یکی از پیش‌داوری‌های رایج درباره تاریخ قاره آفریقا این است که مردمان این بخش از جهان، به جز برخی نواحی شمالی مانند مصر و اتیوپی، فاقد حکومت‌های مقتدر بوده‌اند؛ در حالی که این ادعا از اساس کذب است. طبق مطالعات تاریخی و فسیل‌شناسی، آفریقا قدیمی‌ترین زیستگاه بشر محسوب می‌شود و سراسر آن، مهد پیدایش حکومت‌های مقتدر و بافرهنگ بوده‌است.
جالب است بدانید که امپراتوری مالی در غرب آفریقا، یکی از بزرگ‌ترین حکومت‌های تاریخ این قاره بود که تا پیش از ورود استعمارگران اروپایی، به مدت 350 سال قدرت خود را حفظ کرد. فرمانروایان این امپراتوری، همگی مسلمان بودند و نقش مهمی در گسترش علوم مختلف، در این بخش از قاره سیاه ایفا کردند.
معروف‌ترین امپراتور مالی، با نام «مانسا موسی» یکی از ثروتمندترین مردان تاریخ لقب گرفته‌است که بین سال‌های 691 تا 716 خورشیدی حکومت می‌کرد. برادر وی، «مانسا ابوبکر»، همان کسی است که طبق روایت‌های رسمی مورخان آن دوره، با دوهزار کشتی بزرگ و کوچک و تعداد زیادی مرد و زن، تصمیم به عبور از اقیانوس اطلس گرفت؛ او با استفاده از محاسبات جغرافی‌دانان و گزارش‌های سیاحان، به وجود سرزمینی آن سوی اقیانوس پی‌برد. «مانسا ابوبکر» از این سفر بازنگشت و جان را بر سر اکتشافات جغرافیایی گذاشت.
امپراتوری مالی به‌تدریج گستره‌ای وسیع از غرب آفریقا را در اختیار گرفت؛ در زمان «مانسا موسی»، سنگال، موریتانی، مالی، بورکینافاسو، نیجر، گامبیا، گینه بیسائو، گینه و ساحل عاج امروزی، در اختیار امپراتوری بزرگ مالی قرار داشت. او ظاهراً در سال 704 راهی سفر حج شد؛ این زمان مصادف با دوران فترت پس از فروپاشی حکومت ایلخانی در ایران تا روی کار آمدن تیمورلنگ بود.
«مانسا موسی» با ثروت و حشمت فراوان، خود را به مکه رساند و نقل است که طلای فراوانی که او از آفریقا به خاورمیانه آورد، ارزش این فلز گران‌قیمت را در بازار‌های خاورمیانه پایین بُرد و او در بازگشت، تمام طلای موجود در قاهره را به صورت وام دریافت کرد تا ارزش آن را در بازار‌های اسلامی بالا ببرد.
در دوران شکوفایی امپراتوری مالی، صد‌ها کتابخانه در غرب آفریقا ساخته شد و معماران زبردستی از اندلس برای ساخت مساجد پرشکوه به مالی آورده شدند که میراث آن‌ها همچنان باقی است. دانشگاه سانکوره که در دوره «مانسا موسی» و در شهر «تیمبوکتو» ساخته شده‌بود، دانشجویانی زیادی را از کشور‌های اروپایی مانند فرانسه و امپراتوری مقدس روم، برای تحصیل به خود جلب می‌کرد و دیرزمانی، مهد انتشار دانش در اروپای غربی بود.
در سال 979 هـ. ش، عمر امپراتوری مالی به سر آمد و سرزمین وسیع آن به کشور‌های کوچک تبدیل شد. این رویداد مقدمه‌ای برای فروپاشی تمدن غرب آفریقا بود.
منبع: روزنامه خراسان
