نقش ارتش ترکیه در بحران سوریه و رویای نفوذ منطقه‌ای

سرویس جهان مشرق _ در قسمت قبل وقایع منجر به ورود مستقیم ارتش ترکیه به نبرد سوریه را به شکل مفصل شرح دادیم؛ عملیات تصرف شهر الباب که در زمانی در کنترل تروریست‌های داعش بود اگرچه در نهایت با پیروزی ترکیه و مزدوران تحت امرش به پایان رسید، اما تلفات جانی و خسارات شدید تجهیزاتی ارتش ترکیه در این شهر که تنها چند هزار نیروی پیاده باقیمانده داعش در شمال استان حلب در آن حضور داشتند موجب شد تا ارتش ترکیه راهبرد خود در عملیات نظامی در سوریه را دگرگون کند.

تقریبا همزمان با آغاز کمپین سپر فرات و هجوم ترکیه و نیروهای تحت امرش به این منطقه، نیروهای ارتش سوریه نیز عملیات بزرگی را در از محور شرق فرودگاه کویرس آغاز کرده بودند و در حالیکه حتی شهر تادف، دروازه جنوبی الباب را نیز تحت کنترل خود داشتند بنابر توافقات سیاسی مابین دو طرف از ورود به شهر الباب منصرف شده و به سوی جنوب این منطقه و پاکسازی شرق استان حلب حرکت کردند که با تصرف شهرهای دیرحافر و مسکنه و پایگاه هوایی جراح امنیت این منطقه به شکل کامل تامین شد.

رهبران ترکیه که تا این هنگام مبارزه با تروریست‌های داعش را بهانه ورود مستقیم ب خاک سوریه عنوان می‌کردند حال نیازمند طرح و هدفی جدید برای ایجاد منطقه حائل مورد نظر خود در سراسر خطوط مرزی با سوریه بودند. آغاز مجدد حملات گروه تروریستی PKK در خاک این کشور و نبرد سنگین ارتش ترکیه با این گروه که پس از چندین سال صلح و آتش بس مجددا آغاز شده بود، موجب شد تا رهبران ترکیه ضمن اعتراض شدید به ایالات متحده امریکا به دلیل حمایت نظامی از شبه نظامیان کُرد در خاک سوریه اعلام کند که بخش زیادی از کادر رسمی گروه پ ک ک در بدنه نیروهای دموکراتیک سوریه SDF حضور دارند و این گروهک بخشی از تسلیحات و تجهیزات اهدایی غرب به نیروهای SDF را به خاک ترکیه انتقال داده است.

ارتش ترکیه که پیش از این با عملیات سپر فرات موفق شده بود مانع از اتصال دو کانتون کردنشین جزیره و عفرین (حد فاصل حسکه تا شمال‌غرب حلب) شوند، اینبار در صدد وارد کردن دومین ضربه کاری به دشمن قدیمی خود بود. در آن زمان با توجه به حضور قدرتمند داعش در استان‌های رقه و دیرالزور، حمله به مناطق اصلی گروه SDF امکانپذیر نبوده و با مخالفت و واکنش شدید امریکا مواجه می‌شد. به همین دلیل رهبران ترکیه تصمیم می‌گیرند به ضعیف‌ترین منطقه تحت کنترل شبه نظامیان کُرد یعنی منطقه عفرین حمله‌ور شوند.

عملیات شاخه زیتون و سقوط عفرین

منطقه عفرین که در شمالغرب استان حلب واقع شده است از ابتدای بحران سوریه در سال 2011 تقریبا به شکل خودمختار اداره می‌شد و طی توافق با دولت سوریه در ازای عدم همکاری با تروریست‌ها، ارتش سوریه وارد این منطقه نمیشد. در میان تمامی مناطقی اکثریت جمعیت کردنشین بودند، منطقه عفرین بیشترین آرامش و همکاری را با ارتش سوریه داشت. اما یک اشتباه و خودخواهی بزرگ موجب سقوط این منطقه، کشته و زخمی شدن هزاران غیرنظامی و آوارگی مردم بیگناه آن شد.

از ابتدای سال 2018 میلادی زمزمه‌های هجوم ارتش ترکیه و نیروهای تحت امرش به منطقه عفرین به بهانه مبارزه با تروریسم به گوش می‌رسید و با توجه به اینکه عفرین منطقه‌ای ایزوله و بدون امکان دسترسی به مناطق اصلی SDF محسوب میشد، امکان مقاومت مدافعین و جلوگیری از سقوط آن تقریبا غیرممکن بود. رهبران شبه نظامیان YPG گمان می‌کردند که به دلیل اینکه هزاران نفر از نیروهای آنها مشغول نبرد در زیر پرچم امریکا علیه داعش هستند، ترکیه هرگز به خود جرات حمله به آنها را نخواهد داد اما این گمان از اساس باطل بوده و ارتش ترکیه به فرمان رجب طیب اردوغان در تاریخ 20 ژانویه عملیات خود در این منطقه را تحت عنوان شاخه زیتون آغاز کرد.

پیش از آغاز تهاجم ارتش ترکیه به این منطقه، مقاماتی از دولت سوریه و حتی فرماندهان روسی به نیروهای مستقر در عفرین پیشنهاد دادند با نصب پرچم کشور سوریه و ارتش روسیه در این منطقه و حضور نیروهای رسمی این کشور، مانع از تهاجم ترکیه به این منطقه شوند اما کلیه این پیشنهادات، مغرورانه از سوی شبه نظامیان کُرد رد شده و آنها مقاومت نظامی تا شکست مهاجمین را تنها راه نجات عفرین خواندند.

علی رغم تمامی شعارها و اطمینان بخشی به مردم محلی، نیروهای YPG تنها در هفته‌های نخست موفق به وارد آوردن تلفات و خسارات به قوای مهاجم شدند اما با از دست رفتن ارتفاعات راهبردی این منطقه که تحت حملات سنگین هوایی و توپخانه‌ای ارتش ترکیه گریزی از آن نبود، منطقه عفرین تنها پس از 58 روز نبرد به طور کامل سقوط کرده و تحت اشغال تروریست‌های تحت حمایت ترکیه درآمد.

راهبرد نظامی ارتش ترکیه در این عملیات شدیدا متاثر از نبرد شهر الباب بود. نظامیان ترکیه پس از هفته نخست تهاجم که دچار تلفات و خسارات مجدد در این منطقه شدند، هزاران مزدور تحت امر خود را روانه میدان نبرد کرده و تنها به پشتیبانی هوایی و توپخانه‌ای از آنها تا زمان تصرف مرکز عفرین پرداختند. در زمان 2 ماهه عملیات شاخه زیتون حدود 80 سرباز ارتش ترکیه، 500 نفر از نیروهای تحت امرش و حدود 1500 نفر از شبه نظامیان مدافع عفرین کشته شده و هزاران غیرنظامی نیز کشته و زخمی شدند.

بر خلاف عملیات الباب ارتش ترکیه در نبرد عفرین به دلیل بافت کوهستانی منطقه و دشواری استفاده از قوای زرهی، چندان از تانک‌های اصلی میدان نبرد خود استفاده نکرده و تنها 2 دستگاه تانک این کشور با شلیک موشک‌های ضد زره کنکورس هدف قرار گرفته و نابود شد.

در سوی مقابل اما نخستین بار این کشور از پهپادهای رزمی ساخت صنایع داخلی خود از مدل Bayraktar TB2 به شکل گسترده استفاده کرد که نقش به سزایی در تلفات نیروهای مدافع عفرین و تسهیل پیشروی قوای مهاجم در این منطقه داشت.

تجارب به دست آمده از حملات پهپادی در این عملیات بعدها در نبرد منطقه راس العین، مقابله با ارتش سوریه در استان ادلب و نبرد بزرگ کشور لیبی مورد استفاده قرار گرفته و نتایج درخشانی برای قوای نظامی ترکیه به همراه داشت.

در قسمت بعد به بررسی عملیات چشمه صلح ارتش ترکیه در غرب استان حسکه و شمال رقه خواهیم پرداخت که اینبار بر خلاف نبرد عفرین با هوشیاری رهبران کرد و همکاری با دولت سوریه مانع از رقم خوردن فاجعه‌ای دیگر برای آنها شد.

ادامه دارد ...