البته در این مرحله عارضه‌ای چندان جدی، افراد را تهدید نمی‌کند.
به گفته این متخصص طب اورژانس، در چنین شرایطی تنها کافی است فرد را از محیط گرم دور کرد و به او مایعات خنک و آب نمک داد تا بهبود یابد. همچنین این افراد باید کم‌کم با محیط گرم مواجه شوند تا بدن بتواند خود را با افزایش دما تطبیق دهد.
افرادی مانند نانواها، آهنگر‌ان و افرادی که با قیر و آسفالت سر و کار دارند و در معرض آفتاب هستند باید از تهویه‌های خنک‌کننده استفاده کنند.
این متخصص طب اورژانس تنها نوشیدن آب را هنگام گرمازدگی کافی نمی‌داند و توصیه می‌کند خوراندن مایعات حاوی نمک و شکر به فردی که دچار گرمازدگی شده است بسیار مهم است، زیرا جبران‌کننده آب از دست رفته و قند بدن است.
گرمازدگی و کودکانابتلای کودکان به کرونا این روز‌ها خانواده‌ها را بیشتر نگران کرده است و هر علامتی از جمله افزایش دمای بدن را دلیلی برای ابتلای کودکان خود به کووید- ١٩ می‌دانند، اما باید به این نکته توجه کرد که در فصل تابستان کودکان بیشتر به گرمازدگی مبتلا می‌شوند. اگر دمای بدن کودک بالا بود، در صورتی که با درمان‌های معمولی کاهش پیدا نکرد، احتمال ابتلا به کرونا وجود دارد.
عباسی توضیح می‌دهد که در بدن ما مقدار زیادی گرما تولید و در حالت عادی با عرق کردن دفع می‌شود، اما وقتی فرد در محیطی کاملا گرم قرار گیرد، بدن به‌عنوان سیستم خنک‌کننده طبیعی با شکست روبه‌رو می‌شود، نمی‌تواند از پس دفع گرما بربیاید و علایم گرمازدگی ظاهر می‌شود.
به دلیل مقاومت پایین بدن نوزادان، آن‌ها بیشتر در معرض گرمازدگی قرار می‌گیرند و اگر مدت طولانی در خارج از خانه یا در خودرو گرم باشند احتمال ابتلای آن‌ها به گرمازدگی بالا می‌رود.
نشانه‌های گرمازدگی را در کودکان بشناسیم
اگر کودک به‌طور غیرعادی تشنه و خسته است، در حالی که پوست او ظاهرا سرد و مرطوب است و مدام از دل‌درد شکایت کند، دچار گرمازدگی شده است. اما اگر علایمی مانند پوست داغ، قرمز و خشک، افزایش دمای بدن بدون عرق کردن، گیجی، بی‌قراری، سرگیجه، حالت تهوع، سردرد، بیهوشی، تنفس سریع و کم‌عمق و بی‌حالی در کودک دیدید، شک نکنید که او دچار گرمازدگی شده است.
در چنین شرایطی شما باید کاری کنید که درجه حرارت بدن کودک به سرعت پایین بیاید، زیرا گرمازدگی خیلی سریع می‌تواند منجر به بیهوشی شود. لباس‌های غیر ضروری او را از تن دربیاورید تا حرارت بدن کاهش یابد.
کودک را به جای خنک منتقل کنید و بلافاصله با ١١٥ تماس بگیرید. می‌توانید کودک خود را به مکانی با تهویه مناسب یا جایی که خنک و سایه است، ببرید. اگر در موقعیتی هستید که می‌توانید کودک را به بیمارستان منتقل کنید، هر چه سریع‌تر اقدام کنید.
وقتی کودک دچار گرمازدگی شده است تا آمدن اورژانس یا رسیدن به بیمارستان مدام با او صحبت کنید و این مکالمه را ادامه دهید، اما به یاد داشته باشید هیچ نوشیدنی و دارویی به‌طور خودسرانه به او نخورانید. البته اگر کودک نوزاد است، می‌توان به او شیر مادر یا شیر پاستوریزه داد، اما اگر بزرگ‌تر است به او آب بدهید تا دمای بدنش کاهش یابد.
در صورتی‌که کودک نشانه‌های خفیف گرمازدگی دارد، می‌توانید او را در وان آب سرد قرار دهید تا قبل از مراجعه به پزشک حرارت بدن او کاهش یابد.
چگونه می‌توان از گرمازدگی در کودکان جلوگیری کرد
در فصل تابستان حواس‌تان به میزان مایعاتی که کودک مصرف می‌کند باشد و مطمئن شوید این میزان مناسب است. کودکانی که از شیر مادر استفاده می‌کنند نیز نیاز به مایعات اضافی دارند. شما به‌عنوان مادر، باید میزان مصرف مایعات را افزایش دهید تا از کمبود آب بدن جلوگیری کنید.
در روز‌های گرم و کرونایی ماندن در خانه بهترین راه جلوگیری از ابتلا به این بیماری و گرمازدگی است، اما به تهویه هوا توجه کنید، زیرا تهویه مناسب یکی از راه‌های جلوگیری از گرمازدگی و شیوع بیماری کروناست. هنگامی که ناچارید کودک را بیرون از منزل ببرید، اگر بالای دو سال است برایش ماسک بزنید و به او لباس‌های رنگی روشن و سبک بپوشانید. باید از عینک آفتابی، کلاه و کرم ضد آفتاب برای محافظت از کودک در برابر اشعه خورشید استفاده کنید.
نکته مهمی که بسیاری از خانواده‌ها از آن غافل می‌شوند تنها گذاشتن کودک در خودرو است که این کار به‌شدت خطرناک است، حتی اگر شیشه خودرو پایین باشد نباید کودک را تنها در آن گذاشت؛ زیرا خودرو زیر تابش آفتاب یا گرمای تابستان با سرعت هرچه تمام‌تر داغ می‌شود و این گرما در عرض 10 دقیقه به سطح بالا و خطرناکی می‌رسد.
چطور باید به فرد گرمازده کمک کرد
اگر فردی در گرمای هوا دچار سردرد، سرگیجه، بی‌اشتهایی، گرفتگی عضلات، افزایش تعداد تنفس و ضربان قلب، تشنگی بیش از حد و افزایش دمای بدن به بیش از 38 درجه سانتی‌گراد شد، گرمازده شده است. در چنین شرایطی باید:
1- او را به مکانی خنک و سایه ببرید.
2- او را در وضع طاق‌باز بخوابانید و پاهایش را به آرامی دراز کنید.
3- به فرد مقدار زیادی آب بنوشانید. نوشیدنی‌های ورزشی نیز می‌تواند به جای آب استفاده شود.
4- پوست او را خنک کنید. از اسپری آب یا اسفنج خیس برای خنک‌کردن پوست فرد استفاده کنید. قرار دادن دستمالی خیس پشت گردن فرد هم مفید است. در صورت امکان پنکه و کولر را روشن کنید.
تا زمانی که وضع فرد به حالت عادی بازگردد، پیش او بمانید. در مدت 30 دقیقه با انجام این اقدامات باید دمای بدن فرد کاهش یابد و علایم او برطرف شود. در غیر این‌صورت، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
