آیا سرمایه‌گذاری در پالایش یکم همچنان جذابیت دارد؟

این کاربری اگرچه تاکنون نمود چندانی در ورطه عمل نداشته با این حال توانسته حداقل بخش حرف‌گراتر جامعه را در مواجهه با نبود عمل‌گرایی در میان مسوولان راضی نگه دارد. آمار و ارقام به ثبت رسیده از ابتدای سال 99 به خوبی موید آن است که ضعف استفاده از ظرفیت‌های بازار یاد شده در کنار نبود رغبت به تامین مالی برای شرکت‌ها در بازار بدهی حفره‌ای جدی در پیشبرد اهداف بلندمدت بازار سرمایه ایجاد کرده که تاکنون نیز راهکاری عملی و دستاوردی عینی برای آن محقق نشده است.  با این حال یک استثنا نیز در این میان وجود دارد. «دولت» تاکنون توانسته دو بار به‌طور مستقیم به چرخه معاملات بازار سهام وارد شود و از خوان گسترده نقدینگی اشخاص حقیقی بهره‌ای درخور ببرد. این در حالی است که به موازات بازار سهام این ابرفعال حقوقی بازار سرمایه در بازار بدهی نیز فعال است و هر هفته بر تعهدات آتی خود نسبت به وام‌دهندگان می‌افزاید. اما کیفیت این تامین مالی چگونه بوده است؟ آیا متولی اقتصاد کشور توانسته بر اساس هدف‌گذاری‌های خود هم از اقبال عمومی به بازار سرمایه بهره ببرد و هم گامی موثر در تامین کسری بودجه خود بردارد؟ نخستین تلاش دولت در بحث واگذاری واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری «دارایکم» به عموم مردم اگرچه در نهایت با استقبال نسبی مواجه شد با این حال نسبت به کل ارزش صندوق یاد شده توفیق بزرگی برای مالک آن یعنی دولت به ارمغان نیاورد. در آن زمان از مجموع 16 هزار میلیارد تومان واحدهای قابل خریداری برای مردم تنها 37 درصد آن معادل 8/ 5 هزار میلیارد تومان به فروش رفت که نکته منفی در سر راه تامین کسری بودجه دولت به شمار می‌آمد.

اما دومین صندوق که دربردارنده سهام شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران بود، نسبت به تجربه اول دولت بسیار حاشیه‌ساز‌تر شد. از سویی زنگنه ابتدا با تشکیل آن مخالفت کرد و هنگامی هم که اختلاف او با وزارت اقتصاد بر سر عرضه این دارایی 75 هزار میلیارد تومانی رفع شد، دیگر بازار آن بازار سابق نبود که تجربه نسبتا موفق در «دارایکم» را در صندوق جدید تکرار کند. لازم به یادآوری است که پس از آن تعارض نابهنگام در میان اعضای دولت بورس تهران بیش از 25 درصد از ارزش بازار خود را از دست داد.

صندوق پالایشی دولت هم که در ابتدا با عنوان «دارادوم» بر سر زبان‌ها افتاد به «پالایش یکم» تغییر نام داد، تا کمبود‌ها و نقصان‌های عملیاتی طبق معمول در دنیای حرف و لفاظی کمرنگ شود. این تغییر نام اما این مساله را که تخفیف 20 درصدی درنظر گرفته شده برای صندوق با قیمت‌های به ثبت رسیده در چهارم شهریور ماه امسال بر اثر این ندانم‌کاری کاهش یافتند. در این میان اگر چه تغییر دستورالعمل نحوه محاسبه قیمت نفت خام و میعانات گازی و پنج فرآورده اصلی نفتی در روزهای پایانی مردادماه به کمک نمادهای پالایشی آمد ریزش قیمت‌ها آنها را از گرمای بازار قرمز شهریور دور کرد با این حال بازگشایی این نمادها در آخرین ساعت معاملاتی روز گذشته به خوبی نشان داد اراده بازار در جهت تطبیق قیمت این نمادها با اصلاح سنگین یک ماهه در بازار محقق شده است. روز گذشته افت قیمت در تمامی نمادهای پالایشی به جز «شبندر» را شاهد بودیم. این در حالی است که به دلیل حمایت وزارت نفت از سود این شرکت‌ها که به موجب دستور‌العمل تغییر نرخ فرآورده اصلی، انتظار می‌رفت تا پالایشی‌ها روزی پر‌تقاضا را شاهد باشند.  در حال حاضر بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» حکایت از آن دارد که طی بازگشایی‌های روز شنبه ارزش 75 هزار میلیارد تومانی این صندوق به حدود 72 هزار و 68 میلیارد تومان کاهش یافته است که افتی 4 درصدی را نشان می‌دهد. این کاهش 4 درصدی سبب شده تا 20 درصد تخفیف اعمال شده روی واحدهای صندوق یاد شده به 64/ 11 درصد کاهش یابد که حکایت از کاهش جذابیت آن برای خریداران خرد دارد. با این حال خبر حذف سفارش‌های درج شده روی سامانه معاملات که روز گذشته در پیام ناظر درج شد، می‌تواند نشانگر آن باشد که نهاد ناظر تمایل دارد با سبک کردن طرف فروش به کمک دولت بیاید تا غائله بازگشت نمادهای پالایشی و در نهایت تامین مالی از صندوق «پالایش یکم» ختم به‌خیر شود.