پوست بدون شک یکی از اعضای بسیار مهم بدن است. در حقیقت پوست بزرگ ترین اندام بدن محسوب می شود. با این وجود، اما هنوز برای ما کمی اسرارآمیز است. البته همه ی ما می دانیم که پوست می تواند رنگ، بافت و ظاهر خود را تغییر دهد، مثل آنچه که بعد از آفتاب گرفتن برای پوست رخ می دهد. اما واکنش های دیگر پوست مثل سرخ شدن یا سیخ شدن موها می توانند ما را به درک عمیق تری از عملکرد بدن مان برساند.
در ادامه به چند حقیقت جالب درباره پوست انسان خواهیم پرداخت.
1- پوست ما هر ماه کاملاً نو می شود
احتمالاً می دانید که پوست ما از میلیاردها سلول تشکیل شده است. از این تعداد، نزدیک به 30 هزار تا 40 هزار سلول به شکل پوسته می ریزند. و این اتفاق در عرض تنها یک دقیقه رخ می دهد. به همین دلیل اگر وزن مقدار پوستی که ظرف چهار سال و نیم گذشته از دست دادید را حساب می کردید، نتیجه چیزی در حدود 18 کیلوگرم پوسته می شد! البته ما در زندگی روزمره حتی متوجه این موضوع هم نمی شویم. ریزش پوست مرده بی هیچ صدا یا جای گذاشتن هیچ رد و اثری رخ می دهد. این پوست مرده تبدیل به گرد و غباری می شود. عمده ی گرد و غباری که هنگام نظافت خانه پاک می کنید همین پوست مرده است.
حالا شاید این سؤال برایتان به وجود آید که هنگام از دست دادن اینن پوست چه اتفاقی رخ می دهد. پوست ما دائماً در حال نوسازی است. به عبارت دیگر، بیشتر آدم ها بعد از 2 هفته تا یک ماه، یک پوست کاملاً نو دارند. این بدان معنی است که بیشتر پوستی که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است آماده ی ریزش است. اگر این موضوع به نظرتان کمی ترسناک می آید، به این فکر کنید که همین ریزش شدید پوست است که التیام سریع زخم هایمان را ممکن می سازد. اما عیبش آن است که وقتی پوست مان را برنزه می کنیم به همین خاطر خیلی دوام نمی آورد.
2- چرا سرخ می شویم
سرخ شدن یک واکنش طبیعی است که توانایی کنترل آن را نداریم. این روشی است که بدن ما از آن برای واکنش نشان دادن استفاده می کند، بدون اینکه کاری از ما برای جلوگیری از آن ساخته باشد. شاید حتی بتوان گفت که هر چه بیشتر بخواهیم خجالت مان از چیزی را مخفی کنیم، بیشتر سرخ می شویم. وقتی احساس خجالت یا افسوس می کنیم، آدرنالین مان بالا می رود، قلب مان تندتر می زند و نفس مان سنگین تر می شود. عروق خونی آنقدر گشاد می شوند که خون اضافه ای که پمپاژ می شود بتواند سریع تر جریان پیدا کند. در صورت ما این رگ های درون گونه ها هستند که گشاد می شوند و به همین خاطر است که صورت مان یکباره سرخ می شود، امری که چاره و گریزی برای آن نیست و افسوس فراوان ما را به دنبال دارد.
وقتی سرخ می شوید، به نوعی فاش می کنید که خود اذعان دارید کاری کرده اید که نباید می کردید و از آن خجالت می کشید. سرخ شدن همچنین می تواند روشی غیر ارادی برای عذرخواهی در مواقعی باشد که دست به کاری زده اید که از سمت جامعه پذیرفته نیست.
3- چرا بعضی ها کک و مک دارند؟
ملانین (رنگدانه ی اصلی پوست، مو و چشم) نقش اصلی را در این مسأله دارد. کک و مک ها بخش هایی از پوست با تراکم بالاتر ملانین اند که به جای اینکه به طور مساوی توزیع شده باشد، در گروه های کوچک پخش شده. با این حال، مکانیسم کار به همان شکل است: قسمت هایی از پوست که تراکم ملانین در آن ها بالاتر است در معرض آفتاب فعال می شوند. به همین دلیل هم هست که بعضی کک و مک ها فقط در تابستان ظاهر می شوند و در طول زمستان وجود ندارند.
جالب آنکه به نظر می آید کک و مک ها زودتر از برنزه ی عادی روی پوست ظاهر می شوند، که عمده دلیل آن این است که کک و مک ها در قسمت های کوچکی از بدن جمع می شوند به همین دلیل در تظاد با رنگ پوست بیشتر مشخص می شوند. ملانین در تمامی انواع پوست و همواره فعال است.
4- چرا وقتی آفتاب می گیریم پوست مان سرخ می شود؟
در اینجا هم ملانین مسئول برنزه شدن پوست است. آن رنگ برنزه ی زیبایی که به دنبالش هستید چیزی نیست جز واکنش پوست به آنچه که حمله ی پرتو فرابنفش تلقی می شود. ملانین مانند نوعی سد و مانع عمل می کند و تراکم خود را افزایش می دهد، به این طریق این پرتوها را جذب می کند تا از وارد شدن صدمه ی جبران ناپذیر به پوست جلوگیری شود. به همین دلیل است که بعد از قرارگیری محدود در معرض آفتاب پوست مان برنزه می شود.
اما همه ی انواع پوست مقدار یکسانی ملانین تولید نمی کنند. گاهی مقدار ملانین تولید شده برای جلوگیری از رسیدن پرتوهای فرابنفش به لایه های عمیق تر پوست کافی نیست. در اینصورت آن لایه ها صدمه می بینند که این همان چیزی است که به آن آفتاب سوختگی می گوییم. آفتاب سوختگی زمانی رخ می دهد که مدت زمانی که در معرض آفتاب می گذرانیم یا نحوه ی انجام آن، بالاتر از ظرفیت حفاطتی این سد طبیعی باشد. پوست های روشن ظرف 15 دقیقه می سوزند اما پوست های تیره تر می توانند در معرض همان میزان پرتو فرابنفش به مدت طولانی تری باشند، بدون آنکه اتفاقی برای آن ها رخ دهد.
5- پوست ما مملوء از باکتری است
در دوران بزرگسالی، تا هزار گونه باکتری مختلف می تواند روی پوست ما وجود داشته باشد. این باکتری ها که توسط بدن خود ما تولید می شوند، معمولاً مفید و گاهی ضروری اند. آن ها به مقابله با دیگر عوامل بیماری زا کمک می کنند که می توانند برای ما مضر باشند، عوامل بیماری زایی که هر روز در معرض شان هستیم. اما در شرایط خاصی مثلاً عوامل محیطی، بالا رفتن سن، اضطراب، نگرانی و قرارگیری بیش از اندازه در برابر آفتاب، این باکتری های مفید می توانند بر ضد ما شوند و باعث مشکلات پوستی مختلفی شوند. درماتیت، جوش و روزاسه از جمله ی رایج ترین این مشکلات هستند.
6- چرا موهای بدن مان سیخ می شود؟
اگر رد این ویژگی را بگیریم به حیوانات می رسیم. ما این ویژگی را به عنوان یک مکانیسم دفاعی برای مقابله با سرما به ارث برده ایم. هر تار موی بدن ازطریق یک ماهیچه به پوست متصل شده است و این ماهیچه می تواند منقبض شود. وقتی آن اتفاق رخ می دهد، موهای بدن «راست» می شوند. هر چه حیوانی موهای بیشتری داشته باشد، اثر این ترفند هم بیشتر می شود. موهای حیوانات وقتی احساس خطر می کنند هم سیخ می شود. به همین خاطر، مثلاً گربه ای که موهای بدنش راست شده و پشتش را خم کرده، بزرگ تر به نظر می رسد و وقتی که حیوان باید دشمن خود را بترساند همین امر می تواند می تواند به کمکش آید.
سیخ شدن موهای بدن ممکن است در زمان تلاش و تقلای فیزیکی، حتی برای فعالیت های جزئی هم رخ دهد. علت این مسأله آن است که تلاش فیزیکی باعث فعال شدن دستگاه عصبی سمپاتیک شود. گاهی هم ممکن است موهای بدن بی دلیل راست شوند.
7- در بحث احساسات پوست و مغز یکی هستند
انسان ها گیرنده های پوستی زیادی دارند که به آن ها کمک می کنند به آنچه در درون و بیرون بدن شان رخ می دهند پی ببرند. بیشتر این گیرنده ها روی پوست قرار دارند. این گیرنده ها تا حدی عامل تجربه ی سرما و گرما و بسیار از دیگر تجربیات هر روزه ی ما هستند.
مثلاً این ارتباط هنگام سیخ شدن موها قابل مشاهده است. همانطور که در مورد قبلی اشاره شد، لرزی که بر بدن می افتد یا خوشایند است، به این خاطر که عامل محرک آن نوازش است ، یا تهدیدآمیز است، به این خاطر که چیزی باعث ترس ما شده. این مسأله احتمالاً به توانایی ما در تشخیص و تمیز هر دو موقعیت مربوط می شود. مغز ما این امکان را به ما می دهد که دلیلی برای موقعیت به وجود آمده پیدا کنیم و به ن شکل تجربه اش کنیم.
8- چرا نوک انگشت هایمان در آب چروک می شود؟
بیرونی ترین لایه ی پوست از چربی مخصوصی پوشیده شده که علاوه بر مرطوب کردن پوست و محافظت از آن، پوست را ضدآب هم می کند. وقتی دست هایمان را می شوییم، به وضوح می توانیم ببینیم که آب به درون پوست نفوذ نمی کند و در عوض از روی آن سر می خورد. علت این مسأله آن است که چربی پوست مانند یک سد عمل می کند و مانع از آن می شود که پوست مثل یک اسفنج هر مایعی را فوراً به خود جذب کند. اما وقتی مدت زیادی دست هایمان در آب باشد، مثل وقت هایی که به شنا یا حمام می رویم، این چربی پاک می شود. به همین خاطر آب به راحتی به بیرون ترین لایه ی پوست نفود می کند و در نتیجه پوست شروع به جذب آب می کند.
نظریات متعددی درباره ی علت چروک شدن پوست هنگام جذب آب مطرح شده است. اما هنوز هیچ نتیچه گیری مشخصی در مورد آن وجود ندارد. نظریه ای هست که می گوید این روشی برای سازگاری ما با محیط است. وقتی چیزی خیس است گرفتن آن سخت می شود و چروک شدن پوست ممکن است این کار را کمی راحت تر کند.
9- پوست، ناخن ها و موها همگی از یک گروه اند
موها و ناخن ها در واقع دو نوع متفاوت از پوست اند. به بیانی، آن ها بیشتر مثل الحاقات پوست هستند و کار آن ها محافظت از بعضی بخش های بدن است. موها همه جای بدن رشد می کنند، جز لب ها، پشت گوش ها، کف دست ها و پاها، ناف و جای زخم. ناخن ها هم از نوک حساس انگشتان دست و پا محافظت می کنند.
جالب آنکه نه موها و نه ناخن ها سلول زنده نیستند، به همین دلیل شاید این سؤال برایتان به وجود آید که پس چطور هر روز رشد می کنند. اما حقیقت آن است که موها و ناخن ها رشد نمی کنند. پوست جدید (که زنده است) وقتی تشکیل می شود، سلول های مرده را به بیرون می راند. آن سلول های مرده در هر حال پوست بودند. همین فرآیند است که باعث می شود موهای ما با وجود اینکه نیرویی آن ها را به جلو می راند «بلندتر شوند». مشابه همین اتفاق در مورد ناخن ها هم رخ می دهد. سلول های پوست در انتهای انگشتان رشد می کنند و انباشته می شوند که نتیجه ی آن به وجود آمدن لایه ی ضخیمی از کراتین است. این لایه همان ناخن های ما است. موها و ناخن های ما از سلول مرده تشکیل می شوند، به همین خاطر است که هنگام کوتاه کردن شان دردی احساس نمی کنیم.
تماشای این ویدئو را به شما توصیه می کنیم:
