کاهش ۵۰ درصدی فروش خشکبار و آجیل

 جایگاه متزلزل پسته در بازارهای جهانی

آجیل از قدیم جزو تنقلات خانواده‌های ایرانی بوده و از ایران به سایر کشورها و قاره‌ها راه پیدا کرده به‌طوری‌که بعد از فرش و زعفران، پسته نماد کشور ایران است هر چند این روزها پسته نیز حال خوشی در بازارهای صادراتی و جهانی ندارد و مانند زعفران که برند افغانی جایگزین آن شده حالا پسته آمریکایی حاکم بلامنازع بازارهای جهانی است. تمام این اتفاقات نه به خاطر سهل‌انگاری تاجران ایرانی، بلکه به خاطر عوارض تحریم است تا جایی‌که سال گذشته پسته ایران فقط توانست مقدار محدودی در شرق آسیا به فروش برود، امری که مرحوم عسگراولادی تاجر بزرگ پسته در مورد آن سه سال پیش هشدار داد اما این مورد هم مانند سایر هشدارهای بخش خصوصی و اتاق بازرگانی گوش شنوایی نداشت. تاجر قدیمی خشکبار ایران تکه کلامی داشت و همیشه می‌گفت باید خدا را شکر کنیم که چینی‌ها نتوانستند پسته بکارند؛ این کار خداست که هر چه پسته می‌کارند ریز و سیاه می‌شود وگرنه الان باید پسته چینی می‌خوردیم هر چند الان هم وضعیت ایرانی‌ها طوری شده که توان خرید پسته کیلویی 300 هزار تومان ایرانی را هم ندارند و بازار جهانی هم که در اختیار آمریکا قرار گرفته است. مهدی سیف‌الدینی دبیر خانه کشاورز کرمان در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با تایید خروج ایران از بازار بین‌المللی گفت: در سال‌های قبل ایران بود که قیمت پسته را تعیین می‌کرد اما به خاطر تحریم‌ها و عدم رغبت صادرکنندگان به صادرات پسته آن هم به سبب مشکل بازگشت ارز و تعهد به بانک مرکزی این‌بار آمریکا قیمت را تعیین می‌کند.

ضمن آنکه در داخل هم وضعیت مطلوب نیست و کرونا و کاهش قدرت خرید مردم باعث شده که جنس‌های پارسال همچنان در انبارها باشد و در حالی‌که به فصل برداشت نزدیک می‌شویم خریداری وجود ندارد و همین باعث خواهد شد که بازار دچار نوسان شود و کشاورزان و پسته‌کاران متحمل ضرر هنگفتی شوند. مشاهدات میدانی خبرنگاران «دنیای اقتصاد» از سطح شهر تهران نشان می‌دهد که آجیل فروشان وضعیت خوبی ندارند و همگی هنوز بارهای سال گذشته خود را عرضه می‌کنند. فروش آنها نسبت به سال گذشته بیش از 60 درصد کاهش داشته است، این درحالی است که شیوع کرونا عملا بازار شب عید این صنف را گرفت و بالا رفتن آمار و بحرانی شدن وضعیت سلامت کشور در هفته‌های اخیر باعث شده که امیدی به بازار شب یلدا نداشته باشند در کنار تمام اینها کاهش قدرت اقتصادی مردم نیز سبب شده که فعالان این صنف به فکر تغییر کاربری و خروج سرمایه خود از این کار باشند.

 ناامید از آینده

وضعیت عمده فروشان آجیل نیز چندان جالب نیست. بازار آهنگران و خیابان مولوی سرای خان محل عرضه عمده انواع آجیل است که فقط بار خود را به‌صورت لنگه‌ای (گونی) می‌فروشند، اینجا پاتوق خریداران و فروشندگان عمده است و خبری از تک‌فروشی نیست حتی اگر مشتری بخواهد کیلویی خرید کند. زکریا دولت یار که نزدیک 15 سال است در این بازار فعالیت می‌کند با بیان اینکه تا حالا چنین وضعیتی ندیده گفت: به یاد ندارم هیچ وقت بازار به این وضعیت افتاده باشد.فروش ما نسبت به سال گذشته بیش از 50 درصد کاهش داشته است که مشخصا دلیل آن کاهش قدرت خرید مردم است به‌طور مثال ما پارسال روزی 500 کیلو بار می‌فروختیم اما الان به روزی 200 کیلو رسیده است. امروز وضعیت به گونه‌ای شده که خانواده‌ها مجبور هستند بسیار محتاط عمل کنند و اولویت را به مواد غذایی بدهند. با این افزایش قیمت‌ها دیگر پولی برای کارمند یا کارگر نمی‌ماند که بخواهد آجیل یا تنقلات بخرد.حالا با این وضعیت، دولت مالیات‌ها را نسبت به پارسال 15 درصد افزایش داده است، وقتی فروش ما نصف شده چگونه باید 15 درصد بیشتر مالیات پرداخت کنیم. او با اشاره به میزان افزایش قیمت‌ها در چند ماه اخیر گفت: خود ما هم از این قیمت‌ها شوکه شدیم، سابقه ندارد قیمت‌ها در عرض کمتر از 6 ماه چنین جهشی داشته باشد به‌طور مثال پسته احمد آقایی که در اردیبهشت ماه کیلویی 90 هزار تومان بود را الان به‌صورت لنگه‌ای کیلویی 197 هزار تومان می‌فروشیم که در نهایت کیلویی 250 هزار تومان به دست مصرف‌کننده می‌رسد.

دولت‌یار با مقایسه قیمت‌ها نسبت به اردیبهشت سال جاری ادامه داد:بادام زمینی که در اردیبهشت کیلویی 35 هزار تومان بود الان 65 هزار تومان شده،نخودچی از 15 هزار تومان به 32 هزار تومان رسیده،بادام درختی از 120 به 220 هزار تومان و بادام هندی از 150 به 350 هزار تومان رسیده است. این درحالی ‌است که هیچ کارمند یا کارگر یا حتی کاسبی به در آمدش این مقدار افزوده نشده است. قیمت ما ارتباط مستقیمی به دلار دارد، اگر قیمت آن کاهش پیدا کند آجیل هم ارزان‌تر می‌شود، بار ما صادراتی است، کشاورز به دنبال فروختن جنس به بالاترین قیمت است، وقتی قیمت دلار بالا باشد طبیعی است که جنس خود را به صادر‌کننده می‌دهد تا به من. دولت یار درخصوص آینده بازار گفت: اگر بخواهم رک بگویم همه دارند مقاومت می‌کنند تا این وضعیت تمام شود ولی اگر تا شب عید همین روال ادامه داشته باشد همه بدبخت می‌شویم. احمدی که 40 سال است در بازار آهنگران مشغول فروش آجیل است و از 15 سالگی شاگردی کرده، درخصوص وضعیت بازار می‌گوید: در این 40 سال هیچ وقت ندیدم مردم اینقدر به تنگنا افتاده باشند و بازار ما این‌طوری کساد شود حتی در زمان جنگ هم مردم اینقدر به تنگنا نیفتاده بودند، اوایل می‌گفتیم به خاطر کرونا و قرنطینه فروش کاهش پیدا کرده اما الان معلوم شده که مردم دیگر پول ندارند که آجیل بخرند. مشخص است مردم نسبت به پارسال فقیرتر شده‌اند که حتی چهارتا پسته و تخمه که شبها بنشینند با خانواده مشغول شوند را نمی‌توانند تهیه کنند، فکر نکنم چنین چیزی سابقه داشته باشد که مردم ظرف یکسال اینقدر فقیر بشوند، حالا شاید یک کشور در حال جنگ اینجوری باشد. احمدی در حالی‌که به میدانگاه خالی از مشتری بازار آهنگران اشاره می‌کند ادامه می‌دهد: از آن بدتر این است که همه می‌دانیم قرار نیست وضعیت بهتر شود یا اینکه این رکود تمام شود، نه فقط صنف ما بلکه تمام صنف‌ها وضعیت همین‌طور است که امید چندانی به آینده ندارند، مگر اینکه معجزه‌ای رخ دهد و همه چیز تغییر کند، الان به جایی رسیده‌ایم که بازار دو سال پیش برای ما تبدیل به آرزو شده. مشاهدات میدانی خبرنگاران «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد که فعالان حوزه آجیل امید چندانی به بازار شب یلدا ندارند زیرا اگر کرونا هم تا آن زمان ریشه کن شود اما قدرت خرید مردم مانند سال گذشته نخواهد شد و در نهایت بازار کشش این میزان آجیل و مغازه را نخواهد داشت و ضعیف‌ترها مجبور هستند که از دور خارج شوند.

قیمت آجیل و خشکبار آنقدر بالا رفته که دیگر نمی‌توان نسبت به حذف این قلم از سبد معیشتی خانواده‌های ایرانی شک کرد. نرخ خشکبار نسبت به پارسال سه برابر شده آن هم در حالی که روزبه‌روز از توان خرید مردم کاسته می‌شود. همچنین شرایط سخت صادرات باعث شده که جایگاه پسته ایرانی در بازارهای بین‌المللی متزلزل شود و پسته آمریکایی تعیین‌کننده نرخ در این بازارها باشد.