چرا فریبرز عرب نیا به جای جمشید هاشم‌پور برای نقش مختار انتخاب شد؟ + تصاویر

به گزارش تسنیم، در روزهای اخیر صحبت‌های محمود فلاح تهیه‌کننده مجموعه تلویزیونی "مختارنامه" درباره نقش مختار و اینکه «جمشید هاشم‌پور» انتخاب اول برای بازی در این نقش بوده است، هم بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی داشت و هم بار دیگر تأمل درباره این نقش و ویژگی‌های بازی فریبرز عرب‌نیا در آن را به خوانشی دوباره کشاند. حتی صفحه اینستاگرام شبکه آی‌فیلم نظرسنجی به راه انداخت و در آن از کاربران و فالوورهای خود پرسید شما چه کسی را برای نقش مختار انتخاب می‌کنید؟

سه گزینه این پرسش هم فریبرز عرب‌نیا، جمشید هاشم‌پور و علیرضا شجاع‌نوری بود. پاسخ اغلب مردم انتخاب فریبرز عرب‌نیا بود و این نشان می‌دهد داود میرباقری در نهایت انتخاب هوشمندانه‌ای برای ایفای مهم‌ترین شخصیت سریالش داشته و بازیگری که او برای ایفای نقش قهرمان قصه خود برگزیده در دل و جان و ذهن مردم نشسته است.

در این یادداشت می‌کوشیم تا با خوانش شیوه بازیگری عرب‌نیا، دلایل منطقی این انتخاب درست را تحلیل کنیم:

جمشید آریا یا زینال بندری مانع جدّی برای مختار شدن

ابتدا به گزینه‌های دیگر می‌پردازیم. جمشید هاشم‌پور گرچه بازیگر توانایی است و چهره و صورت قهرمان گونه‌ای برای ایفای نقش مختار داشته اما فاقد آن شمایل معنوی و روحانی برای ایفای شخصیتی است که وجوه مذهبی برجسته‌ای دارد. ضمن اینکه مخاطب در حافظه تصویری خود همواره او را با شخصیت جمشید آریا و نقش زینال بندری به یاد می‌آورند. همین تصویر ذهنی می‌توانست مانع جدّی برای پذیرش و درونی‌شدن نقش مختار در نزد مخاطب شود. گرچه طولانی بودن سریال و فقدان توان جسمی جمشید هاشم‌پور با توجه به سن و سالش دلیل انصراف کارگردان از انتخاب این بازیگر بود، اما به نظر می‌رسد بدون این مسئله هم انتخاب او نمی‌توانست به اندازه فریبرز عرب‌نیا تأثیرگذار باشد.

علیرضا شجاع‌نوری نمی‌توانست چون...

علیرضا شجاع نوری اگرچه به اصطلاح از شمایل روحانی برخوردار است که از این ویژگی به درستی در روز واقعه استفاده شده اما چهره‌اش فاقد آن صلابت و اقتدار برای نقش مختار بود. شکل چشم و شیوه نگاه شجاع‌نوری واجد نوعی حیرت و حیرانی است که متناسب با نقش جوان نصرانی در روز واقعه بود، اما مختار به دلیل ویژگی‌ها و خصلت‌های فردی و رزمی‌اش که فرمانده و منتقم بود، به نگاهی نافذ، جدّی و چهره با صلابت‌تری نیاز داشت که فریبرز عرب‌نیا واجد آن بود و به کاراکتر مختار جذبه و کاریزمای خاصی می‌بخشید.

حتی اگر بخواهیم از حیث تُن و جنس صدا هم به این بازیگران نگاه کنیم، مایه و ردیف صدایی عرب‌نیا برای این نقش مناسب‌تر بود. گرچه برخی بر دوبله برای این نقش تأکید داشتند اما به نظر می‌رسد صدای خود عرب‌نیا به ناب و خالص بودن نقش کمک بیشتری می‌کرد و به او این فرصت را می‌داد تا کنش و واکنش‌های کلامی خود را مماس با حقیقت آن حالت و وضعیت انطباق دهد و بازی طبیعی‌تری را از او شاهد باشیم. به عبارت دیگر صدای خش‌دار عرب‌نیا و نگاه نافذش به عنوان دو مؤلفه مهم در بازی بیانی و چهره‌ای به بازنمایی مقتدرانه و با صلابت در ایفای نقش مختار کمک کرده است.

داریوش ارجمند هم نمی‌توانست،‌ چون هنوز مالک‌اشتر است

 برخی هم معتقدند که داریوش ارجمند انتخاب بهتری برای این نقش بود اما به چند دلیل باید این نظر را نفی کرد. اول به دلیل عدم تناسب سن و سال ارجمند با مختار و دوم به دلیل تصویری که مردم از او به عنوان مالک‌اشتر داشتند و همچنان او را با این نقش به یاد می‌آورند و قطعاً هضم آن نقش در نقش جدید کار دشواری بود و مختار نمی‌توانست در شمایل و کسوت او باورپذیر شود. از سوی دیگر فریبرز عرب‌نیا پیش از مختارنامه، در سینما به ویژه دو فیلم «ضیافت» مسعود کیمیایی و «شوکران» بهروز افخمی قابلیت و توانایی خود را برای تبدیل شدن به یک قهرمان اثبات کرده بود و به نظر می‌رسد داود میرباقری این سوابق را هم در انتخاب او لحاظ کرده است.

حفظ راکوردِ نقش/ مختاری که واقعی است نه تخیّلی!

بدون شک بازی در نقشی پر چالش و فراز و نشیب، آن هم نقش یکی از شخصیت‌های تاریخی که واقعی است نه تخیّلی و مهم‌تر از این‌ها بازی در نقشی که قصه‌اش به یکی از مهم‌ترین باورهای اعتقادی و حماسه‌های تاریخ دین پیوند می‌خورد، امر بسیار دشواری است. اگر فقط طولانی بودن این سریال و نقش را هم در نظر بگیریم، تاب‌آوری بازیگر و حفظ راکورد (هماهنگ‌کردن) نقش در آن بسیار سخت و دشوار است.

عرب‌نیا تا دمِ مرگ رفت/ میرباقری دو بار سکته کرد

وقتی بعد از مختار، عرب‌نیا کمرنگ‌تر شد...

با لحاظ کردن همه این عوامل، شرایط، جایگاه و موقعیت نقش در این سریال، فریبرز عرب‌نیا به خوبی و مقتدرانه از پس این نقش برآمد و آن را ماندگار کرد. نقشی که کارنامه بازیگری او را به قبل و بعد مختار تقسیم می‌کند و حتی می‌توان گفت حضور او در نقش‌های دیگر، تداوم کار حرفه‌ای‌اش را دشوار کرد. چنان‌که بعد از مختار حضور کمرنگ او را در عرصه بازیگری شاهدیم.

نقش "مختار" در عمر بازیگری "فریبرز عرب‌نیا" همچون درّی ارزشمند و ماندگار ثبت شده و امسال در شبکه‌های آی‌فیلم و تماشا دوباره رگه‌های تازه‌ای از شاخص‌های این عرصه نمایان شد. فرصت کنکاش و شناسایی جنبه‌های دیگری از "مختارنامه" را که به حق منبع تدریس فیلمسازی در ژانر تاریخی و مهم‌ترین اثر تلویزیون ایران در حوزه مذهبی و حماسی به شمار می‌رود، برای پژوهشگران و منتقدان این عرصه در داخل و خارج از کشور فراهم کند.