چندی پیش حسن قالیباف اصل، رئیس سازمان بورس اعلام کرد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی سامانه‌ای را طراحی کرده که از طریق آن افراد می‌توانند احراز هویت غیرحضوری شوند. بر اساس گفته رئیس سازمان بورس اگر هم یک ایرانی خارج از کشور به احراز هویت حضوری تمایل داشت می‌تواند به نزدیک‌ترین کنسولگری مراجعه کند، احراز هویت شود و اطلاعات حاصل را برای شرکت سپرده‌گذاری مرکزی ارسال کند تا برای او کد بورس صادر شود. با این حال به نظر می‌رسد مسیر برای سرمایه‌گذاری ایرانیان خارج از کشور به این سادگی که سازمان بورس اعلام کرده نیست و مشکلات فنی و امنیتی بر سر راه سرمایه‌گذاری آنان وجود دارد.
استفاده از فیلترشکن معاملات را کند می‌کند
یکی از مشکلات دسترسی نداشتن ایرانیان خارج از کشور از طریق اینترنت بین‌المللی به پنل‌های معاملاتی کارگزاری‌هاست. به عبارت دیگر شرکت‌های ارائه‌دهنده oms دسترسی از خارج را برای سهامداران محدود کرده‌اند و ایرانیان خارج از کشور برای معامله از طریق اینترنت خارج از ایران با مشکل دسترسی مواجه‌اند. حجت‌الله فرهنگیان، مدیرعامل شرکت داده‌پردازان تدبیر سرمایه (داتکس)، یکی از شرکت‌های بزرگ ارائه‌دهنده oms، می‌گوید: بسته بودن دسترسی‌های خارجی این شرکت‌ها بر اساس الزامات مکنا (مرکز کنترل و نظارت اعتبارات) است. این الزامات تاکید دارد نباید دسترسی خارج از کشور وجود داشته باشد و این‌گونه دسترسیها باید بسته باشند.
او اما می‌گوید برای این مشکل راه‌حل وجود دارد و ایرانیان خارج از کشور از طریق دیگری می‌توانند به معاملات دسترسی داشته باشند. دریافت فیلترشکن از طریق شرکت‌های ارائه‌دهنده oms راه‌حلی است که مدیرعامل داتکس از آن سخن می‌گوید. او در توضیح بیشتر به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: شرکت‌هایی که oms به کارگزاری‌ها ارائه می‌دهند می‌توانند به ایرانیان خارج از کشور از طریق vpn دسترسی داخلی بدهند. قاعده کار هم این‌طور است که مشتری با کارگزاری مذاکره می‌کند، کارگزاری مشخصات کامل دسترسی را به شرکت ارائه‌دهنده oms می‌دهد و شرکت هم به ایرانی سرمایه‌گذار خارج از کشور دسترسی فیلترشکن می‌دهد تا بتواند از خارج از کشور معامله کند. به گفته او اکنون دو شرکت داتکس و رایان هم‌افزا این کار را می‌کنند و مشکلی هم در این زمینه وجود ندارد. فرهنگیان تاکید دارد دسترسیها به دلیل بحث‌های امنیتی به‌طور عموم بسته است؛ چون به گفته او اکنون با توجه به شرایط خاصی که ایران دارد، تهدید‌های امنیتی برای کشور زیاد شده است. مدیرعامل داتکس در عین حال تاکید دارد ارائه سرویس به ایرانیان خارج از کشور برای سرمایه‌گذاری در بورس متوقف نمی‌شود و ما به آنان از طریق vpn سرویس ارائه می‌دهیم.
او با بیان اینکه «طبق دستورالعمل مرکز کنترل و نظارت بر امنیت بازار سرمایه دسترسیها نباید برای عموم باز باشد و این جزو قوانین است» می‌افزاید: تنها به آن دسته از ایرانیان خارج از کشور دسترسی داده می‌شود که کارگزاری‌ها آنها را تایید کرده باشند. پس از تایید کارگزاری شرکت‌های ارائه‌دهنده oms به آنان از طریق فیلترشکن دسترسی می‌دهند.به گفته فرهنگیان طی کردن این مراحل برای ایرانیان خارج از کشور که می‌خواهند فیلترشکن دریافت کنند سخت نیست و تعاملی است بین کارگزاری‌ها و شرکت‌های ارائه‌دهنده oms.
مدیرعامل داتکس اما به مشکلی که ممکن است برای ایرانیان خارج از کشور که می‌خواهند در بورس سرمایه‌گذاری کنند، به وجود آید اشاره می‌کند و می‌گوید: در این بین ممکن است استفاده از vpn کار را برای کاربران سخت و فعالیت آنان را کند کند. از سوی دیگر مدیریت vpn باری بر عهده شرکت‌های ارائه‌دهنده oms اضافه می‌کند که باید در کنار کارها و وظایف دیگر، پاسخگوی سرعت فیلترشکن هم باشند. بنابراین فرآیند دریافت vpn سخت و طولانی نیست اما اگر تعداد این فیلترشکن‌ها زیاد شود، می‌تواند معاملات را کُند کند.
افزایش بار هسته معاملات
فرشید جهانی، مدیرعامل کارگزاری جهان‌سهم هم مشکل دیگری را که ممکن است ایرانیان خارج از کشور برای سرمایه‌گذاری در بورس با آن مواجه شوند، نام می‌برد؛ اختلال هسته معاملات، مشکلی است که این مدیر کارگزاری به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: با توجه به رونق بازار سرمایه و همچنین آزادسازی سهام عدالت که منجر به صدور بیش از 50 میلیون کدبورسی شده، حجم معاملات بسیار زیاد شده است؛ از این رو فشار زیادی روی هسته معاملات وجود دارد. او اضافه می‌کند: اکنون همه فشار روی هسته معاملات است و اگر به این تعداد سهامدار، ایرانیان خارج از کشور نیز اضافه شوند فشارها مضاعف می‌شود و کار به مشکل برمی‌خورد، اما برای اینکه این فشار کم شود باید بخشی از وظایف را بر عهده کارگزاری‌ها گذاشت.
جهانی توضیح می‌دهد: در گذشته پیش از آنکه سیستم‌های معاملاتی اتوماتیک شود معاملات در بورس به این صورت بود که کارگزاری‌ها به اسم خودشان خرید می‌زدند و آنها را سپس در تالار و در دفاتر به سهامداران تخصیص می‌دادند. یکی از راه‌حل‌ها این است که کارگزاری‌ها مثل قبل تماما یا بخشی از سهام را با کد خود بخرند و سپس به سهامداران تخصیص بدهند. اگر این اتفاق بیفتد فشار از روی هسته معاملات برداشته می‌شود و ایرانیان خارج از کشور نیز می‌توانند از این طریق سرمایه‌گذاری و معامله کنند.
او می‌افزاید: مدیران بورس اکنون برای کم کردن فشار بر هسته معاملاتی ساعت برخی معاملات را تغییر داده‌اند اما تغییر ساعت تا یک جایی جواب می‌دهد و از آن به بعد دیگر جوابگو نیست. ارتقای سیستم نیز بسیار هزینه‌بر است و در مواردی نیز به دلیل تحریم‌ها امکان‌پذیر نیست، بنابراین بهترین روش همان کمک گرفتن از کارگزاری‌هاست.
مدیرعامل کارگزاری جهان سهم، تسهیل قوانین برای سرمایه‌گذاری ایرانیان خارج از کشور در بورس را مثبت ارزیابی می‌کند و معتقد است با این اتفاق ایرانیان خارج از کشور از سرمایه‌گذاری در بورس استقبال خوبی می‌کنند. چون به گفته او بورس ایران رشد خوبی دارد و سرمایه‌گذاری ایرانیان خارج از کشور در بورس با توجه به نرخ دلار برای آنان ارزشمند است.
معاملات آفلاین
حسن رضایی‌پور، کارشناس بازار سرمایه نیز از تسهیل قوانین برای حضور ایرانیان خارج از کشور در بورس استقبال می‌کند و به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: همین الان نیز ما سرمایه‌گذاران ایرانی خارج از کشور داریم که سرمایه آنان داخل کشور است و در همین شرایط سخت بازار و نبود ارتباطات به روش‌های مختلف کار خود را جلو می‌برند، بنابراین با قانون جدید و امکان معامله قانونی شرایط آنان حتما بهتر از قبل خواهد شد. زیرا فعالیت آنان قانونمند و نظام‌مند خواهد شد و امکان دسترسی آنان از طریق پروتکل‌های امنیتی ایجاد می‌شود.
او اعلام می‌کند: متاسفانه اکنون برخی از این سرمایه‌گذاران از طریق کدهای غیر که متعلق به آنان نیست در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند. به عبارت دیگر با کد بورسی دیگران معامله انجام می‌دهند که این کار مشکلاتی مانند قرار گرفتن در معرض اتهام پولشویی به وجود می‌آورد اما اگر شرایطی حاصل شود که آنان مستقیم سرمایه خود را مدیریت کنند اتفاق بسیار خوبی خواهد بود.
او می‌گوید برای اینکه مشکلات امنیتی نیز پیش نیاید، دسترسی این افراد به معاملات می‌تواند به‌صورت آفلاین و تحت پروتکل‌های امنیتی باشد.
