چهار سناریوی نفتی از پیک تقاضا

پس از این سال نیز رشد تقاضا هر سال 100 هزار بشکه کاهش می‌یابد. سناریوی دوم (DRS) اما بر پایه این فرض بنا شده که بحران ویروسی برای مدت طولانی بر تقاضا اثر می‌گذارد و بازیابی نفت با تاخیر رو به رو خواهد شد. در این سناریو نیز آژانس معتقد است پس از 2030 تقاضا رشد چندانی نخواهد داشت، با این تفاوت که تقاضا در‌2030، مقدار 4میلیون بشکه در روز کمتر از میزان برآورد‌شده در سناریوی اول یعنی 2/ 103 میلیون بشکه خواهد بود. بنابراین در این دو سناریو زمان به پیک رسیدن تقاضای نفت ابهام زیادی دارد. با این حال، آژانس دو سناریوی دیگر نیز طراحی کرده که در آنها تقاضای سال گذشته میلادی به اوج خود رسیده است. سناریوی سوم (SDS) که در آن دنیا در سال 2070 انتشار کربن را به صفر می‌رساند، می‌گوید تحت توسعه پایدار اقتصادها، تقاضای نفت در سال 2030 به سطح 5/ 86 میلیون بشکه در روز کاهش می‌یابد. در سناریوی آخر نیز که انتشار صفر نام دارد، این اتفاق 20 سال زودتر از سناریوی قبلی یعنی 2050 رخ می‌دهد و تقاضا در سال 2030 تنها به 65 میلیون بشکه می‌رسد.

در این میان، بی‌پی و برخی دیگر از هم‌قطاران اروپایی‌اش مانند شل برنامه‌هایی برای رسیدن به انتشار صفر در سال 2050 دارند. بی‌پی ماه گذشته (سپتامبر) در حالی که می‌خواست رسیدن به پیک تقاضای نفت را از یک موضوع که در آینده‌ای دور اتفاق می‌افتد به مساله‌ای جدی که همین الان گریبانگیر این صنعت است تغییر دهد، اعلام کرد تقاضای نفت سال گذشته به پیک رسیده و در غیر این صورت در چند سال آینده اتفاق خواهد افتاد. نشریه فوربس در تحلیلی از این پیش‌بینی بی‌پی انتقاد کرده و آن را واقع‌گرایانه ندانسته است. بر اساس این گزارش، تغییر موضع بی‌پی که تا سال گذشته مانند بسیاری موسسات دیگر پیک تقاضا را در دهه 2030 می‌دید، ناشی از تغییر رویکرد این شرکت برای تبدیل به یک شرکت بزرگ انرژی به‌جای یک غول نفتی است.

سناریوی اول: سیاست‌های اعلام شده

بر اساس گزارش آرگوس مدیا، آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید اگر سیاست‌ها و برنامه‌های موجود را مبنای پیش‌بینی قرار دهیم، تقاضای نفت در حدود سال 2023 به سطوح پیشاکرونایی باز‌می‌گردد. در این سناریو، تقاضای طلای‌سیاه سال 2030 به 2/ 103 میلیون بشکه در روز می‌رسد و از آن به بعد سالیانه 100 هزار بشکه از رشد تقاضا کاسته خواهد شد. به گفته این موسسه معتبر که به کشورهای مصرف کننده انرژی مشاوره می‌دهد، روند کاهشی رشد تقاضا پس از 2030 به این دلیل اتفاق می‌افتد که تقاضای بالاتر در بخش خدمات حمل و نقل آثار بهبودی را خنثی می‌کند که در بهره‌وری خودروها، برقی‌سازی و مصرف سوخت‌های زیستی اتفاق خواهد افتاد.  بر اساس سناریوی STEPS، پیک تقاضا در اقتصادهای پیشرفته به واقعیت پیوسته است اما رشد آن در بازارهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه ادامه می‌یابد. این سناریو می‌گوید هند همچنان در یک دهه آینده رشد تقاضا را به پیش می‌راند.  با این حال، چین در این سناریو با اصلاح کاهشی چشم‌انداز نسبت به گزارش سال گذشته مواجه شده چراکه به‌نظر می‌رسد فروش اتومبیل در این کشور کاهش یابد و اهداف بلندمدت تقویت شود. بر این اساس، تقاضای چین در سال 2030 با اندکی بیش از 15 میلیون بشکه در روز به پیک خواهد رسید.

آژانس بر این باور است با این سناریو، عرضه نفت شیل آمریکا در سال 2022 به سطح 2019 بازمی‌گردد و در اوایل دهه 2030 به پیک یعنی 6/ 11 میلیون بشکه در روز می‌رسد که کمی زودتر از پیش‌بینی سال گذشته این سازمان است.    

سناریوی دوم: تاخیر در ریکاوری

در این سناریو که نشان می‌دهد در صورتی که آثار مخرب کرونا بر اقتصاد جهانی طولانی مدت باشد و بازیابی دیرتر از پیش‌بینی‌های معمول اتفاق بیفتد چه خواهد شد، تقاضا پس از سال 2030 با 4 میلیون بشکه کمتر از سناریوی قبل رشد زیادی نخواهد داشت و روند آن آهسته می‌شود. می‌توان از این سناریو و همینطور STEPS اینطور برداشت کرد که پیک تقاضا در زمان نامشخصی در دهه 2030 اتفاق خواهد افتاد. سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) نیز در گزارش سالانه خود پیش‌بینی مشابهی داشته و گفته اواخر این دهه تقاضا به اوج تاریخی خود می‌رسد. این پیش‌بینی‌ها با برآورد برخی شرکت‌ها که پیک را در دهه جاری می‌بینند، در تضاد است.

سناریوهای بدبینانه

آژانس دو سناریوی دیگر نیز طراحی کرده که زمان به اوج رسیدن تقاضای نفت را در آنها سال 2019 دیده؛ به این معنا که اگر یکی از این دو سناریو درست باشند، دیگر تقاضا به سطح پیش از کرونا بر‌نمی‌گردد. سناریوی سوم که توسعه پایدار را مبنا قرار می‌دهد، می‌گوید دنیا در سال 2070 به انتشار صفر کربن خواهد رسید.  بنابراین تقاضای نفت با کاهش زیادی رو به رو خواهد شد و در سال 2030 در سطح 5/ 86 میلیون بشکه در روز قرار می‌گیرد. سال 2019 تقاضای نفت 9/ 97 میلیون بشکه در روز بود. با این حال، آثار کووید -19 تحقق اهداف توسعه پایدار را ممکن است دشوار کند. بر اساس سناریوی سوم، تولید شیل در آمریکا در سال 2030 به اوج 4/ 9 میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

اما با سناریوی چهارم که جهان را در 2050 بدون انتشار کربن می‌بیند، تقاضا با کاهش سالانه 5/ 3 واحد درصدی به 65 میلیون بشکه در روز در سال 2030 خواهد رسید.

پشت پرده بدبینی نفتی بی‌پی

شرکت بریتانیایی بی‌پی در چشم‌انداز بلند‌مدت انرژی خود که در سپتامبر منتشر شد، سه سناریو برای پیک تقاضا طراحی کرد که دوتای آنها می‌گفتند تقاضای نفت پیش از شیوع کرونا و در سال 2019 به پیک رسیده و دیگر به سطح آن زمان بازنمی‌گردد.  سناریوی دیگر بی‌پی با وجود اینکه به اندازه دو سناریوی قبلی بدبینانه نبود اما پیش‌بینی می‌کرد رشد تقاضا چند سال پس از رسیدن به سطح سال 2019 متوقف خواهد شد. اما سوال اینجاست که چرا بی‌پی که سال گذشته معتقد بود پیک تقاضا در دهه 2030 اتفاق می‌افتد، به یکباره چنین تغییری در برآوردهایش ایجاد کرده؟ شاید یک پاسخ وقوع بحران ویروسی باشد که انتظارات را از آینده نفت پایین آورده اما همه آن نیست.

فوربس در گزارشی که به این موضوع پرداخته، معتقد است بی‌پی پس از تغییر رویکرد ناشی از فشار سهامدارانش که همزمان با شروع به کار مدیرعامل جدیدش نیز بود، سعی در تیره نشان دادن چشم‌انداز نفت داشته است. با این حال، «دن ابرهارت» نویسنده این گزارش می‌گوید با اعلام چنین پیش‌بینی که با عوامل بنیادین بازار ارتباطی ایجاد نمی‌کند و با تردید کارشناسان رو‌به رو می‌شود، نمی‌توان آن را به واقعیت پیوند زد.  برنامه‌های بی‌پی در جهت حرکت به انرژی سبز، تولیدات بالادستی نفت و گاز این شرکت را طی یک دهه 40 درصد کاهش می‌دهد. تولید پالایشی آن نیز در همین بازه زمانی از 7/ 1 میلیون بشکه به 2/ 1 میلیون خواهد رسید. علاوه بر این، این شرکت گفته پس از این در مناطقی که قبلا فعالیت نداشته، به اکتشاف نفت و گاز نمی‌پردازد. بی‌پی می‌خواهد در یک دوره کوتاه 10 ساله به یک غول انرژی تبدیل شود. جای تعجب نیست که این شرکت چنین تغییر شگرفی در چشم‌انداز بلندمدت خود ایجاد کرده است.