باغ موزه قصر ، باز شدن درهای زندان به روی مردم

پروژه های برجسته: باغ موزه قصر مجموعه ساختمان‌هایی که روزگاری زندان‌های ترسناک و مخوفی بودند و یادآور دوران حبس عده‌ای زندانی بودند، اکنون تبدیل به گالری‌ها، کتابخانه‌ها، آمفی تئاتر، کافه‌ها و رستوران‌هایی آرام، زیبا، و جذاب شده‌اند که نه تنها مردم محلی را به خود جذب کرده‌، بلکه بسیاری از افراد مختلف را از گوشه و کنار شهر تهران به آن‌جا کشانده است ...

پروژه های برجسته: باغ موزه قصر مجموعه ساختمان‌هایی که روزگاری زندان‌های ترسناک و مخوفی بودند و یادآور دوران حبس عده‌ای زندانی بودند، اکنون تبدیل به گالری‌ها، کتابخانه‌ها، آمفی تئاتر، کافه‌ها و رستوران‌هایی آرام، زیبا، و جذاب شده‌اند که نه تنها مردم محلی را به خود جذب کرده‌، بلکه بسیاری از افراد مختلف را از گوشه و کنار شهر تهران به آن‌جا کشانده است و باعث شده کیفیت سکونت و رونق منطقه‌ای که این ساختمان در آن قرار دارد افزایش یابد. هم‌چنین در ورودی زندان پس از بازسازی و تغییر کاربری تبدیل به بخش اداری این مجموعه شده است.

مشخصات پروژه بازسازی باغ موزه قصر:

معماران: شاخه تجربی معماری (The Experimental Branch of Architecture)
مکان: خیابان شریعتی تهران، ایران
معمار: آرش مظفری
مساحت: 14000 متر مربع
سال بازسازی: 2012
عکس‌ها: علی دقیقی
فضای فرعی: زندان قصر که در طول حیات خود بخشی از تاریخ سیاسی کشور را رقم زده و بسیاری از مشاهیر ایران در آن زندان محبوس یا اعدام شده‌اند، سرانجام به باغی ملی تبدیل خواهد شد که میل به طراوت و رویش را به جای خشونت برای آیندگان به یادگار می‌گذارد.
کاربری: فرهنگی نمایشگاهی تفریحی
آدرس: خیابان دکتر شریعتی، خیابان پلیس

کارفرما: شهرداری تهران
مشاور و سرپرست پروژه: شاخه تجربی معماری (The Experimental Branch of Architecture)
مشاور حفاظت و مرمت: امیر اروند
مشاوران طراحی مکانیکی: شرکت رستاک پویا
مشاوران طراحی سازه: بهرنگ بنی آدم و همکاران
پیمان کار شرکت: شرکت شایان شوسه

پس از افتتاح و بازگشایی باغ موزه قصر، این مجموعه با استقبال غیر قابل پیش‌بینی مردم روبه‌رو شد. آمارها نشان می‌دهد که در یک دوره 12 روزه (تعطیلات) 125000 نفر از این مجموعه بازدید کرده‌اند؛ یعنی به طور متوسط هر روز 6000 نفر. با توجه به جمعیت تهران و کمبود مکان‌های فرهنگی در این شهر (به نسب جمعیت و نیاز)، به نظر می‌رسد این مجموعه با مشکل مخاطب روبه‌رو نخواهد شد و بخش‌های آن همیشه از رونق نسبی برخوردار خواهند بود.

بنابراین، این نوع سرمایه‌گذاری برای حفظ و نوسازی مکان‌های تاریخی از نگاه ملی نیز منطقی به نظر می‌رسد. این مسئله در مورد این مجموعه از جذابیت بیش‌تری برخوردار است چراکه فضایی که روزگاری یک زندان مخوف بوده است، اکنون تبدیل به یک فضای فرهنگی شده است.

تعداد و نوع مناظری که مخاطبان هنگام بازدید از این مجموعه با آن روبه‌رو می‌شوند یکی دیگر از عوامل موفقیت این باغ موزه در جذب تعداد زیادی مخاطب از اقشار مختلف جامعه است.

پس از برگزاری تعداد زیادی رخداد فرهنگی در باغ موزه قصر شامل جشن نوروز، چهارمین سمپوزیوم بین‌المللی، و تعداد زیادی اجراهای هنری و نمایشگاه‌ها، طبق گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، باغ موزه قصر به عنوان جذاب‌ترین و خلاقانه‌ترین موزه کشور در سال‌های اخیر انتخاب شده است.

تاریخچه

قصر قاجار در سال 1213 ه.ق برابر با 1176ه.ش در دومین سال سلطنت فتحعلی شاه در خارج از محدوده تهران آن زمان با یک عمارت بزرگ شامل اندرونی و بیرونی، باغ و کلاه فرنگی ساخته شد که بعدها به قصر قاجار معروف شد. این بنای سه طبقه دارای تالاری بوده که از چهار طرف مناظر اطراف آن قابل دیدن بوده و چهار برج در چهار سوی آن قرار داشته است و بر دیوارهای تالار تصاویر شاهزادگان قاجار نقاشی شده بود. این قصر از اواخر دوره ناصرالدین شاه کارایی اصلی خود را از دست داد تا آنکه در سال 1284 ه.ش بر اثر بارش شدید باران و وقوع سیل، تخریب شد.

پس از روی کار آمدن پهلوی اول با افزایش تعداد معترضان و زندانیان سیاسی، محوطه قصر وسیع قاجار را برای ساخت احداث نخستین زندان به شیوه متمرکز انتخاب شد. با انتخاب این مکان، زندان قصر در روز 11 آذر 1308 با 192 اتاق برای محبوسان که 96 اتاق آن جمعی و مابقی انفرادی وبا گنجایش 800 نفر زندانی ساخته شد. در دوران پهلوی دوم ساختمان‌های متعددی به مجموعه اضافه شد از آن جمله ساختمان موسوم به سیاسی بنا شد. در این زندان بسیاری از مبارزان انقلاب اسلامی و مخالفان رژیم پهلوی محبوس بودند.

پس از تحویل زندان قصر به شهرداری تهران ایده‌های بسیاری ازسوی طراحان برای تبدیل این مجموعه به یک مرکز فرهنگی بررسی شد ونهایتا بر اساس مصوبه شورای اسلامی شهر تهران، تبدیل زندان قصر به مرکز فرهنگی با محوریت تاریخ انقلاب اسلامی در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفت. با انجام مطالعات گسترده تاریخی شهر تهران، حدود و ابعاد باغ قصر قجر مشخص و در طراحی مجموعه اعمال شد و بناهایی که تخریب شده بودند با استفاده از روش‌های مختلف شناسایی در مجموعه معین و معرفی شدند.

دو بنای مهم مجموعه یعنی عمارت مارکوف و ساختمان موسوم به زندان سیاسی نیز با رعایت اصول فنی مرمت و به موزه عین به عین زندان در دوران پهلوی اول و دوم و گالری‌های موضوعی تبدیل شده است. درطراحی مفهومی و هویت بخشی این مجموعه سعی شده است با به کارگیری هنر و خلاقیت هنرمندان ایرانی وبهره‌مندی از فناوری‌های مدرن و دیجیتال،بخش‌هایی ازتاریخ معاصر به گونه‌ای هدفمند، جذاب وتاثیرگذارعرضه شود. ضمن اینکه ایجاد باغ راه‌های ایرانی در محوطه مجموعه، فضایی بانشاط و مفرح برای شهروندان و بازدیدکنندگان ایجاد کرده است.

روایت باغ موزه قصر روایت تاریخ200ساله تهران و مبارزات و دلاورمردی‌های زندانیان سیاسی و مفاهیم غنی انقلاب است که به صورت مرحله‌ای و دربازه زمانی به مجموعه اضافه و بر فرهنگ و محتوای آن افزوده است. داستانی که راوی آن بنا و رخدادهای داخل آن است که روزهای خوش و ناخوش زندگی خود را بازگو می‌کند و شرح مبارزات مردان و زنانی را که جان خود را در راه آزادگی گذاشتند بازمی‌گوید و در این بین گریزی به خاطرات خودمی‌زندکه موقعیت وفضای داستان را بازگو کند.

از دیگر بخش‌های این مجموعه 7 هکتاری که با زیربنایی بالغ بر 20 هزار مترمربع در مراحل پایانی است می‌توان به نیایشگاه قصر، زورخانه، کتابخانه و مرکز اسناد قصر، فضاهای نمایشگاهی، مراکز فروش محصولات فرهنگی، کافی شاپ و رستوران باغ موزه قصر اشاره کرد. همچنین شبیه‌سازی تاریخ200 ساله بناها، از باغ تا قصر، از قصر تا زندان و از زندان تا باغ موزه، بازسازی زندان‌های دوره پهلوی اول ودوم درساختمان مارکف در قالب موزه ایجاد فضایی رئال و تاثیرگذار از وضعیت زندانیان سیاسی زندان قصر، انتقال مفاهیم مورد نظر از طریق آثار حجمی و هنرهای مفهومی از مصادیق طرح مفهومی در باغ موزه قصر است.