سرویس اقتصاد مشرق- دو سال پیش در دیدار هیات دولت با رهبر معظم انقلاب اسلامی، ایشان به دولت و بانک مرکزی تاکید کردند که یک تیم جهادی و شبانه‌روزی برای مدیریت نقدینگی تشکیل شود.
رهبر معظم انقلاب در آن دیدار گفتند: «یک مسئله مهم دیگر در زمینه اقتصاد که موضوع چهارمی است که دارم عرض می‌کنم، مسئله مدیریت نقدینگی کشور [است] که حالا آقای رئیس‌جمهور اشاره کردند به نقدینگی. اولاً اینکه ما اجازه دادیم که نقدینگی افزایش پیدا کند، از اوّل خطا بوده؛ نباید می‌گذاشتیم؛ از اوّل باید ما جلوی افزایش نقدینگی را می‌گرفتیم؛ حالا هم اینکه نقدینگی رها بماند که به هر طرفی حمله کند ویرانی به وجود بیاورد، این هم باز یک خطای دیگر است؛ نقدینگی باید مدیریت بشود.
اینکه ما این‌جوری فرض کنیم که «نه، کاری‌اش نمی‌شود کرد نقدینگی را»، نه، این‌جوری نیست؛ نقدینگی را می‌شود کنترل کرد، می‌شود مدیریت کرد؛ البتّه احتیاج دارد به یک مجموعه تمام‌وقت فعّال؛ یک مجموعه تمام‌وقت. چندی پیش نمایندگان مجلس از رئیس‌جمهور محترم درخواست کرده بودند که یک تیم اقتصادی فعّال [تعیین بشود]؛ خیلی خوب، یک تیمی زیر نظر همین مجموعه‌ای که الآن دارید هم می‌خواهید بگذارید -بحث تغییر و تبدیل و مانند این‌ها را بنده هیچ‌وقت مطرح نمی‌کنم و نکرده‌ام- بالاخره یک مجموعه فعّال شبانه‌روزی از عناصری که اهل کار جهادی باشند، یعنی واقعاً بخواهند کار بکنند، شب و روز نشناسند، اهل ابتکار و مانند این‌ها هم باشند، دنبال این قضیّه بگذارید و بگویید نقدینگی را مدیریت کنند؛ می‌توانید این کار را بکنید.
ما به قولی چهارصد هزار میلیارد تومان، به قولی شش‌صد هزار میلیارد تومان، پروژه نیمه‌تمام داریم؛ خب جاذبه درست کنید برای بخش خصوصی که این نقدینگی به این طرف هدایت بشود؛ می‌شود این کارها را کرد؛ امتیاز بدهید، جاذبه درست کنید... د.
این نقدینگی زیاد، این نقدینگی که امروز وجود دارد، خطر بزرگی است، این را اقتصاددان‌ها بهتر از ما می‌دانند که این، هر طرف رو کند ویرانگر است؛ خب می‌آید یک‌وقت طرف سکّه، می‌آید طرف ارز -[مثل] همینی که اتّفاق می‌افتد و شما می‌بینید- یک‌وقت می‌رود طرف مسکن یک‌جور دیگر می‌شود. نباید بگذارید، باید این مدیریت بشود؛ یعنی رها نمی‌شود گذاشت نقدینگی را. نمی‌شود گفت که حالا این اضافه شده و هیچ کاری‌اش نمی‌شود کرد؛ نه نخیر، این را می‌شود کنترل کرد، می‌شود مهار کرد و این باید مهار بشود... به نظر من به وضع بانک‌ها برسید و نقدینگی را به‌طور جدی اهمیت بدهید و دنبال بکنید.»
در دو سال اخیر هیچ خبری از اجرای این تاکید رهبری درباره تشکیل کمیته کنترل نقدینگی نشد و حجم نقدینگی هم با شدت بیشتری نسبت به قبل، رو به افزایش بود.
همین مسئله سبب شد در دیدار اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی با هیات دولت، ایشان مجدداً در این زمینه تذکر بدهند.
آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار امسال هیات دولت در این زمینه گفتند: «این مسئله هدایت نقدینگی را من یک بار دیگر هم در مرکز عمومی گفتم، خصوصی هم به مسئولین مکرّر گفته شده که ما این نقدینگی موجود را به سمت تولید هدایت کنیم. البتّه من در سال 97 در همین جلسه هیات دولت و هفته دولت گفتم که یک هیات شبانه‌روزی متخصّص معیّن بکنید که بنشینند روش‌های مدیریت نقدینگی را جستجو [کنند]؛ این نقدینگی موجود باید مدیریت بشود و هدایت بشود به سمت تولید که این کار آسانی نیست، کار مشکلی است، روش‌های ویژه‌ای لازم دارد؛ من گفتم یک هیاتی بنشینند و این کار را انجام بدهند. من نمی‌دانم این هیات تشکیل شده یا نشده؛ به هر حال اگر نشده، باز هم زمان باقی است و ان‌َشاءالله این کار انجام بگیرد تا اینکه نقدینگی موجود سرازیر بشود به سمت قسمت واقعی اقتصاد و به تولید برسد.»
* ادعای تشکیل هیات کنترل نقدینگی
پس از تذکر مجدد رهبر معظم انقلاب درباره ضرورت تشکیل هیاتی برای کنترل نقدینگی، رئیس‌کل بانک مرکزی که در دو سال اخیر هیچ خبری از تشکیل و کارکرد چنین هیاتی نداده بود، مدعی شد که این هیات تشکیل شده و مشغول به کار است.
آقای عبدالناصر همتی در هفته جاری با اشاره به اینکه دبیرخانه کمیته نقدینگی بر عهده پژوهشکده پولی و بانکی است، گفت: بعد از تأکیدات مقام معظم رهبری در سال 97 کمیته نقدینگی دو سال است که در بانک مرکزی شکل گرفته و در این مدت بحث‌ها و پیشنهادات مهمی داشته است. خوشبختانه این کمیته توانسته است منشأ فعالیت‌ها و سیاست‌گذاری‌های مطلوبی باشد.
اکنون سوالی که از بانک مرکزی مطرح می‌شود این است که اگر چنین هیاتی برای مدیریت نقدینگی تشکیل شده، اسامی هیات و مصوبات آن را منتشر کند.
ضمن آن که نگاهی به آمارهای نقدینگی در دو سال اخیر و مقایسه آن با مدت مشابه قبل، نشان می‌دهد اگر هم چنین هیاتی تشکیل شده باشد، عملاً کارآیی نداشته است و تغییر رویکرد یا اعضای آن ضروری است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در شهریور 1397 درباره تشکیل هیاتی برای کنترل نقدینگی تذکر دادند. اگر طبق گفته آقای همتی این هیات از همان موقع تشکیل شده باشد، باید خروجی آن در کنترل نقدینگی مشخص باشد.
این در حالی است که آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد از مهر 1397 تا پایان خرداد 1399 (طی 21 ماه) متوسط رشد نقدینگی 26.7 درصد بوده است. این در حالی است که 21 ماه قبل از آن یعنی از دی 1395 تا پایان شهریور 1397 متوسط رشد نقدینگی 22.6 درصد بود.
در شهریور 1397 که رهبر معظم انقلاب درباره مدیریت نقدینگی تذکر دادند حجم نقدینگی 1672 هزار میلیارد تومان بود که از آن موقع تا پایان خردادماه امسال یعنی طی 21 ماه تقریباً یک هزار هزار میلیارد تومان دیگر بر حجم نقدینگی در کشور افزوده شده است. این در حالی است که 21 ماه قبل از آن دستور، یعنی از دی 1395 تا پایان شهریور 1397 فقط 475 هزار هزار میلیارد تومان به حجم نقدینگی اضافه شده بود.
از لحاظ درصد رشد هم عملکرد بانک مرکزی در 21 ماه اخیر در کنترل نقدینگی نامطلوب‌تر بوده است. از دی 1395 تا پایان شهریور 1397 حجم نقدینگی 39.7 درصد رشد کرد اما از مهر 1397 تا خرداد امسال شاهد رشد 57 درصدی حجم نقدینگی بوده‌ایم.
از ابتدای دولت یازدهم در مرداد 1392 تا شهریور 1397 یعنی طی بیش از 5 سال، 1181 هزار میلیارد تومان بر حجم نقدینگی افزوده شده در حالی که در 21 ماه منتهی به خرداد 1399 حجم نقدینگی اضافه‌شده نزدیک هزار هزار میلیارد تومان بود.
بنابراین آمارها به خوبی نشان می‌دهد که بانک مرکزی کنترل و مدیریتی بر رشد نقدینگی نداشته است و هیات پنهان کنترل نقدینگی هم (اگر وجود خارجی داشته باشد) عملکرد ناموفقی داشته است.
