درد ناشی از تخریب مفصل زانو بویژه هنگام راه رفتن حتی در سطوح صاف، امانش را بریده است. دیگر قادر به انجام بسیاری از فعالیت‌ها نیست تا جایی که پس از بررسی و تائید پزشکی، تصمیم گرفت تن به جراحی تعویض مفصل زانو بدهد؛ تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی زانو که با استفاده از آن سطح مفصلی استخوان‌های ران و ساق در مفصل زانو را با یک سطح مصنوعی جایگزین می‌کنند.
به گزارش به نقل از جام جم، این عمل جراحی، جان تازه‌ای به زندگی و فعالیت‌های روزمره بیمار می‌بخشد، چرا که نه‌تنها به از بین بردن درد ناشی از ساییدگی و آرتروز، روماتیسم یا تخریب سطح مفصلی ایجاد شده کمک می‌کند، بلکه اجازه می‌دهد تا زانو دامنه حرکتی مطلوب در مفصل خود را بازیابد، اما چه کسانی و در چه شرایطی ناگزیر به تعویض مفصل زانو هستند؟
دکتر علی‌اصغر ابدی، ارتوپد و جراح زانو در پاسخ این سوال می‌گوید: شایع‌ترین علت این که بیماری اقدام به تعویض مفصل زانو می‌کند، درد است. درد شدید باعث می‌شود، کارآیی روزمره بیمار افت پیدا کند. در چنین شرایطی باید مفصل زانو را عوض کرد. البته تصمیم به انجام این عمل جراحی، کاملا انتخابی است یعنی زمانی ضرورت می‌یابد که بیمار و پزشک در درمان‌های کمکی دیگر به انتها برسند و دیگر چاره‌ای جز جراحی برای رفع درد و محدودیت‌های حرکتی بیمار باقی نمانده باشد. در چنین شرایطی، زانوی طبیعی حذف و مفصل مصنوعی (قطعه پلاستیکی از جنس پلی‌اتیلن محکم که بین دو قطعه فلزی قرار می‌گیرد) به جای آن گذاشته می‌شود .
عوارض نو کردن مفصل زانو
تعویض مفصل زانو، جراحی بزرگی محسوب می‌شود که اغلب در سنین بالا انجام می‌شود. بی‌شک یک عمل جراحی بزرگ در سنین بالا عوارضی را ممکن است به همراه داشته باشد؛ مثل احتمال بروز عفونت و لخته شدن خون در پا که ممکن است حرکت کند و آمبولی دهد.
دکتر ابدی با بیان این مطالب می‌افزاید: عوارض حین عمل جراحی چون آسیب به عروق و اعصاب و استخوان نیز ممکن است رخ بدهد که البته بسته به مهارت جراح، احتمال بروز آن بسیار کاهش می‌یابد. بعد از عمل جراحی انتظار این است که بیمار زانویی با راستای طبیعی و دامنه حرکتی قابل قبول داشته و درد نیز نداشته باشد. البته در 20 تا 30 درصد بیماران، درد باقی می‌ماند و در درازمدت ممکن است مفصل مصنوعی، لق و فرسوده شود. با وجود این، تعویض مفصل زانو از نظر کارآیی از جراحی‌های عروق کرونر اثربخش‌تر است و در موارد ضروری توصیه می‌شود .
بازگشت سریع به زندگی روزمره
اراده بیمار برای بهبود پس از جراحی تعویض مفصل زانو بسیار موثر خواهد بود یعنی بیمار باید تلاش کند، یک روز پس از جراحی راه برود .
این جراح زانو توضیح می‌دهد: بیمار پس از جراحی در اولین فرصت باید تقویت عضلات چهار سر ران را انجام دهد و هرچه سریع‌تر، فعالیت‌های فیزیوتراپی را تحت کنترل کادر پزشکی و توانبخشی انجام دهد. در کنار این فعالیت‌ها مراقبت از زخم و استفاده از داروهایی که مانع ایجاد لخته خون می‌شود (مثل آسپرین) باید رعایت شود یعنی باید کارهایی انجام شود تا زخم هرچه زودتر ترمیم شده، دامنه حرکتی و کارآیی عضو برگردد. با همکاری بیمار و کادر توانبخشی، بین سه تا شش هفته بیمار به کارآیی روزمره بر‌می‌گردد .
مراقبت بیشتر از زانوها
باید توجه داشت، مفصل مصنوعی زانو یک پروتز است و جای زانوی اولیه را نمی‌گیرد. پس بیمار باید سعی کند طول عمر این مفصل را با رعایت نکات ایمنی بیشتر کند.
دکتر ابدی با اشاره به این نکات می‌گوید: بیماران باید از نشستن دو زانو و چهارزانو روی زمین اجتناب کنند، چرا که در درازمدت موجب فرسایش و لق شدن مفاصل مصنوعی زانو می‌شود. همچنین باید مراقب وارد نشدن ضربه به زانوها باشند. شکستگی‌هایی که به دنبال ضربه پیش می‌آید، مفصل را تهدید می‌کند. بعلاوه هر گونه بیماری عفونی در بدن (گلودرد و عفونت ادراری) باید بسرعت درمان شود .
زنگ خطر آسیب‌دیدگی مفصل مصنوعی
اولین علائم آسیب‌دیدگی مفصل مصنوعی زانودرد است. یعنی بعد از گذشت چند سال از جراحی، بیمار می‌گوید درد دارم که نشان می‌دهد مفصل لق یا فرسوده شده است .
نشانه خطر دیگر، دفرمه شدن یا خارج شدن زانو از راستای طبیعی، ناتوانی در راه رفتن و تورم مفصل است .
از نشانه‌های دیگر، درد در حال حرکت است که شبانگاهی نیست و نشانه لقی مفصل است، اما دردی که شبانگاهی باشد، می‌تواند ناشی از عفونت باشد و اگر حاد نباشد با درمان دارویی قابل کنترل است.
وزنتان را کم کنید
فرسایش مفصل ارتباط مستقیمی با افزایش وزن دارد. نیروی عکس‌العملی مفصل، اولین نیرویی است که باعث افزایش فرسایش مفصل می‌شود.
توجه داشته باشید که فقط یک کیلو افزایش وزن، سه تا چهار کیلو بر هر زانو، حین راه رفتن فشار وارد می‌کند و اگر سربالایی برویم و بدویم تا هشت کیلو فشار بیشتر وارد می‌کند. بی‌شک فرسایش دراز مدت باعث تخریب مفصل می‌شود. پس توصیه می‌شود وزن بیماران پس از تعویض مفصل زانو در محدوده نرمال حفظ شود.
ورزش زانوها با مفاصل مصنوعی
جالب است بدانید که حتی بلافاصله بعد از جراحی تعویض مفصل زانو نیز می‌توان بیمار را راه انداخت، چراکه وی باید عضلات خود را تقویت کند. به همین دلیل، بلافاصله راه رفتن بعد از جراحی صورت می‌گیرد و طی دوره نقاهت نیز بیمار می‌تواند به زندگی روزمره، خرید و بویژه فعالیت ورزشی بپردازد .
پیاده‌روی، شنا و ورزش‌هایی که به تقویت عضلات اطراف زانو کمک می‌کنند، بسیار توصیه می‌شود، اما تاکید می‌شود این دسته از بیماران هرگز چهارزانو و دو زانو ننشینند و از توالت ایرانی استفاده نکنند. بعلاوه انجام ورزش چرخشی یا خشن و کوهنوردی سنگین نیز توصیه نمی‌شود.
