به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، نقش پرنده های بدون سرنشین در میادین نبرد امروزی هر روز در حال افزایش و پر رنگ تر شدن است و فناوری که در روزگاری نه چندان دور صرفا در چند کشور محدود و فقط برای امور شناسایی مورد استفاده قرار می گرفت، امروز بدل به یک سلاح واقعی در میدان های حساس جنگ بویژه در آسیا شده و طیف گسترده ای از امور را به سرانجام می رساند.
در روزهای اخیر و با شدت گرفتن منازعه مسلحانه بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره باغ در نزدیکی مرزهای کشورمان، بار دیگر اهمیت پرنده های بدون سرنشین و تاثیر گذاری آنها در میدان نبرد تبدیل به بحث اول محافل دفاعی منطقه و جهان شده است. به همین بهانه نگاهی به وضعیت ناوگان فعلی پرنده های بدون سرنشین ایرانی و البته وضعیت نبرد پهپادی بر فراز میدان جنگ در همسایگی کشورمان خواهیم داشت.
بیشتر بخوانید:
آبروریزی پهپاد پرادعای اسراییلی در مقابل موشک 50 ساله/ از هرمس تا اسکای استرایکر؛ ارزش شکارهای پدافند ارمنستان از 150 میلیون دلار گذشت +عکس
اقدام جالب نظامیان روسی برای مقابله با ترکیه در جنگ لیبی / تجهیز ارتش خلیفه حفتر به سامانه پدافندی اس-300 +تصاویر
روزهای سخت جنگ تحمیلی و تولد یک ایده جدید
در اواسط جنگ تحمیلی و با توجه به نیاز تامین تصاویر از بالا برای شناسایی بهتر مواضع دشمن بعثی، خط تولید طراحی و ساخت پرنده های بدون سرنشین در کشور متولد شد. در آن دوران مسئله استفاده از پهپادها در نقش شناسایی در جهان جدید نبود ولی فناوری بسیار خاص و در اختیار تعداد محدودی از کشورهای جهان بود. استفاده ایران از پرنده های بدون سرنشین شاید برای مردم کشور ما نیز برای مدتها مسئله ای ناشناخته به حساب می آمد تا این که با فیلم معروف "مهاجر" مردم کشور هم به نوعی با داستان متولد شدن ایده پهپادها در سرزمین ایران آشنا شدند.
پوستر فیلم مهاجر
با پایان یافتن جنگ تحمیلی، فناوری هواپیماهای بدون خلبان ایرانی به نوعی به پشت پرده رفته و سالهای طولانی به عنوان یک برنامه با اولویت بالا ولی دور از چشم اغیار در حال گسترش بود. سالهای ابتدایی دهه 80 شمسی مصادف با حادثه 11 سپتامبر و تهاجم آمریکا به افغانستان و عراق بوده و عصر آشنایی جهانیان با واژه پهپاد به صورت یک حقیقت روزمره آغاز شد. با توجه به شرایط خاص امنیتی در اطراف کشور، لازم بود تا پرده از برخی دستاوردهای دفاعی کنار زده شود و موشک ها و پرنده های بدون سرنشین طلایه دار سلاح های ایرانی برای حفظ بازدارندگی بودند.
خانواده پهپادهای مهاجر و ابابیل که بیشتر در نقش شناسایی وارد کار شده بودند از جمله اولین پهپادهای ایرانی بودند که در آن سالها معرفی شده و در تعداد بالایی نیز وارد خدمت شدند. تصویر برداری پهپادهایی ایرانی از ناو هواپیمابر آمریکایی در آن دوران برای اولین بار و پخش آن انعکاس گسترده ای در محافل دفاعی جهان داشته و سیگنال قدرتمندی در خصوص ظهور یک قدرت پهپادی را به جهان ارسال کرد.
اما در پس پرده اتفاقات مهم دیگری در حال رخ دادن بود که در نهایت باعث تغییر معادلات پهپادی در ایران و منطقه شد. با حضور مستقیم ایالات متحده آمریکا در منطقه و بالا گرفتن بحث ها در خصوص برنامه هسته ای کشور ما، مسئله پروازهای جاسوسی بر فراز ایران توسط آمریکا اجرا شده که یکی از این جاسوس ها پرنده بدون سرنشین RQ-170 یا همان جانور قندهار بود. یکی از داشته های استراتژیک آمریکا که در ابتدای دهه 90 شمسی در اختیار ایران قرار گرفت، به تله افتادن جانور قندهار در تور جنگ الکترونیک ایران و سپس مشخص شدن این مسئله که پهپادهای مختلف آمریکایی نظیر پردیتور، شادو و اسکن ایگل نیز به اشکال مختلف در دام شبکه دفاع هوایی کشور ما افتاده و تقریبا به صورت سالم به دست ما افتاده اند به متخصصین ایرانی کمک کرد تا بتوانند در زمان و با هزینه ای کمتر فاصله بین خود و رقبا در بحث لبه فناوری ها در خصوص پرنده های بدون سرنشین را کم کنند.
بازدید فرماندهی کل قوا از پهپاد آمریکایی RQ-170
اما وقتی به بحث پرنده های بدون سرنشین ایرانی وارد می شویم یک نام به نوعی متفاوت از دیگر اسم ها در این حوزه وجود دارد و آن هم شاهد 129 است. پرنده ای که نشان از ورود ایران به مرحله جدیدی از فناوری های بدون سرنشین بود. این هواپیما در سال های 1390 و 1391 بدون اسم بردن از آن در رزمایش ها و تمرین های نظامی وارد کارزار شده و در نهایت در سال 1392 به صورت رسمی به اسم شاهد 129 به ایران و جهان معرفی شد. پرنده ای که به مهمات هدایت شونده مسلح شده بود و توانایی بسیار مهم و جدید را به نیروهای مسلح کشور اضافه کرد.
پهپاد ایرانی شاهد 129
مسئله مهم و سرنوشت ساز در خصوص پرنده های بدون سرنشین ایرانی، ظهور گروه های تروریستی و بحث درگیری ها در دو کشور سوریه و عراق بود. پهپادهای ایرانی بعد از اتمام جنگ تحمیلی در نقش های مربوط به پایش مناطق مرزی و خصوص رصد فعالیت های بیگانگان در منطقه فعال بودند ولی بحث آغاز درگیری ها در سوریه و عراق فصلی جدید و متفاوت را در فعالیت های یگان های بدون سرنشین ایران آغاز کرد.
پهپاد ایرانی شاهد 129 بر فراز سوریه در سال 2014 میلادی از دید دوربین تروریست ها
جمهوری اسلامی با گذشت نزدیک به یک دهه از حضور فعال در جبهه های درگیری منطقه ای، هنوز هم به صورت رسمی حرف زیادی در خصوص نبردهای منطقه ای و خصوصا نقش پرنده های بدون سرنشین ایرانی در این جنگ ها نزده است اما در بسیاری از اوقات با رجوع به دوربین تروریست ها در سوریه و عراق بتوان نقش مهم حضور پهپادهای ایرانی را در منطقه درک کرد که در نقش های تهاجمی و هدایت آتش توپخانه و حملات هوایی و شناسایی در کنار متحدین در محور مقاومت وارد میدان شدند.
صدور فرمان مهم برای تولید انبوه پرنده های بدون سرنشین
اما چندی پیش سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه، به یک دستور مهم از طرف فرماندهی معظم کل قوا اشاره کرد که حاوی نکته ای بسیار مهم بود. رسانه ها و نیروهای مسلح، از چند سال قبل شاهد تولید بیشتر پهپادهای ایرانی و تمرین و تحویل آنها در تعداد بیشتر به یگانهای رزمی و اطلاعاتی بودنه اند. دلیل این اقدام مهم در دستور و تدبیر حکیمانه رهبر انقلاب به نیروی هوافضای سپاه نهفته است. سردار حاجی زاده در این خصوص می گوید:
" در جلسه‌ای که 3-4 سال پیش در حوزه پهپاد با رهبر معظم انقلاب داشتیم، ایشان فرمودند که اقدامات صورت گرفته بسیار خوب است، اما تعداد پهپادها کم است و باید آن را زیاد کنید. پس از این موضوع همه برای افزایش تعداد پهپادها بسیج شدیم."
پهپاد شاهد 133 در حال پرتاب بمب هوشمند
پهپادهای صاعقه ساخت ایران با الگو برداری از RQ-170
این دستور در حقیقت شاه کلید ورود نیروی هوافضای سپاه به حوزه جدیدی از بحث های پهپادی بود که در ادبیات نظامی جهان به حملات فوجی اطلاق می شود. در سالهای پس از این دستور بود که شاهد رونمایی از پهپادهایی مثل سری شاهد 191، شاهد 133 و صاعقه هستیم. پهپاد صاعقه به عنوان نمونه ایرانی ساخته شده بر اساس ار کیو 170 در جریان عملیات ضربت محرم و حمله به مواضع گروه تروریستی داعش در سوریه نیز حضور داشت. این پهپادها در تعداد بالا تولید شده و به نیروهای مسلح تحویل شده اند و با توان حمل مهمات می توانند حمله ای سنگین را به هر هدفی ترتیب دهند. نمونه ای از این سناریو در رزمایش الی بیت‌المقدس-1 در سال 1397 انجام شد.
نمایی از رزمایش پهپادی الی بیت المقدس 1
قره باغ؛ صحنه جدید قدرت نمایی پرنده های بدون سرنشین
در چند ماه گذشته، منطقه قره باغ شاهد دو درگیری سنگین بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بوده است. متاسفانه جمهوری آذربایجان سالهاست که یکی از مشتریان اصلی پرنده های بدون سرنشین اسراییلی است و از انواع مختلفی از این پهپادها در نقش شناسایی، تهاجمی و انتحاری بهره می برد. در نبرد اولیه که مدتی پیش بین دو طرف رخ داد، آذری ها از پهپادهای صهیونیستی بهره می بردند و نتایج جالبی بدست نیاورند. حجم زیادی از پهپادهای ساخت اسراییل یا در تله جنگ الکترونیک ارمنی ها گرفتار شده یا سامانه های دفاع هوایی این کشور پهپادهای مورد نظر را یکی بعد از دیگری سرنگون کردند.
اما در درگیری جدید پهپادهای بیرقدار ترکیه ای وارد کار شده و تا حدی ورق به نفع آذری ها برگشت. در چند روز اول درگیری اصولا خبری از پهپادهای صهیونیستی ارتش آذربایجان در درگیری نبود ولی در چند مورد مورد استفاده قرار گرفت. در مقابل پدافند هوایی ارمنی ها نیز موفق شد در چند مورد پهپادهای متجاوز آذری را مورد هدف قرار داده و سرنگون کند.
حمله پهپاد بیرقدار ارتش آذربایجان به تانک های ارمنی
پهپاد اسراییلی Orbiter 1K که در منطقه ای تحت کنترل ارمنستان سقوط کرده است
کشور ارمنستان نیز صنعت محدود و کوچکی در زمینه پرنده های بدون سرنشین در اختیار دارد. ارتش این کشور از گونه از پهپاد شناسایی به اسم Krunk استفاده می کند که البته در درگیری های اخیر تصویری از آن رصد نشده است. البته ممکن است این پرنده در بحث دیده بانی برای واحدهای توپخانه ارتش ارمنستان حضور داشته باشد و یکی از دلایل مهم آتش دقیق یگان های توپخانه ارتش این کشور به حساب بیاید.
پهپاد Krunk متعلق به ارتش ارمنستان
آنچه این روزها در مرزهای شمال غرب کشور ما در حال رخ دادن است در حقیقت آزمایش پهپادهای دو ضلع دیگر قدرت پهپادی منطقه است. در سالهای اخیر و با اضافه شدن ترکیه به عنوان یک تولید کننده پهپاد در منطقه، یک بازیگر جدید که پیش از این صرفا در ایران و رژیم صهیونیستی خلاصه می شد وارد و این رقابت تبدیل به یک چالش سه جانبه و مثلثی شد. البته اگر بخواهیم در مقام مقایسه در بحث تجربه رزمی و تنوع محصولات وارد بحث بشویم و مسائلی همچون پنهانکاری هوشمندانه نیروهای مسلح کشورمان را نیز در بحث وارد کنیم مشخص می شود که جمهوری اسلامی ایران؛ چه از حیث تنوع کیفی بنا به ماموریت های تعریف شده و چه از حیث کمیت، در جایگاهی بالاتر از ترکیه و رژیم صهیونیستی در این بخش قرار می گیرد.
لاشه پهپاد اسراییلی Harop ارتش آذربایجان که توسط ارمنستان سرنگون شده است
برای نمونه پهپاد بیرقدار ترکیه که این روزها تبلیغات فراوانی در خصوص آن نیز صورت می گیرد در حقیقت محصولی است که با کمک های فراوان از طرف شرکت های انگلیسی، کانادایی و آمریکایی توسعه پیدا کرده و به وضعیت فعلی رسیده است. در خصوص کمک های ویژه و فراوان آمریکا به رژیم صهیونیستی در بخش نظامی نیز اصولا هر گونه توضیح مجدد، اتلاف وقت محسوب می شود.
آنچه که اما این نبرد برای چندمین بار به اثبات رساند این بود که مسیر طی شده و تدبیر ابلاغ شده پیرامون این موضوع برای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی و آنچه در آینده نیز به سمت آن خواهیم رفت نقشه راهی کاملا درست بوده و ایران همچنان جایگاه اول در منطقه و مهم خود را در لیگ برتر دارندگان علوم و فناوری پرنده های بدون سرنشین جهان حفظ خواهد کرد.