هاشمی رفسنجانی؛ یک شهریوریِ خاص و بی‌تکرار!

برترین‌ها: اکبر هاشمی رفسنجانی معروف به سردار سازندگی به‌عنوان یکی از پرنفوذترین شخصیت‌های سیاسی ایران شناخته‌شده است که زندگی او فراز و فرودهای بسیاری را در تاریخ سیاسی ایران ثبت کرده است.

اکبر هاشمی بهرمانی، معروف به هاشمی رفسنجانی روز سوم شهریورماه سال 1313 برابر با 4 آگوست 1934میلادی، در روستای بهرمان از جلگه نوق شهرستان رفسنجان و در خانواده‌ای متدین و نسبتاً ثروتمند به دنیا آمد. او یکی از 9 فرزند میرزاعلی هاشمی بهرمانی و ماه بی‌بی صفریان است.

نام‌خانوادگی هاشمی با آنکه سید نیستند به این دلیل برای این خانواده انتخاب‌شده که نام جد پدری‌شان هاشم بوده است.

همسر هاشمی رفسنجانی

اکبر هاشمی رفسنجانی در سال 1337 با عفت مرعشی زاده 1314، فرزند سید محمدصادق مرعشی ازدواج کرد.

فرزندان هاشمی رفسنجانی

حاصل ازدواج عفت مرعشی و هاشمی رفسنجانی 5 فرزند به نام‌های فاطمه، محسن، فائزه، مهدی و یاسر است.

دو دختر او با دو پسر آیت‌الله لاهوتی اشکوری امام‌جمعه سابق رشت و از دوستان هاشمی رفسنجانی در دوره زندان، ازدواج کردند فاطمه رئیس بنیاد امور بیماری‌های خاص و فائزه نماینده تهران در دوره پنجم مجلس شورای اسلامی بود. محسن هاشمی پسر بزرگ اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس کنونی شورای شهر تهران است. مهدی هاشمی فرزند چهارم وی است، در گذشته مسئولیت‌هایی را در وزارت نفت بر عهده داشت. یاسر هاشمی کوچک‌ترین فرزند اکبر هاشمی رئیس دفتر هیئت‌امنای دانشگاه آزاد بود.

زندگی سیاسی هاشمی رفسنجانی

زندگی سیاسی هاشمی رفسنجانی پس از آشنایی او با امام خمینی و از دهه 1340 آغاز شد. فعالیت‌‌های او در این دوره سخنرانی در مساجد و حمایت مالی از گروه‌هایی مانند فدائیان اسلام، جمعیت موتلفه بود. تا سال 1357 و پیروزی "انقلاب اسلامی" در ایران، هاشمی رفسنجانی چندین بار بازداشت شد و در مجموع بیش از 4 سال را در زندان گذراند.

با تبعید امام خمینی (ره)، نقش هاشمی برای سر و سامان دادن به مبارزه و مبارزان و جلوگیری از انحراف نهضت روحانیت پررنگ‌تر شد. به گونه‌ای که هم برای سخنرانی به هیات‌های مذهبی تهران و هم در جمع هواداران جریان‌های سیاسی در داخل می‌رفت و هم برای رفع اختلافات مبارزان خارج از کشور، به عراق، لبنان، اروپا، آمریکا و حتی شرق دور سفر می‌کرد که معمولاً بعد از هر سفری، توسط ساواک بازداشت و زندانی می‌شد. در آخرین محکومیت که با اعتراض علما و مراجع قم و نجف، حکم اعدامشان به زندان تبدیل شد، پس از سه سال تحمل بدترین رفتار‌ها در زندان‌های قرل قلعه؛ اوین؛ قزل حصار، قصر و کمیته مشترک ضد خرابکاری، در آذر ماه 1357 به دریای خروشان ملت در راهپیمایی‌های شورانگیز پیوست.

نخستین مسولیت‌های رسمی و مبارزاتی

اگرچه هاشمی رفسنجانی از نخستین روز‌های مبارزه، امین امام خمینی (ره) بودند و حتی در جریان کاپیتولاسیون، از طرف امام، برای جمع آوری اسناد به تهران رفته بود، اما نخستین مسولیت‌های رسمی مبارزه را ماه‌ها قبل از پیروزی انقلاب پذیرفت.

به انتخاب امام و به همراه چهار روحانی دیگر عضو شورای انقلاب شد که تا پس انقلاب هم هم عضو آن شورا و حتی سرپرست وزارت کشور برای برگزاری اولین انتخابات ریاست جمهوری در ایران بود. مجددا به انتخاب امام، تنها روحانی عضو هیات حل مشکل سوخت بود که دکتر بازرگان که رئیس این هیات بود، پس از مشاهده تاثیر کلام هاشمی در کارگران و اعتصاب کنندگان شرکت نفت، گفته بود: «الان راز عضویت یک روحانی در یک جمع تخصصی و سیاسی را می‌فهمم.» مسولیت‌های دیگرشان در روز‌های قبل از پیروزی، عضویت در هیات استقبال از امام و مدیریت تعصب روحانیون در مسجد دانشگاه تهران بود.

در نخستین روزهای پس از ورود امام خمینی به ایران، اکبر هاشمی رفسنجانی کسی بود که حکم انتصاب مهدی بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت را در محل استقرار ایشان در مدرسه علوی قرائت کرد. از نگاه ناطران، این رخداد تاریخی، نشان از جایگاه ویژه هاشمی رفسنجانی و ارتباط نزدیک او با "رهبر انقلاب" داشت.

پس از پیروزی "انقلاب اسلامی" هاشمی رفسنجانی مدتی سرپرستی وزارت کشور را بر عهده داشت. در همین دوره او به همراه شهید بهشتی، عبدالکریم موسوی اردبیلی، محمد جواد باهنر و  رهبر معظم انقلاب "حزب جمهوری اسلامی" را بنیان گذاشت. این حزب چند سال بعد به درخواست هاشمی رفسنجانی از امام منحل شد.

در سال 1359 نخستین دوره "مجلس شورای اسلامی" تشکیل شد. اکبر هاشمی رفسنجانی از تهران وارد مجلس شد و ریاست آن را بر عهده گرفت. تا سال 1368 او رئیس مجلس شورای اسلامی بود.

پس از برکناری بنی‌صدر، هاشمی رفسنجانی عملا فرماندهی جنگ را بر عهده گرفت؛ جنگی که از اواخر تابستان 1359 با حمله عراق به خاک ایران آغاز شده بود. هاشمی رفسنجانی تا پایان جنگ کماکان به عنوان جانشین فرمانده کل قوا ماند. همین مقام و موقعیت بود که او را در نظر عموم به عنوان مردی قدرتمند مطرح می‌کرد.

ریاست جمهوری

در سال 1368 پس از انتخاب حضرت آیت الله خامنه ای به عنوان رهبر انقلاب اسلامی هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. پیش از این انتخابات، با تغییراتی در قانون اساسی، پست نخست‌وزیر حذف شده بود. ریاست جمهوری رفسنجانی تا سال 1376 ادامه یافت. وظیفه اصلی او در دوره هشت‌ساله ریاست جمهوری، بازسازی مناطق جنگ‌زده و احیای اقتصاد بود. در این دوره از سوی اطرافیان و هوادارانش لقب "سردار سازندگی" گرفت.

ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام

هنوز هشت سال ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی به پایان نرسیده بود که آیت الله خامنه‌ای در اسفند ماه 1375 با حکم جدیدی، ایشان را به عنوان رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزید. اگرچه پیش از آن هم در چندین دوره ریاست این مجمع را بر عهده داشت، اما این حکم موارد مهمی داشت که می‌توان گفت: تدوین سیاست‌های کلی، داوری در اختلافات شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی و حل معظلات کشور، فصلی دیگر از مدیریت جامع و فراجناحی آیت الله هاشمی رفسنجانی را رقم زد.

در انتخابات ریاست جمهوری 1384 هاشمی رفسنجانی عزم کرد دوباره به صحنه اصلی قدرت بازگردد. رقیب اصلی او در این انتخابات محمود احمدی‌نژاد بود. اما در کارزار انتخاباتی، هاشمی رفسنجانی در نظر عامه نماینده ثروت و‌قدرت جلوه داده شد، در حالی که احمدی‌نژاد خود را از مردم، و فردی "پاکدست" و در مقابل ثروت و ‌قدرت و فساد معرفی می‌کرد. هاشمی رفسنجانی در این فضای قطبی‌شده بازی را به رقیب خود واگذار کرد.

انتخابات ریاست جمهوری 1388

در انتخابات برحاشیه ریاست جمهوری سال 1388 او به طور غیرعلنی از میرحسین موسوی، کاندیدای اصلاح‌طلبان حمایت کرد که در نهایت به پیروی محمود احمدی نژاد ختم شد. او در آخرین خطبه‌های نماز جمعه خود در سال 88 خواستار ترمیم اعتماد مردم  شده بود.

انتخابات 92 و پیروزی روحانی به جای هاشمی

آخرین برگ مهم در زندگی سیاسی هاشمی رفسنجانی در سال 1392 ورق خورد. او بار دیگر نامزد ریاست جمهوری شد اما در کمال ناباوری رد صلاحیت شد. او نیروی خود را در حمایت از حسن روحانی به کار گرفت. پیروزی روحانی در اصل پیروزی اکبر هاشمی رفسنجانی بود.

نفر اول انتخابات خبرگان در تهران

در انتخابات دو مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری در سال 1394، هاشمی رفسنجانی در هماهنگی با اصلاح‌طلبان وارد کارزار شد. نتیجه پیروزی نسبی آنها بود. ردصلاحیت اصلاح‌طلبان و میانه‌روهای نزدیک به هاشمی رفسنجانی اجازه نداد تحول چشمگیری در ترکیب دو مجلس به وجود بیاید. با این حال هاشمی رفسنجانی با بیش از 2 میلیون 300 هزار رای منتخب اول تهران در مجلس خبرگان شد.

درگذشت

سرانجام هاشمی رفسنجانی که از سال 1360 تا 18 دیماه 1395 خاطرات هر روزشان را می‌نوشت، پس از عمری جهاد و مبارزه، عصر روز یکشنبه، 19 دی ماه به دیار باقی شتافت و پس از دو شب وداع تاریخی مردم با پیکرشان در حسینیه جماران، صبح روز سه شنبه، 21 دی ماه، بعد از یک تشییع جنازه میلیونی از دانشگاه تهران تا بهشت زهرا، در جوار امام راحل و در مضجع شریفش به خاک سپرده شد.