بهتر است دعای امام صادق علیه السلام را نیز خوانده و آنگاه حوائج خود را بخواه و هنگام دعا برای خود، برادران دینی، پدر، مادر، و پدران و مادران آنها و سایر ارحام و ذوی الحقوق را مقدم کنی.
به گزارش مشرق، هر روز و ماهی که خداوند بر انسان مقرر داشته است، پر از نعمت و رحمت و کرامت است؛ منتها در بین این ایام سال، موقعیت‌هایی را خداوند قرار داده که انسان بیشتر از سایر روزها احساس قرب به خداوند متعال دارد و زمینه برای تزکیه و پالایش روح او از ناجوری‌ها و آلودگی‌های خطاها و گناهان فراهم است؛ همچنان که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند «اِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی اَیّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحاتٌ اَلا فَتَعَرَّضُوا لَها؛ به راستی برای پروردگار شما در روزهای روزگارتان عطایا و بخششهایی است، هوشیار باشید و خود را در معرض آنها قرار دهید.»
یکی از روزهایی که نفحه‌ی الهی تجلی می‌یابد، شب و روز عرفه است که در فضیلت و پاسداشت آن، احادیث فراوانی وارد شده است؛ از جمله آنکه از امام صادق علیه‌السلام نقل است «مَن لَم یُغفَرْ لَهُ فی شهرِ رمضانَ لَم یُغفَرْ لَهُ إلی مِثلِهِ مِن قابِلٍ إلاّ أن یَشهَدَ عَرَفَةَ؛ کسی که در ماه رمضان آمرزیده نشود، تا رمضان آینده آمرزیده نگردد مگر آن که در عرفه حاضر شود.» (دعائم الإسلام، ج1، ص269) از این رو برای بهره‌مندیِ هرچه بیشتر از برکات این روز شریف توصیه‌هایی در قالب آداب و اعمال از سوی ائمه اطهار ارائه شده است و علمای اسلام نیز بر اساس این روایات به بیان این آداب پرداخته‌اند؛ به عنوان نمونه میرزا جواد ملکی تبریزی (رحمةالله علیه) در کتاب «المراقبات» خویش توصیه‌هایی برای مراقبت از شب و روز عرفه عرضه داشته‌اند که در ادامه بخش‌هایی از آن را می‌خوانید:
اعمال و آداب شب عرفه
«درباره شب عرفه روایت شده است که دعای خیر در آن مستجاب است و کسی که در آن به فرمانبرداری خدای متعال مشغول شود پاداش 170 سال را دارد. شب مناجات بوده و کسی که در آن شب توبه کند خداوند او را می‌بخشد. و مستحب است دعایی که اول آن «اللهم یا شَاهِدُ کُلِ نَجْوَی» است، خوانده شود. از مضامین این مناجات گرانقدر غافل نشو. اگر اهلش باشی علومی در آن وجود دارد که سزاوار است مسلمان تمام عمرش را صرف تحصیل آن نماید. با زنده‌دلی و حضور قلب با آن دعا کن نه با غفلت. همچنین زیارت امام حسین علیه‌السلام در این شب مستحب است.»
اعمال و آداب روز عرفه
اهمیت دعا در روز عرفه به اندازه‌ای است که روزه این روزرا برای کسی که روزه باعث ضعف او هنگام دعا می‌شود ممنوع کرده‌اند، با این که در روایات صحیحه آمده است که روزه آن کفاره 90 سال است.
ایشان در ادامه به ذکر آداب و شرایط دعا پرداخته و می‌نویسد:
«شرایط آن مربوط به اصلاح عقیده و معارف است. و سایر شرایط آن که به اعمال جسمی مربوط می‌شود شرایط کمال دعا است و تمامی آنها آسان و راحت است، مانند گریه کردن، انگشتری به‌دست کردن، با عجله دعا نکردن، تمجید کردن، حمد کردن، صلوات فرستادن بر پیامبر و آل او علیهم السّلام، اعتراف به گناهان، شریک کردن مؤمنین در دعا و پایان بردن دعا با «صلوات فرستادن»، «ما شاء اللّه‌گفتن» و «لا قوة الا باللّه‌گفتن».
شرایط معنوی و قلبی آن نیز، در یک کلام داشتن ایمان حقیقی به خدا، صفات و نامهای اوست. و آنگاه که قلب بنده به خدا و به قدرت و علم، عنایت و جود و کرم و راستگویی او، و دعوت بندگان به دعای خود ایمان آورده و دعا کند بدون شک به خواسته خود یا عوض خواسته خود می‌رسد. ... هنگام صلوات فرستادن بر پیامبر و آل او در نظر داشته باش که خداوند صلوات فرستادن بر او را همراه با صلوات فرستادن بر خود ذکر فرموده و فرمانبرداری او را با فرمانبرداری خود پیوند زده است. مواظب باش مبادا از برکات شناخت احترام او بی‌بهره بوده و از فواید صلوات او محروم شوی. پس از این اعمال تا آنجا که سر حال هستی، دعاهای وارده را باحضور قلب، تدبر و فهم آنچه می‌گویی، بخوان.
بهتر است دعای امام صادق علیه السلام را نیز خوانده و آنگاه حوائج خود را بخواه و هنگام دعا برای خود، برادران دینی بخصوص معلمین علوم دینی، پدر، مادر، و پدران و مادران آنها و سایر ارحام و ذوی الحقوق را مقدم کنی. در حال دعا تا آنجا که می‌توانی سعی کن بهترین حالات از قبیل گریستن، زاری کردن، خوار شدن، پوشیدن لباسهای مویین و بستن دستها را داشته و بهترین سخنان را برای جلب رحمت و عطوفت به‌کار بری. در روایت آمده است که خداوند به حضرت موسی، فرمود: «آنگاه که به درگاه من دعا می‌کنی ترسان بوده، صورت خود را خاک آلوده کرده، و با عزیزترین جاهای بدن برای من سجده کرده و با ایستادن در مقابل من برایم تواضع کن. با ترسی که ناشی از عظمت من است و برخاسته از قلبی ترسان است با من مناجات کن.»
دعا برای برادران دینی
اگر بعد از به وجود آوردن این شرایط در خود، هنگام دعا برادران صمیمی را بر خود مقدم کنی و نام تک تک آنان را ببری، از خداوند حاجات آنان را خواسته، و تک تک نیازهای خصوصی آنان و سپس خواسته‌های عمومی آنان را بگویی، نه تنها ضرر نمی‌کنی بلکه به سود آورترین تجارتها خواهی رسید.
آخرین توصیه
کسی که در چنین زمانی و با این زبان و این گونه به درگاه پروردگارش دعا کند، اما در مسیر وزش نسیم فضل و قبول الهی قرار نگرفته و به خواسته و آرزوی خود نرسیده و علامت پذیرش دعا که همان تغییر حال و تغییر اندیشه‌هایی است که به ذهن او وارد می‌شود، در خود نبیند، باید به‌خاطر هلاکت قلب و ضعف ایمان بر خود بگرید، زیرا معلوم می‌شود بنده بیمار و پستی است.
