درمان سرماخوردگی

دکتر مسعود مردانی متخصص بیماری‌های عفونی

موقعیت‌های انگشت شماری در پزشکی وجود دارد که از کثرت درمان عملا درمان نمی شوند. درمان‌هایی که احتمالا در سرماخوردگی موثرند تا حدود زیادی محدوداند به تجویز درون بینی ایپراتروپیوم بروماید و مسکن‌ها. 
فایده آنتی کولینرژیک‌هایی که از راه بینی تجویز می‌شوند (مثل اسپری بینی ایپراتروپیوم بروماید) در آزمون‌های کنترل شده توسط دارونما برای کاهش ترشحات بینی به اثبات رسیده است. هنگامی که درمان در روز اول شروع شود بهبود علائم بهترحاصل می‌شود.اثر جانبی اصلی خونی شدن مخاط است که در20-15 درصد بیماران رخ می‌دهد.آسپرین، استامینوفن، و ایبوپروفن باعث بهبود علائم می‌شوند، گرچه مصرف آسپیرین ممکن است با افزایش دفع رینوویروس همراه باشد. 
دکونژستان‌های داخل بینی می‌توانند در خوابیدن به بیمار کمک کنند. با این حال، از آنجا که استفاده بیش از حد می‌تواند باعث احتقان در اثر «اتصال دوباره» (Rebound congestion) شود، استفاده از دکونژستان‌های داخل بینی را باید به 5-3 روز محدود کرد. احتمالا دکونژستان‌های خوراکی موثر نیستند و اثرات جانبی استفاده از آنها را با مشکل مواجه می‌کند. آنتی هیستامین‌های نسل اول، عطسه وآبریزش بینی را کاهش می‌دهند. البته آنتی هیستامین‌های غیر آرام بخش فاقد فعالیت آنتی کونیرژیک هستند و نتایج متفاوتی را نشان می‌دهند. 
آنتی‌بیوتیک‌ها نیز به طور معمول تجویز می‌شوند، اما هیچ فایده اثبات شده ای خواه در درمان و خواه در پیشگیری از عوارض شایعی همچون سینوزیت ندارد. مورد استثنای علائم احتمالی در استفاده از آنتی بیوتیک بوسیله یک آزمون کنترل شده روی سیصد بیمار دچار عفونت‌های تیپیک و بدون عارضه دستگاه تنفسی فوقانی – که دچار گرفتگی بینی، آبریزش بینی یا فارنژیت بودند- تعیین شد.کشت‌های باکتریایی از مایع حاصل از شستشوی نازوفارنکس بیماران انجام شد، و بیماران به طور تصادفی تحت تجویز کوآموکسی‌کلاو (365 میلی گرم، سه بار در روز و به مدت پنج روز) یا دارونما قرار گرفتند. در زیر گروه 61 نفر (20 درصد ) که در کشت‌های آنها باکتری‌های استرپتوکوکوس پنومونیه، هموفیلیس آنفلوانزا، یا موراکسلاکاتارالیس دیده شد، در آنهایی که آنتی بیوتیک می‌گرفتند بهبود قابل توجهی در شاخص‌های علامتی مشاهده گردید.

در بررسی قبلی انجام شده روی 507 بیمار نتایج مشابهی ذکر شده است؛ در این مطالعه اثر بخشی درمان در زیر گروهی مشاهده شد که در ترشحات نازوفارنکس خود لوکوسیت‌ها و پاتوژن‌های باکتریایی داشتند. اکثر مراجع نتیجه گیری می‌کنند که خطر مقاومت به آنتی بیوتیک بر اثر بخشی متوسط درمان ذکر شده در این مطالعه می‌چربد، گرچه بعضی درمان را فقط در اشخاصی که در ترشحات تنفس خود لوکوسیت دارند محدود کرده اند. معمولا برای از بین بردن عوامل ایجاد کننده سرماخوردگی داروهای ضد ویروس در دسترس نمی‌باشند؛ موارد استثنا عبارتند از آمانتادین هیدروکلراید و ریمانتادین هیدروکلراید برای درمان آنفلوانزای تیپ A (در صورتی که در عرض 48 ساعت پس از شروع علائم تجویز شوند). ریباویرین بر آنفلوانزای تیپ B و A ، RSV و ویروس پاراآنفلوانزا موثر است، اما استفاده از این دارو محدود است به کودکان بیمار دچار عفونت RSV بخش تحتانی دستگاه تنفس. 

زمانی درمان با ویتامین C موضوع بحث و جدل‌های بسیاری بود، هر چند آزمون‌های کنترل شده نتایج متفاوتی را نشان داده اند، اما اکثر مراجع نتیجه می‌گیرند که ویتامین C هیچ نقش مشخصی در درمان یا پیشگیری از سرماخوردگی ساده ندارد. هر چند قرص‌های مکیدنی گلوکونات روی نیز ممکن است دوره علائم سرماخوردگی را کاهش دهند، ولیکن این نتایج همیشگی نیستند. یک مکانیسم احتمالی این است که یون‌های روی جلوی همانند سازی ویروس سرماخوردگی را می‌گیرند. فیزیولوژی در اثر بخشی این دارو یک معمای آناتومیک است، زیرا ویروس‌های مولد عفونت‌های دستگاه تنفس فوقانی در بینی مستقر هستند در حالی که قرص‌های مکیدنی روی از راه دهان استفاده می‌شوند. هیچگونه تاثیری بر دفع ویروس ذکر نشده است. اثرات جانبی شامل تهوع و احساس مزه ناخوشایند هستند.

بررسی موضوع نشان می‌دهد که دست کم یازده مطالعه تصادفی روی استفاده از قرص‌های مکیدنی روی جهت درمان سرماخوردگی انجام شده است؛ پنج مطالعه اثر بخشی درمان و شش مطالعه نتایج منفی را نشان دادند. آنچه هم اکنون علاوه بر مطالعه قطعی و نهایی مورد نیاز است تهیه داروی گوارا و خوشایند از یون‌های روی، یک رژیم درمانی واقع گرایانه‌تر (در حال حاضر داروی مذکور دست کم پنج بار در روز تجویز می‌شود)، وکاهش اثرات جانبی داروی مذکور است. 
پیشگیری 
مهمترین مکانیسم پیشگیری اجتناب از تماس دست با بیمارانی که علائم تیپیک نشان می‌دهند. اثبات شده است که دستمال کاغذی‌های حاوی مواد ویروس کش و بهداشت فردی مناسب انتقال سرماخوردگی‌های ایجاد شده به طور آزمایشی که در اثر رینوویروس به وجود آمده‌اند را کاهش می‌دهد. ویتامین C اغلب به عنوان روشی برای پیشگیری از سرماخوردگی مورد حمایت قرار گرفته است، اما آزمون‌های کنترل شده به طور مناسب از این ترفند حمایت نکرده اند. اینترفرون a-2b به عنوان پیشگیری کوتاه مدت موثر است، اما اثرات جانبی گرفتگی بینی مسئله نگران کننده ای است و این روش توصیه نمی‌شود.