اضافه وزن و چاقی در کودکان به یک مشکل سلامت عمومی تبدیل شده، کم‌تحرکی و آپارتمان‌نشینی، زنگ خطر شیوع بیماری‌های غیرواگیر در آن‌ها را در آینده‌ای نزدیک به صدا در آورده و از سوی دیگر در شرایط کرونایی کودکان چاق بیشتر مستعد ابتلا به این ویروس هستند.
کارشناسان تغذیه معتقدند که افراد چاق بیش از سایر افراد جامعه در معرض انواع بیماری‌ها قرار دارند چرا که اضافه وزن و چاقی منجر به کاهش ایمنی بدن می‌شود و کاهش ایمنی بدن نیز فرد را مستعد ابتلا به انواع بیماری‌های واگیر و غیر واگیر می‌کند.
گزارش‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان می‌دهد حدود 14 درصد کودکان 15 تا 23 ماهه در ایران اضافه وزن دارند و این میزان در استان‌های شمالی مانند گیلان، مازندران، اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی به 20درصد می‌رسد.
20 درصد دانش آموزان 7 تا 18 ساله ایرانی اضافه وزن دارند و با توجه به تغذیه نامناسب، افزایش مصرف غذا‌های آماده، چرب و شور سایر تنقلات و کم تحرکی در کشور شیوع چاقی و اضافه وزن در بین همه گروه‌های سنی در حال افزایش بوده و 76 درصد بار بیماری‌ها و مرگ و میر در ایران ناشی از بیماری‌های غیر واگیر است که علت اصلی آن تغذیه نامناسب است.
به گفته برخی از کارشناسان حوزه سلامت، کودکان به دلایل مختلف دچار اضافه‌وزن و چاقی می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها عوامل ژنتیکی، کم‌تحرکی و الگو‌های غذایی نامناسب یا ترکیبی از این عوامل هستند، در مواردی اندک، اضافه وزن یا چاقی به دلیل مشکلات هورمونی است و معاینه فیزیکی و آزمایش خون می‌تواند نقش و احتمال ابتلا به چاقی در اثر مصرف دارو را مشخص کند.
آن‌ها بر این باورند اگر چه چاقی و اضافه‌وزن زمینه ارثی دارد، اما همه کودکان در خانواده‌هایی که سابقه چاقی دارند به اضافه‌وزن مبتلا نخواهند شد، خطر ابتلا به چاقی در کودکانی که والدین یا خواهر و برادر چاق دارند، بیشتر است و می‌تواند با رفتار‌های خانوادگی مانند عادات غذایی و فعالیت جسمی مرتبط باشد.
این کارشناسان می‌گویند رژیم غذایی و میزان فعالیت جسمی کودک نقش مهمی در وزن وی دارد. امروزه کودکان به دلیل شیوع ویروس کرونا، تحرک جسمی کمی دارند برای مثال، متوسط زمانی که یک کودک تلویزیون تماشا می‌کند حدود چهار ساعت در روز است و بقیه ساعات را نیز به بازی‌های رایانه‌ای می‌گذراند که میزان ساعات کم‌تحرکی را افزایش می‌دهد.
مرجان عجمی متخصص تغذیه در این زمینه می‌گوید: احتمال ابتلا و مرگ و میر بر اثر کرونا در کودکان و نوجوانانی که چاق هستند، بیشتر است. طبق مطالعات، مرگ و میر ناشی از کرونا در افراد چاق 40 درصد بیشتر از سایر افراد است و باید به روند افزایشی و هشداردهنده چاقی در کودکان و نوجوانان توجه داشته باشیم. چاقی با تضعیف عملکرد سیستم ایمنی بدن، می‌تواند خطر مرگ و میر بر اثر کرونا را افزایش دهد.
وی اضافه می‌کند: اینکه چرا کودکان و نوجوانان چاق شدند نیز به دو علت عمده برمی گردد که نیاز است والدین به آن توجه داشته باشند، یکی از دلایل، الگوی غذایی و مصرف بی رویه غذا‌های آماده، مصرف نوشیدنی‌های گازدار و مواد غذایی شیرین نیز یک علت اصلی برای افزایش روز به روز چاقی و اضافه وزن است و تماشای تلویزیون، بازی با رایانه و موبایل و فعالیت‌های نشسته و تحرک بدنی کم و الگوی غذایی نامناسب، باعث شده کودکان و نوجوانان ما روز به روز چاق‌تر شوند.
مرجان عجمی متخصص تغذیه در این زمینه می‌گوید: مواجهه زود هنگام با شیوه زندگی ناسالم همچون مصرف زیاد غذا‌های پرچرب، پر نمک یا سرشار از قند و شکر مثل انواع غذا‌های آماده و شیرینی جات، آب میوه‌های صنعتی، نوشابه، آب نبات، چیپس و پفک همراه با کاهش وزن، چاقی و ابتلاء به بیماری‌های مزمن مانند دیابت ملیتوس و بیماری‌های قلبی- عروقی در سالهای بعدی زندگی مرتبط است.
وی می‌افزاید: پیروی از یک برنامه غذایی متنوع و متعادل از اصول مهم یک رژیم غذایی سالم است. مصرف گروه‌های غذایی مختلف در روز از جمله نان و غلات، میوه و سبزی، شیر و لبنیات، حبوبات، گوشت، مغزها و دانه‌ها برای تامین نیاز به مواد مغذی همچون کلسیم، روی، ویتامین A، آهن، ریبو فلاوین و سایر ویتامین‌ها و املاح ضروری خواهد بود.
کمبود آهن از عوامل مهم چاق شدنعجمی اظهار می‌دارد: کودکانی که در معرض خطر کمبود آهن هستند، این کمبود آهن پیامد‌های طولانی مدت دارد و می‌تواند باعث اختلال در تمرکز و توجه و عملکرد شناختی مغز شود. کمبود این ریز مغذی در کودکان یک سالهای که مصرف شیر جای غذای اصلی آن‌ها را می‌گیرد، شایع‌تر است و همچنین کودکانی که گوشت نمی‌خورند و آهن موردنیاز بدن را عمدتا از منابع گیاهی مثل غلات غنی شده، لوبیا و عدس دریافت می‌کنند ممکن است در معرض کمبود آهن قرار بگیرند.
وی با بیان اینکه کلسیم یکی از املاح ضروری برای رشد استخوانی کودکان است، ادامه می‌دهد: مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی به میزان کافی برای پیشگیری از کمبود کلسیم مهم است. عنصر روی نیز یکی از عناصر مهم در رشد و تکامل است و کمبود آن علاوه بر اختلال رشد، می‌تواند باعث کاهش اشتها شود. گوشت و غذا‌های دریایی از منابع خوب روی در رژیم غذایی است.
عجمی می‌افزاید: کودکان ماهانه دوبار در هفته مصرف ماهی را در رژیم غذایی شان داشته باشند بخصوص ماهی‌هایی که حاوی اسید چرب یا سالمون هستند. چرا که مغزها و دانه ها، پروتئین گیاهی دارند.
وی می‌گوید: بهتر است کودکان از مواد غذایی تازه و فرآوری نشده همچون انواع مختلف سبزیجات و حبوبات مثل انواع لوبیا، عدس، مغزها، دانه‌ها و غلات کامل استفاده کنندو گنجاندن این مواد غذایی در رژیم غذایی کودکان حایز اهمیت است. مصرف منابع غذایی حیوانی مثل گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ و فرآورده‌های لبنی (شیر و ماست) نیز برای کودکان مفید است.
فضا‌های بسته کمبود ویتامین d. را افزایش میدهدوی اظهار می‌دارد: امروزه کودکان زمان زیادی را به تماشای تلویزیون یا انجام بازی‌های کامپیوتری به صورت نشسته می‌پردازند و همین امر باعث افزایش وزن و چاقی در این گروه سنی می‌شود. علاوه بر این صرف زمان زیاد در زیر سقف‌های بسته به احتمال زیاد کمبود ویتامین d. را افزایش می‌دهد.
یکی از منابع اصلی تامین این ویتامین از طریق تابش مستقیم نور خورشید بر پوست است و از آنجا که مقدار کافی این ویتامین در بدن برای عملکرد کلسیم و رشد استخوانی ضروری است، توصیه می‌شود این گونه سرگرمی‌هایی که عمدتا بدون صرف انرژی و در فضای بسته است به حدود 2 ساعت در روز و کمتر محدود شود.
وی می‌گوید: پیروی از اصول تغذیه سالم در خانواده و خصوصا توسط مادر که نقش اصلی را در تهیه غذا برای اعضای خانواده برخوردار است، بر سر یک سفره غذا خوردن و اهمیت دادن به وعده صبحانه نقش کلیدی در شکل گیری عادات صحیح غذایی و تغذیه سالم کودکان دارد.
زهرا عبداللهی مدیر کل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این زمینه می‌گوید: اکنون از حدود هشت میلیون کودک زیر پنج سال در کشور، حدود یک میلیون و 120 هزار نفر یعنی حدود 14 درصد کودکان زیر پنج سال، دچار اضافه وزن و چاقی هستند. در نوجوانان نیز 20 درصد دچار چاقی شکمی و 22 درصد دچار اضافه وزن و چاقی هستند.
