اقتصادآنلاین – فائزه مومنی؛ زمین هیچوقت بیکار نمی نشیند تا ما برایش تصمیم بگیریم. در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن با ما راه می‌آید و به ما زمان می‌دهد تا جلوتر از چرخه طبیعی اش حرکت نکنیم و یا مارا با خودش همراه می‌کند. حال اگر در این فرایند انسان خردمند از قوه تفکر و هوش خود استفاده کند، می‌تواند ناملایماتی که به طبیعت روانه می‌کند را به نفع خودش و طبیعت به یک چرخه اقتصادی پویا تبدیل کند و به یک معامله دو سر سود برسد.
در این گزارش از تکرار مکرر ناملایماتی که انسان به طبیعت وارد می‌کند چشم می‌پوشیم و توجه را تنها به یکی از آنها که با آگاهی انسان از عملکرد آن به ان ارزشی همتراز طلا داده اند می‌پردازیم.
پسماند، یا طلای کثیف، دارایی که در نام مستعار خود تزلزل و نامتقارنی جایگاه ارزشی آنرا در همین ابتدای راه تداعی می‌کند؛ طلایی که کثیف است. شیرابه ای که از زباله ها تولید می‌شود به بلای جان کشور ما با توجه به نداشتن سیستم مناسب دفن و بازیافت در غالب شهرهای کشور تبدیل شده است. از طرفی بازیافت و بازچرخش صددرصدی بخش های مختلف زباله به چرخه اقتصادی به عنوان منبع درآمدی بسیاری از کشورهای در حال توسعه تبدیل شده است.
شهری که از سرانه کشور هم بیشتر زباله تولید می‌کند
شهرهای کشور به رغم تمامی پیشرفت هایی که در سال های اخیر در تکنولوژی و ارتباطات داشته اند، هنوز در مدیریت تولید پسماند فاصله های قابل توجهی با دیگر کشورهای جهان دارند. این را اعداد و ارقام متوسط تولید زباله می‌گوید. در حالی که هر نفر در اروپا به طور میانگین روزانه 300 تا 350 گرم زباله تولید می‌کند، این عدد در ایران به روزانه 700 گرم می‌رسد. این در حالی است که در کشور ما شهرهایی وجود دارد که حتی بالاتر از سرانه کشور نیز به تولید زباله رسیده اند. سرانه تولید زباله در یاسوج ، مرکز استان کهگیلویه و بویر احمد دوبرابر سرانه کشوری است. هر نفر در یاسوج روزانه بالغ بر 1200 گرم زباله تولید می‌کند. به نظر می‌رسد شهرهایی که اندکی در مهار تولید پسماند به موفقیت های نسبی رسیده اند، چند الگو را مدنظر قرار داده اند، مدیریت پسماند، تغییر رفتار و سبک زندگی از جمله مواردی است که قویا به کاهش تولید منجر می‌شود.
حسین پسندیده، مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار اقتصادآنلاین می‌گوید: مهمترین مرحله برای ساماندهی مدیریت پسماندها، کاهش تولید پسماند ها و تفکیک از مبدا می‌باشد. بسیاری از پسماندها قابل بازیافت هستند و نقش جامعه و عموم مردم به عنوان کلیدی ترین عضو برای مشارکت در مدیریت پسماند در ابتدای کار بسیار مهم است و باید به سمتی پیش برویم که ابتدا با اطلاع رسانی و آموزش مناسب میزان تولید زباله را کاهش داده و به حداقل برسانند، و اجزاء خشک و تر زباله ها نیز در مبداء تولید تفکیک شوند.
تولید زباله تر و خشک در کشور؛ کلیشه برعکس!
او با مقایسه میزان تولید پسماند تر و خشک در کشور با آمارهای جهانی می‌گوید: پسماند تر در کشور ما 70 درصد از سهم زباله را تشکیل می‌دهد و 30 درصد آن نیز مربوط به پسماند خشک است در حالی که این درصدها برعکس آنچیزی است که در کشورهای پیشرفته دنیا، از جمله اروپا رخ می‌دهد.
او با بیان اینکه پسماندها مواد بسیار ارزشمندی هستند که بازیافت و استفاده مجدد از آنها دارای اهمیت می‌باشد، تصریح کرد: بسیاری از کشورهای دنیا با استفاده از بازیافت پسماند به درآمدهای اقتصادی قابل توجهی رسیده اند. اگرچه اکنون کشور ما نیز به این باور رسیده و در این زمینه قدم های خوبی برداشته است، اما با کشور های توسعه یافته که زیر ساختهای مناسبی را برای مدیریت بهینه انواع پسماندها ایجاد کرده اند، فاصله دارد.
ارتباط مستقیم جمعیت و تولید زباله
پسندیده با بیان اینکه میزان تولید پسماند در شهرهای کشور بستگی به جمعیت شهرها دارد به شهرهایی که بالاترین میزان زباله در آنها تولید می‌شود، اشاره کرد و گفت: تهران با توجه به تمرکز جمعیتی آن یکی از پرزباله ترین شهرهای ایران است، به طوری که میزان تولید زباله در آن بین روزانه 6هزار 500 تا 8 هزار تن در فصول مختلف سال متغیر است که این تغییر میزان کمی زباله در تهران و یا سایر شهر ها به دو دلیل سبک زندگی و نحوه استفاده از مواد و الگوی مصرف بر می‌گردد.
وی خاطرنشان کرد: شهرهای شمالی و گردش پذیر نیز به لحاظ جذب مسافرین و گردشگران، بر اساس سرانه جمعیتی میزان تولید پسماند بیشتری را دارند به طوری که در هر سه استان ساحلی شمالی روزانه شاهد تولید حدود 6 هزار تن زباله در روز هستیم.
پسندیده با تاکید بر اینکه بهبود شرایط مدیریت پسماندها در کشور و کاهش چالشهای زیست محیطی از یکسو به میزان مشارکت مردمی و مسئولیت پذیری اجتماعی در اصلاح الگوی نحوه مصرف مواد و تجهیزات، کاهش میزان تولید پسماند، تفکیک از مبدا بستگی دارد، گفت: همچنین در ادامه نقش نهادهای مسئول و مدیران اجرایی برای ایجاد زیرساخت های مناسب از مراحل جمع آوری و حمل و نقل ، پردازش ، کمپوست ، زباله سوزی و سایر موارد بسته به شرایط و نیاز هر منطقه از کشور بسیار حائز اهمیت است.
وی افزود یکی از مشکلات بسیار جدی در بخش مدیریت ناصحیح پسماندها در مراکز دفن پسماندها است که بجز چند شهر و بصورت محدود که زیر ساختهای مناسبی را در محلهای دفن زباله ایجاد نموده اند، در اغلب شهر ها مراکز دفن زباله بصورت سنتی است که آلودگی های گسترده‌ای برای منابع آب و خاک و محیط زیست ایجاد نموده اند .در این بخش شهرداریها دارای مسئولیت مستقیم هستند و باید در اسرع وقت اقدامات لازم را برای دفن صحیح و اصولی و بصورت بهداشتی پسماندها و نیز ساماندهی و بهینه سازی مراکز موجود را در دستور کار خود قرار دهند .
شیراز، مشهد و اصفهان، لندفیل استاندارد دارند
او در پاسخ به این سوال که آیا در ایران نمونه ای از لندفیل اصولی وجود دارد یا نه گفت: در برخی از شهرهای ایران نمونه ای از لندفیل های اصولی از جمله شیراز، مشهد و اصفهان وجود دارد اما غالب لندفیل های کشور استاندارد نیستند و این مساله منجر به انتشار ورود انواع آلودگی ها به اکوسیستم های آبی و خاکی می‌شود.
مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه اساسا نباید به دنبال گسترش مراکز دفن باشیم اظهار داشت: سیاست های ما باید همانطور که در قانون و آئین نامه اجرای آن آمده است باید به گونه ای باشد که تعداد مراکز دفن با کاهش تولید زباله و تفکیک پسماندها از مبدا به حداقل ممکن برسد.
تولید سالانه پسماند در کشور
او درخصوص شهرهایی که بالاترین میزان پسماند را در کشور تولید می‌کنند با اشاره به اینکه میانگین سرانه تولید زباله در کشور بطور متوسط برای هر نفر 650 تا 750 گرم در روز است گفت: سالانه حدود 21 میلیون تن پسماند عادی و شهری در کشور تولید می‌شود.
پسندیده با اشاره به اینکه سرانه تولید زباله در استان های شمالی نیز بسیار بالا است، گردش پذیر بودن این استان ها را در تولید بالای زباله بی ربط ندانست و گفت: میزان زباله در سه استان شمالی به نسبت جمعیت بالا است که بخشی از این میزان زباله مربوط به ساکنین خود استان است و بخش مهمی از آن نیز به گردشگرانی که به این استان ها وارد می‌شوند، مربوط می‌شود.
نگرش های منفی درباره زباله و عقب افتادگی از سوداقتصادی
مدیر کل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست دراینباره می‌گوید: متاسفانه در گذشته و سالهای اخیر نگرش ها درباره زباله این بوده است که این پسماندها یکسری مواد کاملا بی کیفیت و بدون ارزش اقتصادی هستند که باید دور ریخته شوند و اما اکنون با توجه به بالارفتن دانش اجتماعی و توسعه فن آوریهای بازیافت در کشور و ترویج فرهنگ محیط زیستی و توجه به حوزه بهره وری صنعت بازیافت مواد در کشور با سرعت مناسبی رو به گسترش است.
پسندیده به مزیت های تولید مواد بازیافتی هم اشاره کرد و گفت: میزان مصرف انرژی(آب، برق، گاز و سایر منابع ) برای تولید محصولات با استفاده از مواد بازیافتی در مقایسه با محصولاتی که در آن از مواد خام استفاده شده است بسیار پایین است و هزینه تمام شده را بسیار کاهش می‌دهد. البته توجه به رعایت استانداردها در این کالاها نیز اهمیت دارد. بنابراین در چرخه بازیافت سه مزیت اقتصادی(چرخه اقتصادی و رونق بخش تولید)، اجتماعی(ایجاد اشتغال) و حفظ محیط زیست (بازیافت پسماندها و مواد و جلوگیری از انتشار آن در محیط زیست) وجود دارد که باید بدان توجه کرد.
او در پایان می‌گوید: سازمان حفاظت محیط زیست نیز می‌کوشد به لحاظ رسالتی که در این بخش بر عهده دارد ضمن پیگیری جدی ساماندهی مراکز دفن زباله در شهر های مختلف کشور از طریق مسئولین ، متولیان و مدیریت اجرائی پسماندها که شهرداریها در این خصوص مکلفند ضوابط و مقررات قانون مدیریت پسماندها را نقشه راه خود قرار داده و به موضوع مدیریت پسماندها به عنوان یک اولویت اساسی بپردازند، حمایتهای لازم و جدی را برای توسعه و ایجاد زیر ساختهای مناسب صنایع بازیافتی در کشور از طریق سایر دستگاههای مربوط پیگیری نماید.
