حضرت آیت الله خامنه ای در سخنرانی روز عید قربان و خطاب به ملت ایران درباره تلاش های امروز دشمنان کشور و ملت فرمودند: «به موازات تحریم یک جریان تحریف هم هست؛ تحریف حقایق، واژگون نشان دادن واقعیّات. هدف از این تحریف دو چیز است: یکی، ضربه به روحیه ی مردم است؛ یکی [هم] آدرس غلط دادن برای رفع مشکل تحریم است. من به شما بگویم که اگر جریان تحریف شکست بخورد، جریان تحریم قطعاً شکست خواهد خورد».
در این یادداشت به بررسی دقیق تر مفهوم تحریف و رابطه آن با تحریم های اعمال شده توسط دشمنان جمهوری اسلامی می پردازد.
مقدمه
آیت الله خامنه ای در عید قربان امسال (99/5/10)، ضمن طرح مسئله ی تحریم های ظالمانه نظام سلطه جهانی علیه ملت ایران، بحث تحریف را پیش کشیده و اینگونه بیان کردند که تحریم با خود تحریف را به همراه می آورد: «به موازات تحریم -این را درست توجّه کنید- یک جریان تحریف هم هست». به عقیده ی ایشان ناکامی کنش تحریف به شکست تحریم منجر می شود: «و من به شما بگویم که اگر جریان تحریف شکست بخورد، جریان تحریم قطعاً شکست خواهد خورد». ایشان در این گفتار تلازمی میان پروژه سیاسی تحریم و کنش تحریف برقرار کرده است و مبتنی بر آن، به این نتیجه رسیده اند که شکست تحریف منجر به شکست تحریم می شود. مسلماً چنین تفطنی حاصل تجربه ی سیاسی عمیق ولی فقیه است و کمتر کسی متوجه چنین تلازمی می شود. کنش گری هایی مانند تحریف، تهمت، افتراء و دروغ و تحریم و غیره ذیل اقدامات دشمن تعریف می شود و از این جهت تلازمی میان آنها وجود دارد و نمی توان آن را انکار کرد. لکن تصویر چنین تلازمی میان برخی اقدامات واضح است و میان برخی دیگر به فطانت و هوشمندی نیاز دارد که بدون برخورداری از تجربه ی سیاسی عمیق به دست نمی آید. چنانکه فهم تلازم میان دروغ و تهمت یا میان تهمت و افتراء چندان دشوار نیست ولی فهم تلازم میان تحریم و تحریف به تأمل و درک عمیق سیاسی نیاز دارد. از این رو، مسئله ی این گفتار تصویر علمی تلازم میان تحریم و تحریف است. چگونه است که پروژه ی تحریم یک ملت از سوی دشمن به کنش تحریف نیاز پیدا می کند؟ چرا شکست تحریف منجر به شکست پروژه ی تحریم می شود؟ در اینجا، به اجمال، توضیحی درباره ی تحریف ارایه می شود سپس به بیان چگونگی تلازم میان تحریم و تحریف پرداخته می شود.
چیستی تحریف
کتاب های لغت فارسی، تحریف را به «تغییر دادن، تبدیل کردن و گردانیدن کلام کسی از وضع و طرز و حالت اصلی خود؛ و نیز به بعضی حروف کلمه را عوض کردن و تغییر دادن معنی آن» معنا کرده اند. اما این واژه از کلمه حرف در زبان عربی مشتق شده است. تحریف، مصدر باب تفعیل، از «حرف» است. حرف، کنار و جانب یک شیء است. به لبه و تیزی شِیء گفته می شود مانند حرف السیف (لبه شمشیر) یا حرف السفینه (نوک یا دماغه کشتی) یا حرف الجَبل (قلّه کوه) است و تحریف الشیء به معنای کج و مایل کردن چیزی از حالت خودش است (نک: راغب اصفهانی، المفردات، ماده حرف). بر این اساس، تحریف در معنای اصطلاحی عبارت از باز گرداندن و متمایل کردن و تغییر دادن و کناره گیری کردن از طرف و جای و حالت اصلی هر چیزی را گویند. هر چیزی حالات و جهات و اطراف مختلفی دارد ولی از میان آنها فقط یک طرف و جهت و حالت شیء، اصلی است و باقی آنها فرعی بلکه غیر واقعی است. یک چیز نمی تواند چند طرف اصلی داشته باشد. اگر کسی قصد رفتن به کنار ساحل دریا را دارد و این دریا در جهت شمالی او قرار دارد؛ طرف اصلیِ مقصد او شمال است و رفتن به سمت جهات دیگر، کناره گیری از جهت اصلی و بلکه منحرف شدن ودور شدن از آن است. پس، کارکرد یا نتیجه تحریف در هر امری، کناره گیری و دور شدن از سمت و سوی اصلی و طبیعی آن امر است.
جریان تحریف
وقتی تحریف، اعم از صورت کمینه و بیشینه آن، به ضدیت با متن یا شیء تعریف شود -چون عامل انحراف و کناره گیری از طرف اصلی متن است-؛ کنشگر تحریف هم دشمن آن متن شناخته می شود. بدیهی است که هیچ دوستی دست به اقدامات ستیزه جویانه و ضدیت با متن نمیزند. تمام همت مشفقانه دوست در جهت سوق دادن و حفظ انسان و متن در مسیر اصلی و طبیعی او است. دوست تلاش می کند که انسان از هدف اصلی خود دور نشود و یا اگر از طرف اصلی فاصله گرفته یا کناره گیری کرده است، او را به مسیر و طرف اصلی باز گرداند. اما دشمن می کوشد از طریق تحریف، انسان را از مسیر و حالت اصلی خود دور کند و به سمت و سویی هدایت می کند که منجر به تباهی او می شود. دشمن از طریق تحریف با متن ضدیت می ورزد. بطور کلی خانواده وارونه گویی و وارونه سازی از ابزارهای اساسی دشمن است. بر همین اساس، می توان گفت که دشمن نسبت به متن، هیچگونه رویکرد اصلاحی ندارد و هرچه هست رویکرد تخریبی است. زیرا تحریف ضد اصلاح گری است.
ماهیت نرم افزاری تحریف
تحریف کاملاً ماهیت نرم افزارانه دارد و از جنس سخت افزاری نیست. چنین نیست که در عالم خارج مسیرهای اصلی و فرعی جابجا شود. بلکه تلقی ذهنیت ها نسبت به طرف و مسیر و جهت اصلی از طریق تفسیر و تعبیرهای غلط و آدرس دادن های نادرست و شبیه سازی ها و تمثیلات ناروا و دروغ پردازی و مخدوش کردن های متن، تغییر می کند. کارکرد تحریف آن است که ذهنیت ها از مسیر و هدف اصلی منحرف شود و از آن کناره گیری کند و بلکه علیه آن موضع بگیرد. پس، تحریف از آنجا که با ذهنیت ها کار دارد، کنشی فرهنگی-رسانه ای است و بالطبع ماهیت نرم افزاری دارد. یعنی توسط صاحبان قلم و کسانی که کار فکری می کنند و نیز توسط جماعتی از صاحبان و اصحاب رسانه انجام می شود. نباید برای شناسایی عوامل تحریف گر، کارگزار و مراکز سخت افزاری را تعقیب کرد. بلکه باید عوامل فرهنگی و فکری را که کارشان جابجایی و تغییر ذهنیت ها است، نشانه گذاری کرد. رسانه در تمام اشکال مختلف آن، ساز و کاری برای توزیع و پخش تحریفات تولید شده است. بنابراین، رسانه بعد از اصحاب تولید کننده تحریفات، مهم ترین کانون نشر تحریفات است. برخی از اصحاب فکر و رسانه ممکن است به پایگاهی برای تولید و نشر تحریفات تبدیل شوند. از این رو، باید برای ردیابی و آسیب شناسی و مقابله با مسئله ی تحریف، همواره اینگونه عناصر را رصد کرد و کارشان را مورد تحلیل علمی قرار داد و دقیقاً معلوم کرد که تحریفات آنان ناظر به کدام مسیر و جهت گیری اصلی است و کدام طرفهای فرعی یا کاذب را جایگزین آن کرده اند.
علاوه بر این، برای مقابله با تحریف، صرف کار رصدی کافی نیست. این کار بخشی از کار مقابله است. بخش مهم تر آن مربوط به همان ذهنیت هایی است که تحت تأثیر تحریفات واقع شده اند یا در معرض اثرپذیری قرار دارند. اینگونه ذهنیت ها به روشنگری های زیادی نیاز دارند. باید همواره برای آنها معلوم ساخت که مسیر و طرف اصلی کدام است و در چه موضع و موقعیتی از آن قرار دارند و چگونه میتوان از کژ روی ها فاصله گرفت و در مسیر اصلی قرار گرفت و به راه صحیح خود ادامه داد.
تلازم تحریم و تحریف
هیچ دوست مشفقی در پی محروم ساختن دوست خود از ادامه حیات مادی و معنوی نیست. دوست واقعی تمام تلاش خود را می کند که دوست و هم صحبتش مانند او در سعادت و بهروزی قرار گیرد. او تلاش نمی کند که خواسته هایش را بر همسایه تحمیل کند بلکه به او کمک می کند تا در مسیر اصلی حرکت کند. دوست مشفق هیچگاه مانع رشد و پیشرفت نمی شود. تحریم راهی نیست که دوست مشفق برای تعامل با همسایگان خود انتخاب کند. پس، اگر قدرتی در تعامل با یک ملت، راه تحریم را بر می گزیند و از تدبیر تحریم های فلج کننده سخن می گوید؛ قهری است که آن قدرت تحریم کننده دشمن ملت تحریم شده است. تنها دشمن ملت است که از تدبیر تحریم سخن می گوید و به آن عمل می کند.
اما این تحریم در چه حالت و موضعی اتفاق می افتد؟ وقتی ملتی اراده اش در مسیر و طرفی سامان یافته است که با اراده و خواسته های قدرت سلطه گر و مستبد سازگاری نداشته باشد و با آن همروی نکند؛ آن قدرت با چنین ملتی دشمنی می ورزد و تمام تلاش و امکانات مادی و معنوی خود را برای سرکوب و به اطاعت در آوردن آن ملت بسیج می کند. دشمن ملت برای انجام اینکار، تدابیر مختلفی را به کار می بندد تا ملت سرکش را به زانو در آورد.
جنگ، یکی از تدابیر سخت افزارانه ای است که غالباً دشمن ملت در سر لوحه کار خود قرار می دهد. تدبیرِ سخت افزارانه ی دیگرِ دشمنِ ملت، تحریم است. او می کوشد تمام مجاری حیات اقتصادی ملت سرکش را مسدود سازد. تحریم، اقدامی به شدت تنبیهی است که تا مرز فلج کردن حیات اقتصادی و نابودی ملت سرکش پیش می رود. غایت تحریم، نابودی یا تمکین ملت سرکش برابر خواسته قدرت سلطه گر است.
بنابراین، زمینه های دشمنی و اتخاذ تدبیر جنگ تحمیلی و تحریم های فلج کننده، شکل گیری اراده خلاف آمد در یک ملت است. بطوری که از ملتی مطیع و همسو به ملتی سرکش و مستقل تبدیل می شود. اگر ملتی به اراده ای خلاف آمد و ضد سلطه رو نیاورد؛ اینگونه تدبیرات به شدت سرکوب گرانه هم در دستور کار قدرت سلطه گر قرار نمی گیرد. پیش از این، یک اراده حاکم بود و آن هم اراده قدرت سلطه گر است. اما حالا که ملت به اراده خود تشخص داده است و اراده سلطه پذیری را که خلاف مسیر اصلی هر ملت آزاده ای است، کنار گذاشته است؛ تکثر اراده های سیاسی شکل می گیرد البته با پدید آمدن عرصه اراده های متکثر، هیچ لزومی ندارد که در این عرصه، روابط مسالمت آمیز بر قرار نباشد. زیرا ملت سرکش، اراده جنگ با قدرت سلطه گر را ندارد و تنها خواسته اش آن است که تعیین سرنوشت و حق حاکمیتش را خود به دست گیرد و در نظام بین الملل بر پایه خرد جمعی و میراث عقیدتی و فرهنگی خود رفتار کند و از حقوق برابر برخوردار باشد. لکن طبیعی است که قدرت سلطه گر چنین اراده حداقلی را از هیچ ملتی بر نمی تابد و با آن دشمنی می ورزد. بنابراین، دشمنی در اینجا یک سویه است؛ یعنی دشمنی قدرت سلطه گر علیه ملت سرکش. قدرت سلطه گر می کوشد از طریق اشکال گوناگون دشمنی ورزیدن، اراده ملت نافرمان را تغییر دهد و مجدداً به مسیر فرمانبرداری بازگرداند. مسلماً مسیر فرمانبری، مسیر اصلی یک ملت آزاده و غیور و سرافراز نمی تواند باشد. بدین ترتیب، عرصه جدید اراده ها که می تواند مسالمت آمیز باشد، به عرصه منازعه آمیز اراده ها تبدیل می شود. چنانکه ولی فقیه از آن با عنوان «عرصه جنگ اراده ها» یاد کرده است.
تحمیل جنگ و تحریم های فلج کننده (به گفته دولت مردان آمریکا) علیه ملت سلطه ناپذیر یا سرکش تماماً به این منظور است که آن ملت اراده ی خود را تغییر دهد. در اینجا همه چیز وابسته به اراده ی ملت سرکش است. اثرگذاری سیاست تحریم وابسته به میزان تاب آوری آن ملت است.
برخی از ملت هایی که سرکش و نافرمان می شوند، درجه تاب آوری آنها برابر تحریم چندان زیاد نیست. لذا خیلی زود برابر قدرت سلطه گر تسلیم می شوند و اراده ملی شان از طرف و مسیر اصلی فاصله گرفته راه انحرافی را پیش می گیرند. البته برای این تغییر مسیر و کژتابی های یک ملت، دلایل زیادی را می توان بر شمرد. مسلماً ضعف مدیریت کارگزاری و نفوذ دشمن در کادر کارگزاری و ناتوانی در بسیج منابع و از همه مهم تر کم کاری نیروهای فکری-فرهنگی، از جمله روشنفکران و اصحاب رسانه، در تولید و تقویت روحیه مقاومت ملی برابر قدرت سلطه گر، از جمله عوامل شکست اراده ی ملی و جایگزینی روحیه تسلیم است. اما اگر درجه ی تاب آوری ملت سرکش و نافرمان به حدی بالا باشد که روحیه ی مقاومت در آن شکل گرفته است و همچنان، علیرغم تشدید تحریم های فلج کننده، قادر به ادامه ی حیات اقتصادی خود است؛ در چنین حالتی نشانه های شکست سیاست تحریم آشکار می شود.
هرگاه سیاست تحریم فرسایشی شود، میزان اثرگذاری آن هم کاسته می شود تا جایی که فرقی میان بود و نبود آن وجود ندارد. و همین امر، نگرانی های دشمن ملت را صد چندان می سازد. زیرا چنین نیست که سیاست تحریم فقط برای ملت سرکش هزینه بَر باشد بلکه دشمن ملت نیز برای پیگیری چنین سیاستی هزینه هنگفتی را متحمل می شود. او نیز مجبور به تحمل پاره ای از محرومیت های اقتصادی می شود و از همه مهم تر، نظام اقتصاد بین الملل را، لااقل در تعامل با ملت سرکش، مجبور به قرار گرفتن در وضع غیر طبیعی می کند و برای این منظور مجبور به تطمیع دولت ها و امتیاز دادن های ناخواسته می شود. لذا با فرسایشی شدن سیاست تحریم فلج کننده، نگرانی قدرت تحریم کننده از بی تأثیر شدن آن بیشتر و بیشتر خواهد شد. اینجاست که سیاست های نرم افزاری دشمن ملت، مانند کنش شایعه، دروغ پردازی، تهمت و افتراء و از همه مهم تر، نرم افزار تحریف بطور جدی تر در دستور کار دشمن ملت قرار می گیرد. البته دشمن ملت از این ابزارها پیش تر بهره برده است لکن در شرایط ناکارآمدی تحریم و بی اثر شدن آن، اهمیت کنش تحریف و دیگر ابزارهای وارونه گویی و وارونه سازی بیشتر می شود.
تمام غایت تحریف آن است که اراده ملت سرکش تغییر جهت بدهد. جریان تحریف دقیقاً اراده مقاومت ملی را نشانه رفته است. زیرا همین اراده و روحیه مقاومت ملی باعث خنثی شدن تأثیرات تحریم های فلج کننده شده است. پس، باید این چنین اراده ای مقهور شود تا پروژه ی تحریم فلج کننده به فرجام مأموریت خود دست یابد.
جریان تحریف، اهداف خود را به کوتاه مدت و دراز مدت یا به کمینه و بیشینه تفسیر می کند. کوتاهترین و کمینه ترین هدف جریان تحریف آن است که ملت از اراده مقاومت کناره گیری کند و نسبت به دستاوردهای آن احساس بیهودگی و بی ثمر بودن کند. جریان تحریف می کوشد چنین احساسی را در ملت سرکش و سلطه ناپذیر القاء کند و طبعاً در این راه از همه ابزارهای وارونه گویی استفاده خواهد کرد. دروغ و تهمت و شایعه و نسبت های ناروا را به شکلی گسترده در ذهنیت ملت منتشر می کند. اما هدف بلند مدت یا بیشینه هدف، آن است که اراده ی ملی به حالت سرسپردگی و سلطه پذیری گذشته باز گردد و از اراده پیشرفت و ترقی غیر وابسته کوتاه بیاید.
طبیعی است که اگر جریان تحریف در انجام این مأموریت موفق شود، پروژه تحریمِ فلج کننده از خطر فرسایشی شدن که مرگ تدریجی پروژه است، نجات پیدا می کند و به هدف نهایی خود که تسلیم اراده ملی برابر قدرت سلطه گر است، نزدیک خواهد شد. اما اگر جریان تحریف در کار خود شکست بخورد، قهری است که پروژه تحریم هم شکست می خورد. زیرا مسئله فرسایشی شدن به تدریج مانند خوره به جان آن می افتد و تار و پود آن را از هم می پوشاند و به مکانیسمی بی خاصیت تبدیل می شود. به همین خاطر، دشمن ملت تمام امیدش به موفقیت جریان تحریف است و برای این منظور، بیش از گذشته هزینه و وقت صرف می کند.
روحیه مقاومت ملت ایران
ملت ایران با سابقه ی کهن و درخشان در تمدن سازی، از یکصد و پنجاه سال گذشته به این سو؛ یعنی از اواسط حاکمیت قاجاریه و سپس سلطه ی مشروطه خواهان و بویژه در دوره سلطنت پهلوی، اراده اصلی خود را به عنوان ملتی مستقل و سرافراز کنار گذاشته بود و روحیه ی تسلیم و تحقیر و فرهنگ پیرو را جایگزین کرده بود. اما ناگهان نهیبی قدسی و آسمانی بر سر این ملت فرود آمد و او را بیدار ساخت و ملت به خود آمد و گفت این آن اراده ایرانی مقتدر و سرافراز نیست. ایران را چه به روحیه ی تسلیم و تحقیر و سلطه پذیری؟ اکنون که چهل و یک سال از آن واقعه ی شکوهمند تاریخی می گذرد، اراده ی ملت در مسیر مقاومت و تسلیم ناپذیری بسط پیدا کرده است. در طول این مدت، دشمن ملت ایران لحظه ای را برای شکستن این اراده و بازگشت به دوره پیشاانقلاب، رها نکرده است و حکایت این دشمنی و خصومت، چندین مجلد حجیم خواهد شد.
قطعاً عوامل بسیاری در رساندن ملت به جایی که بتواند به خود افتخار کند و در نظام بین الملل به اراده ی آزاد خود تشخص بدهد و آن را از اراده قدرت های سلطه گر تمایز دهد، نقش داشته اند و ثمره ی آنها، روحیه ی مقاومت مردم ایران است. بطوری که اکنون ملت ایران توانسته است مستند به روحیه مقاومت اسلامی که جوهره ی روح ایرانی است، پروژه تحریم فلج کننده را به حالت فرسایشی شدن در آورد. به همین خاطر، دشمن ملت ایران بسیار نگران شکست این پروژه است و برای نجات آن از شکست حتمی، جریان تحریف را با جدیت بیشتر حمایت و تقویت کرده است تا ملت ایران در کوتاه ترین هدف، از اراده مقاومت کناره گیری کنند و در بلند ترین هدف به ملتی سر به زیر و فرمانبر تبدیل شوند. بدین ترتیب، عرصه جنگ اراده ها بیش از پیش فعال شده است. دشمن ملت می کوشد از طریق زنجیره تحریم و جریان تحریف، اراده ملی مقاومت ایران را به تجدید نظر وا دارد و از سوی دیگر، ملت ایران می کوشد مستند به سرمایه های مادی و معنوی خود بر اراده مقاومت و سلطه ناپذیری همچون گذشته استوار و شکست ناپذیر باقی بماند. این وضعیت دقیقاً همان چیزی است که مقام معظم رهبری در سخنرانی روز عید قربان امسال بیان فرمودند:
«من به شما بگویم که اگر جریان تحریف شکست بخورد، جریان تحریم قطعاً شکست خواهد خورد؛ زیرا که عرصه، عرصه ی جنگ اراده ها است؛ وقتی جریان تحریف شکست خورد و اراده ی ملّت ایران همچنان قوی و مستحکم باقی ماند، قطعاً بر اراده ی دشمن فائق می آید و پیروز خواهد شد».
ولی فقیه در این سخنرانی با بیانی محکم و رسا، از اهداف تحریم های دشمن ملت ایران و تلازم میان تحریم و جریان تحریف و چگونگی مقاومت ملت ایران سخن گفته است. ایشان به خوبی نشان داده اند که چگونه در این جنگ اراده ها، روحیه ی مقاومت مردم ایران به مصاف با زنجیره تحریم و جریان تحریف رفته است و راه های پیروزی بر دشمن را توضیح داده است. از این رو، مطالعه چند باره این سخنرانی ارزشمند را به همه نیروهای انقلابی توصیه می کنیم.
