فرانک سادات حسینی : دانشجوی کارشناسی پرستاری
زیر نظردکتر رزا زاوشی : دانشیار علوم تغذیه - دانشگاه علوم پزشکی قزوین
تحریریه زندگی آنلاین : اگر شما فرد بلندقدی باشید و پای صحبت افراد کوتاه‌قامت بنشینید با جملات جالبی مواجه می‌شوید. دستم به کابینت نمی‌رسد! مجبورم همه‌جا حتی محیط کار کفش پاشنه‌بلند بپوشم! حتماً باید در منزل یک چهارپایه داشته باشم و هزاران دغدغه دیگر که گاهی با مشکلات جسمی و روحی مثل کمردرد و عدم اعتمادبه‌نفس همراه است. از جمله موارد موثر در رشد قد، تغذیه و ژنتیک است و بسیاری از افراد با مراجعه به مطب پزشکان و متخصصین تغذیه دنبال افزایش قد در کودکان و خود هستند و این نکته را هم نباید فراموش کرد که رشد قد تا سن خاصی افزایش می‌یابد و اقدام پس از آن به ویژه پس از بسته شدن صفحات استخوانی موثر نیست.
بیشتربخوانید:
یافته‌ها
امروزه بسیاری از پدر و مادرها برای اینکه فرزندشان بلند قد باشد به مطب پزشکان و متخصصان تغذیه مراجعه می‌کنند. رژیم غذایی صحیح و متناسب با فرد، کمک بسزایی به افزایش رشد قد از زمان کودکی می‌کند. در یک رژیم غذایی صحیح از تمامی منابع استفاده شده، تا نیاز‌های بدن تامین شود. از جمله مواد تاثیرگذار در رشد قد روی و آرژنین است که تاثیر مهمی در روند رشد قد دارند. روی در سوخت‌وساز استخوان‌ها و مقاومت بدن در برابر ابتلا به بیماری‌ها نقش دارد.
علل کمبود روی
عنصر روی با تأثیر بر ترشح برخی هورمون‌ها از غدد جنسی و تأثیر مثبت بر غده تیروئید و ترشح کلسی‌تونین و همچنین با تأثیر برافزایش تولید ویتامین D و در نتیجه جذب کلسیم در رشد استخوانی و افزایش قد مؤثر است. از طرفی روی با تأثیر بر فعالیت هورمون سوماتومدین که توسط هورمون رشد ترشح آن تحریک می‌شود، باعث ایجاد بافت غضروفی و استخوان شده و عامل مؤثری بر رشد بدن و رشد اسکلت استخوانی است، بنابراین کمبود آن باعث مشکلات حاد از جمله کوتاهی قد خواهد شد. پس از علل کمبود روی می‌توان به دریافت کم روی از برنامه غذایی روزانه، کم بودن قابلیت جذب روی به دلیل وجود فیبر و فیتات فراوان در برنامه غذایی(مثلا هنگامی که فرد دائماً نان تخمیر نشده و پخته شده با جوش‌شیرین مصرف می‌کند)، افزایش از دست‌دهی روی از طریق دستگاه گوارش یا دستگاه ادراری، ابتلا به اسهال مزمن (سندروم‌های سوءجذب چربی) وابتلا به سوءتغذیه پروتئین انرژی در کودکان اشاره نمود.
بیشتر بخوانید:
منابع غذایی روی
روی در تمام مواد غذایی حیوانی و گیاهی که منبع خوب پروتئین هستند وجود دارد. جگر و انواع گوشت‌ها به‌ویژه گوشت قرمز (گوشت مرغ و ماهی هم حاوی روی هستند، اما میزان روی در گوشت قرمز بیشتر است).
تخم‌مرغ، حبوبات مانند لوبیا و عدس، غلات سبوس‌دار، شیر و مواد لبنی، انواع مغزها مانند بادام‌زمینی، گردو، بادام، فندق، میوه‌ها و سایر سبزی‌ها مقدار اندکی از این عنصرها دارند. به‌طورکلی قابلیت جذب روی از منابع حیوانی بیشتر از گیاهی است. مقدار روی در بدن 5/1 تا 5/2 گرم است و بخش اعظم آن در عضلات استخوان‌ها و کبد تجمع یافته و بخش کوچکی نیز در ناخن، پوست و مو یافت می‌شود.
قرص زینک
برای جبران کمبود روی در بدن (بنا بر هر دلیل) می‌توان قرص زینک تجویز کرد که لازم است با تجویز متخصص تغذیه و تحت نظارت او مصرف شود. قرص زینک از ماده معدنی به‌نام روی ساخته‌شده است. این عنصر در طبیعت به‌وفور یافت می‌شود. روی از عناصری است که بعد از آهن فراوان‌ترین عنصر جزئی در بدن به شمار می‌رود.
این عنصر در فعالیت بیش از 100 آنزیم مختلف به‌خصوص آنزیم‌هایی که در سوخت‌وساز پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها درگیر هستند اثر دارد. میزان مناسب روی در عملکرد سیستم ایمنی، ترمیم زخم‌ها، تقویت قوه بویایی، بینایی، چشایی، تقسیم طبیعی سلول‌ها، رشد و تکامل در طول بارداری، کودکی و بلوغ نقش دارد.
به‌طورکلی رشد تا قبل از اتمام سنین رشد به این ماده معدنی وابستگی زیادی دارد. روی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مواد معدنی در سلامت پوست، فرم گرفتن و استحکام ناخن‌ها و تقویت ساختار مو نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.
بیشتربخوانید:
بهترین زمان مصرف قرص زینک
متخصصان بهترین زمان مصرف قرص زینک را بعد از صرف نهار یا شام می‌دانند. این دارو در طی روز باید یک مرتبه مصرف شود و بهتر است که بعد از وعده نهار و همراه با آب فراوان باشد.
نیم ساعت بعد از نهار بهترین زمان مصرف کپسول زینک است. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که بعد از مصرف قرص زینک، شیر، لبنیات و هر ماده‌ای که حاوی کلسیم است، استفاده نشود، زیرا کلسیم مانع جذب روی موجود در این دارو
می‌شود.
همچنین مصرف مواد کافئین‌دار نیز جذب مواد موجود در قرص زینک را با اشکال مواجه می‌کند، بنابراین توصیه می‌شود یک ساعت قبل و یک ساعت بعد از مصرف این دارو از چای، قهوه و سایر نوشیدنی‌ها پرهیز شود.
با توجه به اینکه مصرف قرص زینک‌پلاس روزانه توصیه شده و دوز آن در رده سنی مختلف است، بهترین راهکار برای مصرف این قرص مشورت با یک متخصص و استفاده از آن است، بنابراین اهمیت روی در رشد قد قابل انکار
نیست. از جمله مواد دیگری که در روند رشد قد تاثیرگذار است، ال‌آرژنین می‌باشد.
عملکرد ال‌آرژنین
آرژنین یکی از اسیدآمینه‌های مهم برای تحریک آزادسازی هورمون رشد در بدن می‌باشد. این اسیدآمینه هم به‌صورت طبیعی در غذا وجود دارد و هم به‌صورت صنعتی برای مقاصد مختلف ازجمله رشد قدی ساخته‌شده است. معمولاً این اسیدآمینه در افراد با رژیم غذایی مناسب و سالم به‌طور طبیعی تأمین می‌شود و نیازی به خوردن آن به‌صورت مکمل نیست، اما در کودکان دچار کوتاهی قد، مکمل‌های آن ممکن است با تحریک بیشتر هورمون رشد باعث رفع این مشکل شود. این آمینواسید به جهت ظرفیت بسیار بالای عملکردی خود در گروه‌های مختلف از ورزشکاران حرفه‌ای تا سالمندان و بیماری قلبی عروقی کاربرد دارد، بنابراین متخصصین حوزه پزشکی و ورزشی این مکمل را با اهداف متعدد در دوره‌های مختلف و با اهداف متفاوت تجویز می‌کنند. این مکمل نقش مستقیمی در افزایش قد، آن‌هم به‌ویژه در دوران بزرگ‌سالی ندارد. ال‌آرژنین یک آمینواسید نیمه ضروری و ماده اولیه گاز نیتریک اکسید است. آرژنین جزء آن دسته از آمینواسیدهایی است که بدن قادر به ساختن آن به‌صورت طبیعی نیست. مکمل ال‌آرژنین یکی از پرطرفدارترین مکمل‌ها است. این آمینواسید که خیلی سریع در بدن تبدیل به اکسید نیتریک می‌شود، نقش‌های مهمی در بدن ایفا می‌کند. از جمله فواید آن می‌توان به تاثیر در متابولیسم چربی بدن، تولید استروژن، از بین بردن رادیکال‌های آزاد در خون و کاهش کلسترول بد (LDL) و بهبود سیستم عصبی و افزایش جذب مواد غذایی اشاره کرد. این ماده در پروتئین گیاهی و حیوانی وجود دارد و در موادی چون لبنیات، گوشت قرمز، شکلات، کشمش، ماهی، آجیل و خشکبار یافت می‌شود.
بیشتر بخوانید:
ال‌آرژنین موجود در پروتئین گیاهی بیشتر از ال‌آرژنین موجود در پروتئین حیوانی است. این ماده در بیشتر مواد غذایی پروتئینی وجود دارد. با مصرف هیچ آمینواسیدی امکان مسمومیت وجود ندارد. مصرف خیلی زیاد آرژنین می‌تواند منجر به اسهال، ضعف و سستی و حالت تهوع شود.
آرژنین در افراد بزرگسال یک آمینواسید غیرضروری محسوب می‌شود. برای کودکان در مقایسه با بزرگسالان یک آمینواسید ضروری برای تقویت و توسعه سیستم ایمنی در دوران بلوغ محسوب می‌شود. از جمله فواید آن می‌توان به تاثیر در متابولیسم چربی بدن، تولید استروژن، از بین بردن رادیکال‌های آزاد در خون، کاهش کلسترول بد (LDL)، بهبود سیستم عصبی، افزایش جذب مواد غذایی و گشاد‌کننده عروق در ورزشکاران اشاره کرد. تاکنون دوز واضح و مشخصی که بهترین نتیجه را در برداشته باشد، برای این مکمل مشخص نشده است. بهتر است که این ماده تحت‌نظر یک متخصص تغذیه مصرف شود.
بیشتر بخوانید:
