پشت پرده تحرکات امارات در لبنان/ شیخ ابوظبی با چه ابزارهایی در بیروت جولان می‌دهد؟

سرویس جهان مشرق - اظهارات اخیر «انور قرقاش»، وزیر خارجه امارات درباره لبنان تعجب و شگفتی بسیاری از تحلیلگران و صاحبنظران مسائل لبنان را به دنبال داشت.

وزیر خارجه امارات از نقش ابو ظبی در لبنان در مقاطع زمانی گذشته، مقابل کم رنگ شدن نقش عربستان بحران زده در پرونده های داخلی و خارجی مانند یمن سخن گفته بود.

ایفای نقش امارات در لبنان ابعاد و حوزه های متعددی را شامل می شد، از مشارکت در کمپین ها و فعالیت های بشر دوستانه تا فعالیت های سیاسی محرمانه و آشکار و دیدارهای علنی که از شمالی ترین تا جنوبی ترین نقطه لبنان را در برمی گرفت.

تحرکات امارات در لبنان در مقطع زمانی درحال انجام است که این کشور در داخل بحران زده و در عرصه منطقه با بی توجهی کشورهای عربی مواجه است. در این شرایط امارات پای به صحنه لبنان می گذارد، تا از یک سو نفوذ خود را در منطقه و جهان عرب گسترش دهد و از سوی دیگر، سدی در برابر گسترش نفوذ ترکیه و احیای مجدد نقش جنبش های اسلامگرا در منطقه باشد.

چالش حزب الله

اظهارات چندی قبل «محمد فهمی»، وزیر کشور لبنان درباره نقش امارات و دستگاه های امنیتی این کشور در ایجاد هرج و استفاده از حربه مالی برای برافروختن آتش درگیری و خشونت در لبنان به ویژه بعد از رخدادهای بیروت و طرابلس که اتهاماتی را به امارات درباره حمایت از گروه های آشوبگر وارد می کرد، تامل برانگیز است.

وزیر کشور لبنان تصریح کرده بود: «برخی از کشورهای دوست و برادر شعار کمک به ما را سر می دهند، اما عملا در داخل عرصه را به ما بسیار تنگ کرده اند».

اگرچه فهمی در صحبت هایش صراحتا نامی از امارات نبرده بود، اما منابع موثق تاکید می کنند که انگشت اتهام وی امارات را نشانه گرفته بود. همچنین منابعی در حزب الله می گویند که این حزب مستنداتی در اختیار دارد که دخالت امارات در رخدادهای بیروت و طرابلس و همچنین حمایت ابو ظبی از گروه های مخالف جنبش را که شعار گرفتن سلاح از مقاومت را سر می دهند، ثابت می کند.

ترفند فعالیت های بشر دوستانه و خیریه

فعالیت های بشر دوستانه و خیریه از جمله ترفندهای امارات برای سرپوش نهادن بر طرح ها و اطماعش در منطقه محسوب می شود و رقابت تنگاتنگی با عربستان سعودی داشت و بالطبع یکی از میدان های رقابت لبنان بود که از سال 1990 حمایت های سخاوتمندانه شیوخ عرب روانه آن می شد.

شیوخ عرب کمک های رسمی خود را نهادهای حکومتی لبنان مانند دولت و شخص نخست وزیر، از جمله «رفیق حریری» و پس از ترور وی به «سعد حریری» ارائه می دادند. کمک های غیر رسمی از سوی جمعیت های خیریه و اسلامی و بشر دوستانه هم به حساب نهادهای مشابه در لبنان واریز می شد.

تا سال 2011 و آغاز انقلاب های عربی در منطقه این سیاست حمایتی امارات به لبنان به ویژه طایفه اهل سنت ادامه یافت. اما از این مقطع با قدرت گرفتن جنبش ها و جریان های سیاسی اسلامگرا و به دلیل ارتباط نزدیکشان با جماعت اخوان المسلمین و دیگر جریان های اسلامگرا، امارات کمک های خود را به این کشورها از جمله لبنان قطع کرد.

امارات و مصر در لبنان

به قدرت رسیدن «عبدالفتاح السیسی» در مصر، مناسبات ابو ظبی و قاهره را به شدت به یکدیگر نزدیک کرد. پیامد این نزدیکی، هماهنگی تام سیاسی بین دو کشور بود که در سلسله ملاقات های سفرای امارات و مصر با مفتی لبنان نمود پیدا کرد.

در این دیدارها آنها از مفتی لبنان خواسته بودند، قضات شرع و مفتی ها و علمای وابسته به اخوان المسلمین و یا همفکر و هم مشرب با این جماعت و طرفدار انقلاب های عربی را از مقام و سمت هایشان برکنار کند و به آنها اجازه نامزدی جهت تصدی کرسی های شورای عالی شریعت اسلامی و تشکیلات قضایی شرع و دیگر مناصب اداری را ندهد.

از سوی دیگر، منابعی از جماعت اخوان می گویند، هیأتی متشکل از افسران مصری و اماراتی به دیدار رهبران و مرجعیت‌های لبنان رفته و تلاش کردند، با اعمال فشار آنها را وادار به انحلال جماعت و تعطیلی موسسات و نهادهایش کنند، اما این تلاش ها با شکست مواجه شدند.

حمایت از طایفه مسیحیان

منابع لبنانی تاکید می کنند، از وقتی «حمد الشامسی» به عنوان سفیر امارات در بیروت منصوب شد، تمام توان خود را برای برقراری رابطه با شخصیت های مسیحی لبنان و ارائه حمایت های نامحدود از قاضی «زیاد شبیب»، استاندار بیروت آغاز کرد که لحظه ای از او جدا نمی شود.

این منابع خاطر نشان کردند، الشامسی با تامین مالی طرح های استاندار بیروت مانند طرح بازسازی کلیساها و مراکز مسیحیان در بیروت و همچنین استان مرزی «عکار»، مشرف به سوریه، از وی حمایت می کند.

این باعث شده تا روابط امارات با برخی از احزاب و نیروهای حزبی مانند «کتائب» و «سوسیالیست ها» و «القوات» شاهد تحولات قابل توجهی باشد و بعد سال ها امارات جای عربستان را به عنوان مامن و پناهگاه این احزاب گرفته بود.

جذب اصحاب رسانه

بخش دیگری از فعالیت های سفیر امارات در لبنان نفوذ در مجموعه های بزرگ رسانه ای لبنان شامل نشریات، وبگاه ها، تلویزیون های محلی و عرب زبان و حمایت از آنها بود، تا به تریبون ابو ظبی در لبنان تبدیل شوند.

ناکام ساختن کودتا علیه سعد حریری

امارات در سال 2017 تلاش عربستان سعودی برای کودتا علیه «سعد الحریری» نخست وزیر وقت لبنان را با کشاندن حریری به ریاض و واداشتن وی به استعفا از سمت نخست وزیری و انحلال کابینه اش ناکام کرد.

منابع آگاه می گویند، «محمد بن زاید»، ولی عهد امارات با رد کردن مشارکت در طرح عربستان جهت کودتا علیه سعد حریری از جمله عوامل شکست و به نتیجه نرسیدن این طرح ریاض بود.

علی رغم اینکه بن زاید با «محمد بن سلمان»، ولی عهد عربستان در این امر توافق نظر دارد که سیاست های سعد الحریری موجب قدرت گیری حزب الله و جریان ملی در صحنه سیاسی لبنان شده، اما چند روز بعد از استعفای پر ابهامش از وی استقبال کرد و به عبدالفتاح السیسی فشار آورد که برای حفظ ظاهر از استقبال از حریری طفره برود و این به معنای تضعیف جایگاه عربستان در لبنان بود تا موقعیت خود را مستحکم کند.

خرید متحدین سوریه در لبنان

همراستا با سیاست مقابله با انقلاب های عربی و حمایت از جریان های ضد انقلاب، امارات سیاست برقراری رابطه با نظام سوریه و شخص «بشار اسد»، رئیس جمهوری این کشور را پیش گرفت.

در این راستا دو سال قبل شاهد افتتاح سفارت امارات در دمشق بودیم که با استقبال برخی از متحدین نظام سوریه نیز مواجه شد. جریان دروزی ها به رهبری «وئام وهاب» از جمله جریان های هم پیمان دمشق بود که از این موضوع استقبال کرد.

برخی منابع سوری تاکید می کنند، یکی از دلایل چرخش سیاسی ابو ظبی به سمت دمشق تلاش برای حضور هرچه گسترده تر و فعال تر در آبادانی سوریه است و بن زاید به خوبی می داند، لبنان دروازه ورود به سوریه و سرمایه گذاری در این کشور به ویژه در استان حمص و حومه آن است، به همین دلیل سیاست برقراری رابطه با متحدین دمشق و نفوذ در آنها را پیش گرفت.

به حاشیه راندن اسلامگرایان

در سال 2018 سعد الحریری، نخست وزیر وقت لبنان و رهبر جریان «المستقبل» این کشور به گروه «جماعت اسلامی» وعده ائتلاف در دور بعدی انتخابات پارلمانی لبنان را داد، اما مدتی نگذشت که از آنها رویگردان شد و به هیچ یک از پیام ها و درخواست های آنها پاسخ نداد.

منابع آگاه لبنانی می گویند، طی رقابت های انتحاباتی سال 2018 امارات به شدت جریان المستقبل را تحت فشار گذاشته بود تا از هرگونه نزدیکی این جریان به جماعت اسلامی جلوگیری به عمل آورد.

فشارهای امارات تنها به جریان المستقبل محدود نشد، بلکه دامان حزب «القوات لبنان» به رهبری «سمیر جعجع» را هم گرفته بود، طوری که باعث شد، حزب القوات نامه ای برای جماعت اسلامی بنویسد و در آن خاطر نشان کند، به دلیل برخی فشارهای عربی امکان ائتلاف با این جماعت را به دلیل مشرب اخوانی اش ندارد.

در واکنش به این نامه جماعت اسلامی بیانیه شدید اللحنی منتشر کرد که در آن تاکید کرده بود، برخی از کشورهای منطقه تلاش دارند، اسلامگرایان لبنان را به حاشیه برانند.

تحلیلگران مسائل لبنان تاکید می کنند، ابو ظبی تلاش دارد، اسلامگرایان لبنانی را با وجود صبغه اسلامی حاکم بر لبنان از صحنه دور کرده و به حاشیه براند و این سیاستی است که نه تنها در لبنان بلکه در سرتاسر منطقه آن را دنبال می کند.

گشودن جبهه ها جدید و حمایت از آنها

اختلاف بین سعد الحریری و «نهاد مشنوق»، وزیر کشور سابق لبنان که از همان جریان المستقبل بود، آنقدر بالا گرفت که حریری از انتخاب مجدد وی برای این پست وزارتی منصرف شد، چون اعتقاد داشت، در صدد تشکیل جناحی موازی با جناحش در المستقبل بود.

نتیجه اختلافات آن شد که مشنوق از جریان المستقبل جدا شده و ائتلاف های جدیدی تشکیل دهد. از دیگر ائتلاف های تشکیل شده در این مقطع زمانی می توان به ائتلاف های تشکیل شده توسط «رضوان السید»، اندیشمند مشهور لبنانی و «ندیم قطیش»، روزنامه نگار معروف این کشور اشاره کرد که تضعیف عقاب های جریان المستقبل را به دنبال داشت.

تمام ائتلاف های لبنانی جدیدی که تشکیل می شدند، از حمایت های گسترده امارات برخوردار بودند که نه تنها در برابر سعد الحریری و جریانش، بلکه در برابر حزب الله صف آرایی کرده بودند.

منابع آگاه لبنانی خاطر نشان می کنند، مشنوق پس از تشکیل ائتلاف جدید خود با حمایت مالی امارات پس از جذب ده ها خبرنگار و روزنامه نگار با دستمزدهای بسیار بالا پایگاه خبری «اساس میدیا» راه اندازی کرد که منبر رسانه ای علیه حزب الله، ترکیه، قطر و اخوانی ها بود.

همچنین می توان از پایگاه «استیپ نیوز» و روزنامه «ندای وطن» نام برد که در این مدت با حمایت مالی امارات در لبنان فعالیت خود را علیه جریان های اسلامگرا چه شیعی چه اهل سنت آغاز کردند.

وارد کردن مجدد «بهاء الحریری» به صحنه سیاسی

از وقتی شانس بار دیگر درب خانه «بهاء الحریری» زده، زمزمه های بازگشت مجدد وی به صحنه سیاسی لبنان به جای برادرش سعد و به دست گرفتن رهبری جریان المستقبل شدت گرفته است.

این زمزمه ها اغلب از وبگاه های وابسته به «نبیل الحلبی»، وکیل لبنانی به گوش می رسد و تا زمانی که طرف های اشاعه دهنده این اخبار مشخص نشده بودند، نگرانی های بسیاری برای سعد الحریری ایجاد شده بود، چون نمی دانست چه دست های پشت پرده ای دوباره دست به کار شده و تلاش می کنند، با بازگرداندن «بهاء» به صحنه سیاست، بازی با او برادرش را آغاز کنند.

در ابتدا سعد حریری به سعودی ها شک برده بود، چون از زمان شکست طرح عربستان در لبنان پس از واداشتن سعد به استعفای اجباری در ریاض، روابط فیما بین به سردی گراییده بود.

پیگیری های بعدی سعد حریری آشکار کرد که برادرش به طور مستقیم از سوی امارات حمایت می شود و برنامه هایش از سوی دستگاه های امنیتی امارات هماهنگ و ریخته می شود.

نتایج به دست آمده شک و تردیدی برای سعد حریری باقی نگذاشت که امارات تلاش می کند، رهبرانی همسو با سیاست هایش در لبنان ساخته و برسر کار آورد.

حمله نبیل حلبی به قطر و انتقاد از نقشی که دوحه در لبنان و منطقه ایفا می کند، کوچک ترین شک و تردیدی برای سعد حریری باقی نگذاشت که امارات با طرح کنار زدن وی و عربستان سعودی از صحنه سیاست لبنان و سپردن آن به برادرش «بهاء حریری» وارد صحنه سیاسی لبنان شده است.