این غول نفتی که قدیمی‌ترین شرکت مشارکت‌کننده در شاخص میانگین صنعتی داوجونز محسوب می‌شد و از تاریخ اول اکتبر سال 1928 میلادی به لیست 30 شرکت برتر صنعتی بازار سرمایه پیوسته بود، حالا به شکل تحقیرآمیزی از لیست اخراج شد. امروز 31 آگوست سال 2020 قرار است نام اکسون موبیل پس از 92 سال از این لیست خارج شود.
هیولا قربانی می‌شود
ابر شرکت نفتی تاریخ که به مدت دهه‌ها بر این صنعت در جهان حکمرانی می‌کرد، در گذشته شرکتی بسیار جذاب برای فعالان بازار بورس نیویورک محسوب می‌شد. سال 2013 اکسون موبیل با ارزش‌ترین شرکت روی کره‌زمین محسوب می‌شد و در میانه‌های سال 2014 میلادی، هنگامی که برای آخرین بار قیمت نفت از 100 دلار در هر بشکه نیز عبور کرد؛ ارزش بازار این شرکت به 446 میلیارد دلار رسیده بود. اما واقعیت این است که هم‌اکنون اکسون موبیل تنها شبحی از آن غول افسانه‌ای بازار آمریکا و صنعت نفت جهان است. بسیاری از تصمیمات ریشه‌ای و استراتژیک این شرکت نتیجه کاملا عکس داد که مهم‌ترین این تصمیمات قمار سنگین این شرکت بر روی گاز طبیعی و ورود بسیار دیرهنگام آنان به انقلاب شیل در صنعت نفت ایالات متحده بود که هر دو تصمیم در بلندمدت عملا با شکست کامل مواجه شدند. حالا اکسون برای اولین بار طی دهه‌های اخیر زیان‌ده شده است و تردیدها درباره شرکتی که نام سهام آن در وال‌استریت به افزایش سود سهام گره‌خورده بود به شدت افزایش یافته است.
سرنوشت این ابر شرکت آمریکایی را می‌توان تصویری روشن از وضعیت شرکت‌های فعال در حوزه انرژی و سوخت‌های فسیلی در عصر بحران اقلیمی و مشکلات مرتبط با گرمایش زمین دانست. در حال حاضر ارزش بازار شرکت اکسون موبیل کاهش خیره‌کننده‌ای داشته و 267 میلیارد دلار از زمان اوج خود ریزش داشته است. حالا با تغییرات در اقتصاد مدرن و بازار سهام، این شرکت در حکم یک کهنه سرباز جنگی باید این لیست را ترک کند و جای خود را به یک شرکت حوزه فناوری مدرن بدهد. شورون (Chevron) تنها شرکت نفتی است که اکنون در لیست شاخص میانگین صنعتی داوجونز باقی مانده است و تقریبا می‌توان گفت تنها غول نفتی نسبتا موفق جهان محسوب می‌شود.
خروج اکسون‌موبیل اما تنها به معنای سقوط این شرکت در بازار سهام نیست. بلکه نشانه‌ای از رخدادی بزرگتر و سیگنال‌هایی برای سهامداران بورسی و سرمایه‌گذاران است. جایگزینی یک شرکت حوزه فناوری با یک شرکت نفتی را به نوعی می‌توان پوست‌اندازی نمادین بازار در اقتصاد جهان ارزیابی کرد. به مدت دهه‌ها غول‌های حوزه انرژی و شرکت‌های نفتی در راس آنها سودآورترین شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاران با بزرگترین حجم ارزش بازار محسوب می‌شدند که هر سرمایه‌گذاری را وسوسه می‌کردند؛ اما طی سال‌های اخیر بحران در بخش سوخت‌های فسیلی، مشکلات اقلیمی، ضربات پیاپی به بازار نفت و عدم توجه و سرمایه‌گذاری در حوزه تجدیدپذیر‌ها و انرژی سبز ضربات مهلکی را به بسیاری از هیولاهای نفتی بازار وارد کرده است.
بحران نفتی در وال‌استریت
استوارت گلیکمن، تحلیلگر حوزه انرژی معتقد است که این اتفاق بسیار نمادین است و نشان می‌دهد احساسات بازار نیز دریافته است که بخش انرژی دیگر در آن نقطه‌ای که در گذشته بود، قرار ندارد. آمارهای گروه سرمایه‌گذاری بی‌اسپوک (Bespoke) نشان می‌دهد که در سال 2008 میلادی هنگامی که قیمت نفت به بیش از 140 دلار در هر بشکه نیز رسید؛ بخش انرژی 16درصد از کل شاخص اس‌اند‌پی 500 را تشکیل می‌داد. حالا سهم صنعت انرژی در این شاخص که از 500 شرکت بورسی برتر در حوزه‌های غیرمالی تشکیل شده است؛ به تنها 5/ 2 درصد کاهش یافته است. این تغییر نشان‌دهنده تحولی تازه در اقتصاد جهان و سنگین شدن کفه ترازو به سود شرکت‌های بخش فناوری است که بازار نیز به تبعیت از مسیر کلی در همین راستا حرکت می‌کند.
با شیوع پاندمی کووید-19 در جهان و ایجاد رکود سنگین اقتصادی معادلات تا حدود زیادی دچار تغییر شدند. از یک سو با اعمال قرنطینه، فاصله‌گذاری اجتماعی و اجرای طرح‌های دورکاری در نقاط مختلف جهان بازار کسب‌وکارهای آنلاین و تکنولوژی‌های جدید قوت گرفت و بسیاری از شرکت‌های این حوزه مانند آمازون، اپل و زوم در طول شیوع همه‌گیری رشدی تاریخی را تجربه کردند و اپل رسما به بزرگترین شرکت جهان از نظر ارزش بازار تبدیل شد. ارزش بازار 5 تایتان بخش فناوری یعنی اپل، آمازون، مایکروسافت، آلفابت (شرکت مادر گوگل) و فیس‌بوک از تمام 495 شرکت دیگر مشارکت‌کننده در شاخص اس‌اند‌پی 500 پیشی گرفت. به عبارت دیگر با گذشتن ارزش بازار اپل از 2 تریلیون دلار، ارزش بازار این 5 هیولای بزرگ اقتصاد آمریکا از تولید ناخالص داخلی بزرگترین اقتصاد اروپا، یعنی آلمان پیشی گرفت. در مقابل اما با اوج‌گیری
هر چه بیشتر شرکت‌های بخش فناوری، شرکت‌های نفتی دچار سقوط آزاد شدیدی در بازار شدند. در ابتدا جنگ نفتی عربستان سعودی و روسیه در بازار، قیمت‌ها را به شدت کاهش داد و سهم بازار بسیاری از شرکت‌هایی چون بی‌پی و اکسون موبیل را کاهش داد. همزمان با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی صنایع و نابودی تقاضا در اقتصاد جهانی برای نفت خام کار را به جایی کشاند که در مقطعی قیمت هر بشکه نفت خام وست‌تگزاس‌اینترمدییتتا حدود منفی 40 دلار در هربشکه نیز سقوط و بحران بی‌سابقه‌ای را در تاریخ بازار نفت ایجاد کرد.
قمار گازی و شکست در شیل
البته خروج اکسون‌موبیل از شاخص میانگین صنعتی داوجونز تنها به دلیل مشکلات حوزه انرژی نیست و مشکلات اساسی دیگری در شرکت وجود دارد که مرتبط با سوددهی این شرکت است. هر دو گزارش 3 ماهه سال 2020 این غول نفتی که نشانگر زیان‌دهی و ترازنامه منفی مالی بوده است. قیمت هر سهم اکسون در سقوط 23 مارس سال جاری بورس نیویورک، به پایین‌ترین حد 18 سال اخیر خود رسید، اگرچه پس از آن توانست تا حدودی وضعیت خود را بهبود ببخشد اما کماکان قیمت هر سهم این شرکت 40 درصد پایین‌تر از سال گذشته است در حالی که کاهش قیمت سهام شورون، رقیب اکسون‌موبیل در شاخص میانگین صنعتی تنها 28 درصد بوده است. چنین تفاوتی نشانگر اطمینان بیشتر بازار به توانایی شورون در کسب درآمد در میانه آشفتگی و بحران در بازار نفت است که سهام آن را قدرتمندتر نگه داشته است.
اکسون‌موبیل به‌عنوان یکی از اشراف بازار سرمایه در آمریکا به مدت 37 سال متوالی سود سهام پرداختی خود را افزایش داد اما حالا این روند در خطر کامل قرار دارد. به گزارش موسسه تحلیل اقتصادی- مالی انرژی، سال گذشته اکسون موبیل با تکیه بر فروش دارایی‌ها و استقراض توانست تا 64 درصد از سود سهام خود را بپردازد که بسیار بالاتر از میانگین 10 ساله شرکت است که 30 درصد از سود سهام را از این طریق پرداخت می‌کرد. اکسون که روزی بی‌تردید کارآمدترین شرکت حوزه نفت و گاز جهان بود به دلیل اشتباهات استراتژیک خود به قعر تباهی در بازار سقوط کرد.در سال 2009 اکسون‌موبیل شرکت ایکس‌تی‌او انرژی (XTO Energy) را به قیمت 41 میلیارد دلار خرید و درست پس از این معامله قیمت گاز به‌گونه‌ای سقوط کرد که هرگز نتوانست به سطوح پیشین خود بازگردد. دیگر شکست اکسون‌موبیل جاماندن آنها از انقلاب شیل در آمریکا بود که نتوانست در خانه از رونق حماسی که در تولید نفت رخ داده بود استفاده کند. بی‌تردید یکی از حسرت‌های غیرقابل جبران مدیران اکسون آن است که‌کاش به جای پروژه‌های پر زرق‌و‌برق و گران‌قیمت و پرهزینه حفاری در اعماق آب‌های روسیه و شن‌های نفتی کانادا که طرح‌هایی بزرگ اما بی‌سودوبهره بودند، دست به خرید چاه‌های نفتی و زمین‌های منطقه نفتی پرمیان در غرب تگزاس می‌زدند. اگر اکسون در آن روزها چنین تصمیمی را اتخاذ کرده بود شاید الان در چنین بحرانی به سر نمی‌برد. حالا تنها امید اکسون‌موبیل برای آینده چشم دوختن به پروژه بشکه‌های نفت تجدیدپذیر این شرکت در گویان است که در صورت موفقیت و به ثمر نشستن شاید در سال‌های آینده بتواند موازنه در بازار را اندکی به سمت اکسون بازگرداند.
