به گزارش خبرنگار حوزه رفاه و تعاون گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، روز جهانی پیشگیری از خودکشی که همه ساله در 10 سپتامبر و در سراسر جهان برگزار می‌شود، برای افزایش آگاهی عمومی نسبت به خودکشی و پیشگیری از آن در نظر گرفته شده است.
خودکشی؛ یک معضلی که تمام دنیا درگیر آن هستند و حالا برخی کشورها کمتر و برخی بیشتر. هر فردی به دلیلی که از نظر خودش قانع کننده است، دست به این اقدام میزند.
مرکز اطلاعاتی "World Population Review" در اول سال 2020 گزارشی را درباره میزان و نرخ خودکشی در بین کشورها منتشر کرده است. میزان خودکشی در ابتدای سال 2020 نسبت به اوایل سال گذشته، افزایش قابل توجهی داشته است.
نکته جالب این است که این آمار در بین کشور‌های صنعتی و پیشرفته گسترده‌تر از کشور‌های ضعیف و فقیر به چشم می‌خورد، به عنوان مثال نرخ خودکشی در بین کشور‌هایی مانند ژاپن، روسیه، کره جنوبی، فنلاند، بلژیک، لهستان، فرانسه، آمریکا، سوئد و ... نسبت به دیگر کشورها مانند پاکستان، افغانستان، عراق، تونس و ونزوئلا بسیار بالاتر است.
عباس مسجدی آرانی رئیس سازمان پزشکی قانونی درباره آمار خودکشی ناشی از استفاده از قرص و گازگرفتگی در سال‌های 97 و 98 گفت: آمار خودکشی در سال 98، 5143 مورد بوده که این میزان نسبت به سال 97، 0.8 درصد رشد داشته که از مجموع این آمار، 1517 مورد زن و 3623 مورد مرد بوده است.
وی افزود: بیشتر آمار خودکشی مربوط به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و کرمانشاه و کمترین آمار مربوط به استان‌های خراسان رضوی و جنوبی و سیستان و بلوچستان بوده است.
مسجدی با اشاره به اینکه بیشترین خودکشی به روش حلق آویز و استفاده از سموم به ترتیب 21 و 8 درصد بوده است، ادامه داد: بیشترین خودکشی در سن 30 تا 39 سال و بعد از آن سن 18 تا 24 سال بوده است. میزان تحصیلات راهنمایی و دیپلم و دانشگاه و بعد ابتدایی است.
علل گرایش افراد به خودکشی
همچنین پریسا فرنودیان روانشناس و مشاور در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درباره علل خودکشی اظهار کرد: علل خودکشی به اندازه تمام انسان‌ها گسترده بوده و هر شخصی دلیل خاص خود را دارد. همیشه برای ما سوال است که یک فرد به چه نقطه‌ای می‌رسد که هم جرأت می کند و هم قصد پایان دادن ارادی به زندگی خود یعنی خودکشی را پیدا می‌کند.
این روانشناس تصریح کرد: خودکشی، یک معضل اجتماعی است که در آن فرد اقدام به مرگی ارادی و خودخواسته می‌کند. متأسفانه خودکشی به یکی از مهم‌ترین علت‌های مرگ و میر در جهان بدل شده است و سالانه تعداد بسیاری از افراد از این طریق جان خود را از دست می‌دهند.
وی افزود: علایم خودکشی در واکنش به شرایط تحمل ناپذیر و طاقت فرسای زندگی نمایان می‌شود، در واقع فرد چنان درگیر احساس استیصال و درماندگی می‌شود که چاره‌ای جز خودکشی ندارد. خودکشی نه تنها باعث رنجش و سوگی عظیم در بازماندگان فرد قربانی می‌شود، بلکه انسجام جامعه را نیز تهدید می‌کند.
فرنودیان با بیان اینکه خودکشی در دوران نوجوانی و کهنسالی بسیار شایع است، افزود: معضل خودکشی در دیگر رده‌های سنی و حتی در کودکان نیز مشاهده شده است. از عوامل موثر در بروز پدیده خودکشی می‌توان به مواردی همچون عدم آگاهی از حد و مرز مشخص برای برآورده شدن خواسته‌ها و تلاش‌های بی ثمر برای رسیدن به آن‌ها، عوامل ژنتیکی، عوامل روانی مانند افسردگی، اختلال دوقطبی، الکلیسم، برخی اختلالات شخصیت، بیماری‌های سایکوز و دلایل اجتماعی مانند فقر، تبعیض، بیکاری و اعتیاد اشاره کرد.
وی ادامه داد: دلایل خانوادگی مانند ازدواج تحمیلی، طلاق، مشکلات در روابط میان فردی، عوامل فرهنگی مانند ایجاد تغییرات سریع در جامعه، عوامل اقتصادی شامل بحران‌های اقتصادی، مشکلات مالی و استرس‌های ناشی از کار یا تحصیل، ناامیدی، ناتوانی و عدم دریافت حمایت‌های اجتماعی مناسب از دیگر دلایل خودکشی هستند و با ایجاد شرایط و اقدامات آموزشی می‌توان تا حدودی از این موضوع مهم پیشگیری کرد.
این روانشناس با اشاره به اهمیت آموزش‌های مناسب در جهت ارتقای مهارت سازگاری و زندگی در افراد گفت: گاهی ممکن است افراد به دلیل ناتوانی در مقابله با شرایط و اتفاقات آسیب زا، برای مقابله با مشکلات خود تصمیم به خودکشی بگیرند. افراد به دلیل ضعف تربیتی والدین و سیستم غلط آموزش و پرورش در سنین پایین مهارت‌های مقابله‌ای، سازگاری و زندگی را یاد نمی‌گیرند و در شرایط سخت تصمیم به خودکشی می‌گیرند.
همچنین مریم بختیاری روانشناس و آسیب شناس خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درباره علت بروز خودکشی، بیان کرد: خودکشی علت‌های مختلفی دارند؛ معمولاً افکار خودکشی نتیجه این احساس است که فرد در آن موقعیتی که با آن مواجهه شده است نمی‌تواند آن موقعیت را مدیریت کند و فکر می‌کند هیچ امیدی دیگر وجود ندارد و در بدترین شرایط قرار گرفته است در حال حاضر آن موقعیت قابل کنترل نیست و در این مورد امیدی وجود ندارد. فرد از خودکشی به عنوان یک راه حل استفاده می‌کند و افرادی که برای موقعیت‌های دشوار زندگی شان راه حل ندارند از خودکشی بیشتر استفاده می‌کنند.
فردی که میخواهد خودکشی کند، چه می‌گوید؟
بختیاری درباره نشانه‌های فردی که قصد خودکشی دارد، بیان کرد: خودکشی از یک پیوستاری تشکیل می‌شود که در ابتدا ممکن است فرد افکار خودکشی داشته و سپس دست به خودکشی بزند. این اقدام به خودکشی می‌تواند موفق و یا ناموفق باشد و فردی که خودکشی می‌کند مدت هاست که افکار خودکشی در سر دارد.
این آسیب شناس خانواده با اشاره به اینکه فردی که قرار است خودکشی کند نشانه‌هایی دارد، گفت: به عنوان مثال؛ فرد درباره خودکشی صحبت می‌کند و جملاتی مانند "من می‌خواهم خودم را بکشم" یا "ای کاش من مرده بودم" می‌گوید. وقتی از کسی این جملات را میشنوید باید بیشتر به آن توجه کنید.
وی با بیان اینکه فردی که میخواهد اقدام به خودکشی کند وسایلی را تهیه می‌کند، افزود: وسایلی مانند طناب، قرص و دارو‌های خاص که مرگ آور هستند. فردی که میخواهد اقدام به خودکشی کند از اجتماع دور می‌شود و بیشتر میخواهد تنها باشد گاهی خلق‌های نوسان، نیز تاثیر گذار است مثلاً فردی یک روز سرحال و خوشحال است و روز دیگر غمگین. این فرد در روز‌های غمگین ممکن است به خودکشی فکر کند.
بختیاری افرادی که اشتغال ذهنی با مفهوم مرگ دارند به عنوان مثال درباره مرگ و یا خشونت صحبت می‌کنند بیشتر مایل به خودکشی هستند، ادامه داد: هنگامی که افراد احساس می‌کنند در دام افتادن یا نسبت به یک موقعیت مهمی احساس ناامیدی دارند تمایل به خودکشی دارند، چراکه احساس ناامیدی یکی از شاخص‌های خطر در این خصوص است.
این آسیب شناس خانواده بیان کرد: ممکن است فرد قبل از اقدام به خودکشی به مصرف مواد مخدر رو آورده باشد یا زندگی عادی همیشگی‌اش از بین رفته باشد به عنوان مثال؛ به بیداری تا آخر شب و یا کم اشتهایی دچار شده باشد و ممکن است رفتار‌های پرخطر را در این افراد ببینیم مانند رانندگی‌های پرسرعت، مصرف مواد مخدر و ... که این رفتار‌ها در نوجوانان و جوانان‌ها شایع‌تر است.
بختیاری با بیان اینکه گاهی اوقات فرد تعلقات و چیز‌هایی را که دوست دارد به دیگران می‌بخشد و یا افراد به شکل نمادین خداحافظی می‌کنند، تصریح کرد: اضطراب و بی قراری را در فردی که میخواهد خودکشی کند می‌توانیم شاهد باشیم همچنین وقتی نشانه‌های خودکشی را در اطرافیان و یا خودمان می‌بینیم از متخصص‌های روانشناسی می‌توانیم در این زمینه کمک بگیریم.
راه‌های جلوگیری از خودکشی و کاهش میل به از بین بردن خود
فرنودیان با اشاره به اهمیت آموزش مهارت کنترل خشم و هیجانات شدید، بیان کرد:گاهی اوقات خشم و ناراحتی شدید فرد، باعث می‌شود او به جایی برسد که نخواهد دیگر در زندگی بماند و خود را از بین می‌برد، لذا آموزش مهارت‌های کنترل خشم و هیجانات بسیار ضروری است.
وی افزود: درمان رایگان بیماری‌های جسمی و ایجاد گروه‌های حمایت از اشخاصی که از بیماری‌های شدید جسمی رنج می‌برند یا طی یک حادثه، نقص شدید عضوی پیدا کرده‌اند، در معرض خطر اقدام به خودکشی هستند. این افراد نمی‌توانند با زندگی جدید کنار بیایند و به حدی می‌رسند که ناامیدی، افسردگی و بی انگیزگی برای ادامه زندگی آن‌ها را وادار به خودکشی می‌کند.
این روانشناس بیان کرد: دارو درمانی و فرهنگ سازی جهت از بین بردن تابو و تمسخر افراد برای استفاده از دارو به خصوص افرادی که جهت کنترل بیماری خود نیازمند استفاده از دارو هستند. همچنین خدمات رایگان و یا بیمه برای روان درمانی از دیگر راه‌های پیشگیری از خودکشی است. افرادی که از گرفتاری‌های روانی و یا خانوادگی رنج می‌برند به دلیل هزینه‌های گزاف از کمک گرفتن افراد متخصص منصرف می‌شوند.
فرنودیان اضافه کرد: برخی افراد بنا به ظرفیت روانی محدودشان به دلیل شرایط اجتماعی و خانوادگی آشفته خود دچار هویت مشوش می‌شوند و در هدف گزینی و انگیزه و پایداری در راه رسیدن به مقصود شدیدا دچار مشکل می‌شوند و زندگی را عاری از هر گونه انگیزه و شوق می‌یابند.
وی تصریح کرد: فراهم کردن محیط‌های آموزشی برای برقراری ارتباط و شیوه‌های رفتاری و گفتمان‌های مناسب با فرزندان خود با گروه‌های سنی مختلف است. مبارزه با مصرف مواد مخدر که ارتباط زیادی با خودکشی دارد. توهم‌های ناشی از مصرف، عدم کنترل خود و واکنش شدید دیگران باعث می‌شود فرد برای فرار از پیامد‌های اعتیاد، اقدام به خودکشی کند.
این روانشناس با بیان اینکه فراهم کردن شرایط امیدواری در جامعه، گفت: شرایط بحرانی اقتصادی و فرهنگی یک جامعه باعث می‌شود که افراد، به سختی خود را نسبت به آینده‌ای روشن امیدوار کنند. نابرابری، تبعیض، بیکاری و امثال این مشکلات، باعث احساس یاس شده و فرد حس می‌کند هیچکاری از دستش بر نخواهد آمد و هیچ شانسی برای موفقیت ندارد.
همچنین بختیاری آسیب شناس خانواده درباره راهکار برای جلوگیری از میل به خودکشی، گفت: به کودکان و نوجوانان یاد دهیم برای یک مسئله فقط یک راه حل وجود ندارد و راه حل‌های مختلفی را می‌توانند امتحان کنند و قسمتی از زندگی "تحمل رنج" است. افراد از زندگی یک تصوری واهی دارند که غیر واقعی است و در کنار مسائل خوشحال کننده در زندگی، آن روی دیگر زندگی که تحمل مشکلات، ناراحتی‌ها و رنج‌هاست نیز وجود دارد.
بختیاری با تاکید بر اینکه در زندگی باید با این واقعیت مواجه شویم که ممکن است افرادی که دوستشان داریم را از دست دهیم، اضافه کرد: ممکن است تنها شویم بنابراین از کودکی و نوجوانی این را باید به فرزندانمان آموزش دهیم تا با مشکلات و درد‌های هیجانی و عاطفی مواجهه شوند گاهی فردی که راه‌حلی ندارد و نمی‌تواند با مشکلات عاطفی و هیجانی کنار بیاید و فکر می‌کند که زندگی فقط اتفاقات خوشحال کننده است و وقتی با قسمت‌های تاریک زندگی مواجه می‌شود، دست به خودکشی میزند.
وی خاطرنشان کرد: معمولاً افرادی که دیدگاه تونلی دارند، فقط یک محدوده را نگاه می‌کنند و دید وسیعی ندارند با این مسئله مواجهه می‌شوند پس با یاد دادن راه حل‌های مختلف به افراد کمک می‌کنیم تا دید گسترده‌ای نسبت به مسائل و مشکلات زندگی داشته باشند و با آن‌ها بگویم که این مشکل برای یک دوره زمانی مشخص است و حل می‌شود و افراد زیادی در دنیا با این مشکلات مواجهه بودند، اما توانستند که آن را حل کند.
بیشتر بخوانید
