فرهیختگان: در یک هفته اخیر با جهش دوباره قیمت‌ها در بازار خودرو، ارزان‌ترین خودروی عرضه‌شده در بازار کشورمان به حدود 100 میلیون تومان رسیده است. در این خصوص «فرهیختگان» در گزارش قبلی خود با اشاره به داده‌های هزینه-درآمد خانوار‌های در دهک‌های مختلف، این موضوع را مطرح کرد که با اتفاقات اخیر، قدرت خرید خودرو در همه خانوار‌های دهک‌های مختلف طی دو سال اخیر کاهش بیش از 50 درصدی داشته است. برای مثال در سال 96 هر خانوار در دهک‌های یک تا سه (کم‌درآمدترین)، با پس‌انداز کل درآمد‌های خود، در طول 13 تا 29 ماه می‌توانستند یک پراید خریداری کنند که حالا این مدت‌زمان به 30 تا 50 ماه رسیده است. در دهک‌های چهارم تا هفتم این مدت زمان 7 تا 11 ماه بوده که حالا به 17 تا 25 ماه رسیده و در دهک‌های هشتم تا دهم (پردرآمدترین) نیز این مدت‌زمان 3 تا 6 ماه بوده که حالا به 8 تا 15 ماه رسیده است. با این حساب، علاوه‌بر خانوار‌های کم‌درآمد، خانوار‌های در دهک‌های بالا نیز که مشتری خودرو‌های بهتر و باکیفیت‌تر از پراید و حتی خودرو‌های خارجی هستند، قدرت خرید آنها نسبت‌به دو سال اخیر تقریبا نصف شده است. این وضعیت نشان می‌دهد با برهم خوردن تعادل میان سطح درآمد خانوار و قیمت خودرو، اولا خودرو از کالای مصرفی به کالای سرمایه‌ای تبدیل‌شده و بدین واسطه به‌جز افرادی که برای حفظ ارزش دارایی‌های خود اقدام به خرید خودرو می‌کنند، سایر متقاضیان به‌اجبار از بازار خارج شد‌ه‌اند. ثانیا با فرض اینکه اگر قیمت کارخانه‌ای و بازار خودرو به هم نزدیک شود، تقاضا‌های سرمایه‌ای گرچه برای برخی خودرو‌ها همچنان وجود خواهد داشت، اما تقاضا برای محصولات پرتیراژ که در ردیف تقاضا‌های مصرفی هستند، به‌شدت کاهش خواهد یافت.
در گزارش پیش رو با استفاده از داده‌های قیمت چهار خودروی ارزان‌قیمت در بازار‌های جهانی و داده‌های میانگین درآمد سالانه خانوارها، وضعیت قدرت خرید خودرو در ایران را با 131 کشور مقایسه کرده‌ایم. نتایج نشان می‌دهد قدرت خرید خودرو در ایران برای چهار خودروی مورداشاره در این گزارش، بین 131 کشور، رتبه‌ای بهتر از 104 را نداشته و پایین‌تر از همه کشورهای منطقه و هم‌ردیف کشورهای آفریقایی است.
5 خودروی ارزان در بازار‌های جهانی
برای اینکه بتوانیم یک مقایسه نسبتا متعارف بین قدرت خرید خودرو در ایران و دیگر کشور‌ها انجام دهیم، در اینجا ابتدا به معرفی پنج خودروی ارزان‌قیمت در بازار‌های جهانی می‌پردازیم. براساس قیمت‌هایی که در وب‌سایت‌های the things، noticiasautomotivas و Autocar India و Deloitte درج شده، خودروی رنو کوئید (Renault Kwid) ارزان‌قیمت‌ترین خودروی پرفروش در بازار‌های جهانی و منطقه‌ای است که درحال حاضر به قیمت 6 هزار و 625 دلار عرضه می‌شود. این خودرو در نمایشگاه بین‌المللی خودروی دهلی در سال 2014 رونمایی شد. رنو کوئید مانند دیگر خودرو‌های مفهومی رنو مانند رنو R-Space، رنو DeZir، رنو کپچر مفهومی، رنو سیمبیوز، رنو ترزور، رنو ایزی-گو، رنو ایزی-پرو و رنو ایزی-اولتیمو نشان‌دهنده خط‌مشی رنو درباره آینده صنعت خودروی این کمپانی است. رنو کوئید در ابتدا برای بازار هندوستان با قیمت و به‌تبع آن با امکانات پایین و قابل دسترسی برای عموم مردم عرضه شد؛ اما از اهداف دیگر این خودرو، پر کردن جای خودروی سوزوکی آلتو در بازار هند بود. این خودرو هم‌اکنون در کشور برزیل مونتاژ و نیز به‌صورت صادراتی از هند به اندونزی فرستاده می‌شود.
دومین خودروی ارزان‌قیمت در بازار‌های جهانی طی سال 2020، لیفان 530 است. این خودروی چینی که تولید آن از سال 2005 آغاز شده، 102 اسب بخار قدرت دارد. درحال حاضر قیمت این خودرو در بازار‌های جهانی 7 هزار و 690 دلار است. فیات موبی (Fiat MOBI) سومین خودروی ارزان‌قیمت در بازار‌های جهانی است. این خودرو که تولید آن ابتدا از برزیل آغاز شده، در رده خودرو‌های کوچک مانند رنو کوئید جا می‌گیرد، از چهره ظاهری خیلی خوبی برخوردار بوده و در 6 تیپ Easy، Easy On، Like، Like On، Way و Way On عرضه می‌شود. درحال حاضر قیمت مدل Easy1 آن حدود 7700 دلار است.
سوزوکی سلریو از محصولات شرکت خودروسازی ژاپنی و چندملیتی است که از سال 2014 در هند، تایلند و پاکستان تولید می‌شود. این خودرو از انواع سوپرمینی محسوب می‌شود و از ابعاد کوچکی هم برخوردار است. تولید این خودرو از آوریل 2014 آغاز شده و در سال 2015 اولین محصولات آن به بازار عرضه شد. کمپانی ماروتی هند و شرکتی در تایلند، دو تولیدکننده اصلی این محصول است. درحال حاضر در بازار‌های جهانی این خودرو به قیمت 7 هزار و 835 دلار عرضه می‌شود.
هیوندای HB20 عمدتا در برزیل تولید می‌شود و به یکی از پرفروش‌ترین وسایل نقلیه در آن کشور تبدیل شده است. برای اولین بار هم در نمایشگاه خودروی سائوپائولو 2012 معرفی شده و پس از آن هم خط تولید آن در این کشور کلید خورده است. در سال‌های 2015 و 2019 تغییراتی در این خودرو انجام شده است. HB20 نسبت به قیمتش، طراحی بسیار زیبایی دارد و مهم‌تر از همه، این خودرو براساس استاندارد‌های جهانی و در در تست تصادف LatinNCAP، از 5 ستاره، 4 ستاره دریافت کرده است که نسبت به بسیاری از خودرو‌های داخلی یک سروگردن بالاتر است. هیوندای HB20 درحال حاضر به قیمت 7 هزار و 865 دلار در بازار‌های جهانی عرضه می‌شود.
ایرانی‌ها در میان 131 کشور؛ کم‌درآمدتر از 103 کشور
براساس آمار‌های سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (oecd) و همچنین داده‌های ارائه‌شده در وب‌سایت worldpopulationreview، میانگین درآمد خانوار‌های ایرانی در سال‌جاری را با 130 کشور مقایسه کرده‌ایم. این نکته قابل‌ذکر است که مقایسه وضعیت کشور‌ها با میانگین درآمد سالانه ازنظر منطقی و فنی شاید چندان مقیاس مناسبی نباشد، چراکه بسیاری از شاخص‌های اقتصادی در این داده‌های آماری قابل‌مشاهده و برآورد نبوده و در اینجا صرفا برای برآورد قدرت خرید خانوار در بخش خرید خودرو به این داده‌ها استناد کرده‌ایم و برای مقایسه شاخص‌های دیگر نیاز به مواردی همچون سرانه تولید ناخالص داخلی برمبنای برابری قدرت خرید یا همان ارزش برابری قدرت خرید (PPP) است.
اما نتایج بررسی میانگین درآمد سالانه خانوارها در 131 کشور نشان می‌دهد در سال 2020 خانوار‌های لوکزامبورگی با میانگین درآمد سالانه 52 هزار و 493 دلاری در بین 131 کشور رتبه اول را به خود اختصاص داده‌اند. نروژی‌ها با 51 هزار و 489 دلار در رتبه دوم و سوئدی‌ها با 50 هزار و 514 دلار در رتبه سوم قرار دارند. در این رده‌بندی با درنظر گرفتن میانگین درآمد سالانه 54 میلیون و 100 هزار تومانی سال گذشته خانوار‌های ایرانی و لحاظ کردن رشد 21 درصدی دستمزد پایه در سال‌جاری، میانگین درآمد سالانه خانوار‌های شهری ایرانی در سال 1399 حدود 65 میلیون و 461 هزار تومان برآورد می‌شود که با درنظر گرفتن نرخ دلار 22 هزار و 746 تومانی روز چهارشنبه، ارزش دلاری درآمد سالانه خانوار ایرانی به حدود 2878 دلار می‌رسد. با این حساب با لحاظ میانگین درآمد سالانه 2878 دلاری، خانوار‌های ایرانی در بین 131 کشور رتبه‌ای بهتر از 104 را نخواهند داشت. همچنین کشورهای انتهایی این لیست که عمدتا آفریقایی هستند، در بین آنها، خانوار‌های رواندایی، ماداگاسکاری، لیبریایی، بوروندیی، توگویی و رواندایی به‌ترتیب با میانگین درآمد سالانه 571 دلار، 673 دلار، 781 دلار، 1013 دلار و 1101 دلار، کمترین درآمد را دارند.
قدرت خرید خودرو در ایران هم‌ردیف کشورهای آفریقایی
با توجه به آنچه در بخش میانگین درآمد‌های سالانه خانوار گفتیم، خانوار‌های ایرانی با میانگین درآمد 2878 دلاری خود، در میان 131 کشور رتبه‌ای بهتر از 104 را ندارند. اما درخصوص مقایسه قدرت خرید خودرو هم از بین پنج خودروی ارزان‌قیمت بحثشده در این گزارش، وضعیت قدرت خرید خانوار‌های ایرانی در چهار مدل خودرو را با قدرت خرید خانوار‌های 131 کشور مقایسه کرده‌ایم که به اختصار وضعیت قدرت خرید خانوار‌های 30 کشور منتخب در جدول شرح داده شده است. طبق اطلاعات جدول، خانوار‌های لوکزامبورگی بهترین شرایط را بین این 131 کشور دارند، بهطوریکه آنها برای خرید خودروی رنو کوئید که به قیمت 6625 دلار عرضه می‌شود، با پس‌انداز کامل دو ماه درآمد خود می‌توانند این خودرو را خریداری کنند. این وضعیت برای خودرو لیفان 530 که 7690 دلار قیمت دارد، برای سوزوکی سلریو که 7835 دلار قیمت دارد و برای هیوندای HB20 نیز که 7865 قیمت دارد، نیز یکسان و معادل پس‌انداز دو ماه درآمد کامل خانوار‌های این کشور است. پس از خانوار‌های لوکزامبورگی، خانوار‌های دانمارکی، آمریکایی، کرهجنوبی و کویتی همچنان وضعیتی مشابه با آن کشور داشته و با دو ماه پس‌انداز کامل درآمد خود می‌توانند مالک خودرو‌های مذکور شوند.
در بین کشورهای منطقه، خانوار‌های قطری، عربستانی و بحرینی با پس‌انداز کامل درآمد خود می‌توانند بین سه تا چهار ماه خودرو‌های مذکور را خریداری کنند. در لبنان این مدت زمان 6 تا هفت ماه است. در روسیه و آذربایجان این مدت زمان 6 تا هفت ماه، در ترکیه بین 9 تا 11 ماه، در اردن بین 10 تا 11 ماه، در چین بین 13 تا 15 ماه، در عراق بین 16 تا 19 ماه، در افغانستان، پاکستان و هند بین 19 تا 23 ماه، در مصر بین 26 تا 30 ماه و در ایران نیز بین 28 تا 33 ماه برای چهار خودروی مذکور است.
با این حساب خانوار‌های ایرانی همانند درآمد سالانه، در قدرت خرید این خودرو‌ها نیز رتبه 104 را بین 131 کشور خواهند داشت. نکته قابلتامل اینکه کشور‌هایی که در وضعیت بدتر از ایران قرار دارند، عمدتا کشورهای کم‌درآمد آفریقایی هستند و در انتهای جدول نیز، خانوار‌های توگویی با 139 تا 165 ماه، بوروندی‌ای با 118 تا 140 ماه، لیبریایی با 102 تا 121 ماه، ماداگاسکاری با 78 تا 93 ماه و خانوار‌های رواندایی با 72 تا 86 ماه می‌توانند صاحب چهار خودروی ارزان در بازار‌های جهانی شوند و از این لحاظ پایین‌ترین قدرت خرید خودرو را در بین این 131 کشور دارند.
