واکسن‌های مدرنا و آکسفورد چگونه کار می‌کند؟

 

در روز‌های گذشته واکسن کووید 19 شرکت «مُدرنا» عملکرد موفقیت آمیزی را از خود نشان داده که پس از تزریق در بدن بزرگسالان پاسخ ایمنی قوی ایجاد کرده و هیچ گونه عارضه جانبی جدی نداشته است.

این واکسن که "mRNA-1273" نام دارد توسط شرکت مُدرنا با کمک موسسه ملی بهداشت دولت ایالات متحده در حال تولید است. ضمن آنکه پیش از نیز واکسن دانشگاه آکسفورد نیز مراحل موفقی را تجربه کرده بود.

دکتر "سارا پیت" عضو موسسه علوم زیست پزشکی دانشگاه برایتون در گفتگو با ایسنا درباره نحوه چگونگی کار کرد واکسن کووید 19 گفت: در حال حاضر در سطح دنیا تعداد کمی واکسن کرونا در دست تولید است که به نظر می‌رسد دو مورد از این واکسن‌ها در فرآیند امیدبخش تولید و پیشرفت قرار دارند که یکی از این واکسن‌ها توسط کمپانی بیوتکنولوژی «مدرنا» آمریکا و دیگری واکسن تایید شده توسط دانشگاه «آکسفورد» با همکاری کمپانی «آسترازنس» است.

وی ادامه داد: در هر دو مورد، تیم‌های تحقیقاتی براساس تجربیات گذشته خود در تولید واکسن، مدل‌های موجود را متناسب با نیاز‌های خاص ساخت واکسن کووید 19 تطبیق داده اند که این امر منجر به تهیه دو واکسن با استفاده از رویکرد‌های مختلف شده است.

پیت با بیان اینکه روش‌های متقابل و تعامل بدن با ویروس کرونا به صورت کامل شناخته نشده است، اما یک قسمت خاصی از ویروس وجود دارد که ما فکر می‌کنیم پاسخ ایمنی محافظتی را ایجاد می‌کند (پروتئین‌های گل میخیی یا میخکوب کننده که به سطح ویروس می‌چسبند) اظهار کرد:

 

هدف دانشمندان در تولید واکسن این است که روشی را پیدا کنند که در آن بتوانند این پروتئین‌ها را به صورت ایمن در درون بدن به فرمی که سیستم ایمنی بدن را تحریک کند، تولید کنند.

این مدرس میکروبیولوژی و علوم زیست پزشکی دانشگاه برایتون در پاسخ به این سوال که پروتئین‌های گل میخ چگونه کار می‌کنند گفت: پروتئین گل میخ در واقع همان آنتی ژن یا پادگنی است که ما می‌خواهیم به بدن بشناسانیم تا با تحریک دستگاه ایمنی، آنتی‌بادی‌ها یا پادتن‌هایی بر ضد آن تولید کند.

 

سپس هنگامی که ویروس واقعی وارد بدن شود، دستگاه ایمنی آماده و مسلح برای حمله به آن است که هر دو تیم‌های «آکسفورد» و «مدرنا» قرار است با استفاده از تکه‌ای از ماده ژنتیکی ویروس این کار انجام شود.

عضو موسسه علوم زیست پزشکی دانشگاه برایتون با اشاره به اینکه ویروس‌ها با آلوده سازی سلول‌ها تولید مثل می‌کنند افزود: ویروس‌ها هنگامی که داخل سلول قرار می‌گیرند، مواد ژنتیکی از خود نشان می‌دهند که مانند مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها برای تهیه کپی از ویروس هستند.

پیت به نحوه عملکرد واکسن‌های «مدرنا» و «آکسفورد» اشاره کرد و گفت: در واکسن مدرنا، نقشه اولیه این است که پروتئین گل میخ در چیزی به نام پیام رسان (RNA (mRNA قرار گیرد.

 

این پیام رسان، مولکولی است که سلول از آن برای ارائه دستورالعمل در هنگام ساخت پروتئین استفاده می‌کند. ایده این است که سلول‌های انسانی را فریب داده و از این mRNA‌های اصلاح شده استفاده کنند بنابراین آن‌ها پروتئین‌های گل میخ را درست مثل مواد برای اهداف خود می‌سازند.

وی ادامه داد: در واکسن آکسفورد، کد پروتئین گل میخ در اطلاعات ژنتیکی ویروسی کاملا متفاوت قرار می‌گیرد که برای انسان بی ضرر است. هنگامی که این ویروس تغییر یافته یا نوترکیب (که CHAdOx 1 نامیده می‌شود) سلول‌های انسان را آلوده می‌کند، سلول ماده ژنتیکی آن را می‌خواند و در نهایت پروتئین گل میخ ویروس کرونا را تولید می‌کند.

این عضو موسسه علوم زیست پزشکی دانشگاه برایتون با تاکید بر اینکه در هر دو مورد، مطالعات مقدماتی نشان می‌دهد که پروتیئن‌های گل میخ تولید می‌شود و با استفاده از آنتی بادی‌ها و سلول ایمنی به نام سلول T، سیستم پاسخ ایمنی بدن را تحریک می‌کنند اظهار کرد:

 

امید است که این ترکیب، ویروس کرونا را با استفاده از پروتئین‌های گل میخ برای اتصال به سلول‌ها و ورود آن‌ها متوقف کند که هر دو واکسن در حال آزمایش هستند تا این اتفاق را تایید کنند.

وی در پاسخ به این سوال که کدامیک از این روش بهتر است؟ گفت: هر دو روش از نظر تئوری خوب به نظر می‌رسند، اما در عمل استفاده از کد ژنتیکی ویروسی روش بسیار جدیدی در ساخت واکسن است. شکل اصلی واکسن آنفلوآنزا که در دهه 1960 تولید شده و هنوز هم به صورت گسترده استفاده می‌شود این است که واکسن کل بدن انسان را از ویروس نجات می‌دهد و اجازه نمی‌دهد ویروس در سلول‌های انسانی رشد کند و بدن می‌تواند آن را تشخیص داده و به آن پاسخ دهد.

پیت با بیان اینکه قدیمی‌ترین روش برای توسعه واکسن‌های آنفلوآنزا، رشد ویروس‌ها در تخم مرغ است که زمان بر است داد: از آنجایی که ما به طور قطع نمی‌دانیم که باید بر روی کدام قسمت از SARS-CoV-2 تمرکز کنیم، پس شاید باید از کل ویروس مرده استفاده کنیم و به بدن اجازه دهیم که مطابق نظر خود واکنش نشان دهد.

وی با تاکید بر اینکه مشکل اصلی این رویکرد زمان است افزود: شش ماه طول می‌کشد تا یک دسته واکسن آنفلوآنزا تهیه شود، زیرا ویروس باید در آزمایشگاه رشد کرده و سپس به طور کامل درمان شود تا مطمئن شویم که آن را کاملا کشته و ایمنی برای تزریق به طور کامل صورت گیرد.

این مدرس میکروبیولوژی و علوم زیست پزشکی دانشگاه برایتون با بیان اینکه نمی‌توانیم برای ایجاد واکسن کووید 19 تا این مدت طولانی صبر کنیم افزود: با این حال شرکت اروپایی Valneva با استفاده از این رویکرد به دنبال تهیه واکسن کووید 19 است که ممکن است در نهایت بهترین نوع واکسن باشد، اما قطعا تا اواسط سال 2021 آماده نخواهد شد.

وی درباره بهتر بودن نوترکیب یا mRNA هم به ایسنا گفت: در حالی که تعدادی از واکسن‌های mRNA در برابر سرطان و برخی بیماری‌های عفونی تولید شده است، اما تاکنون هیچ کدام در حال استفاده معمول نیستند. برخی از واکسن‌های نوترکیب در بازار وجود دارد که دارای تکنولوژی‌های کمی پیشرفته‌تر هستند، اما تاکنون هیچ نشانه واقعی وجود ندارد که بخواهد عنوان کند کدام رویکرد بهتر از دیگری است.

پیت افزود: به هر حال این احتمالا یک ایده خوب است که سعی کنیم بیش از یک نوع واکسن را ایجاد کنیم، زیرا ممکن است هر کدام از آن‌ها برای یک گروه خاص مانند افراد مسن یا کودکان بهتر کار کند، زیرا آن‌ها سیستم‌های ایمنی کمی متفاوت از یکدیگر را دارند ضمن آنکه تاکید داریم ما باید به همه در جهان توجه داشته باشیم؛ بنابراین نیاز به واکسن‌های زیادی داریم و قطعا داشتن چند گزینه می‌تواند به ما کمک کند تا در اسرع وقت، سطح حفاظت از همه افراد در هر کشوری را بالا ببریم.