همه چیز درباره دندان شش

دکتر ابوالفضل شفیعی سورک؛ متخصص دندانپزشکی کودکان

اولین دندان دایمی که در حدود سن شش سالگی رویش می‌‌یابد، دندان آسیای بزرگ اول است که به تعداد چهار عدد ( دو عدد در فک پایین و دو عدد در فک بالا) وجود دارند. بدلیل سن رویش این دندان، گاهی آن را دندان شش سالگی هم می‌‌نامند. هم چنین اگر دندان‌ها، از خط وسط  دندانی فکین شمرده شوند، این دندان، ششمین دندان در هر ربع فکی است. حین رویش این دندان در بعضی کودکان ممکن است درد خفیفی وجود داشته باشد. علت این درد، معمولاً التهاب و تورم لثه پوشاننده دندان نیمه رویش یافته است که در اثر تجمع ذرات غذایی و فعالیت میکروب‌ها زیر لبه لثه و ضربه ناشی از دندان‌های مقابل طی عمل جویدن، ایجاد می‌‌شود. این دندان، نقش بسزایی در عمل جویدن ایفا می‌کند. همچنین این دندان به عنوان راهنمای رویش سایر دندان‌های دائمی عمل می‌‌کند و وجود آن تأثیر  مهمی بر شکل طبیعی فک‌‌ها و در نهایت زیبایی چهره دارد. 

علت این که دندان شش، نسبت به سایر دندان‌های دایمی آسیب پذیرتر است: محل رویش این دندان، در پشت دندان‌های آسیای دوم شیری است و رویش این دندان، با افتادن هیچ‌یک از دندان‌های شیری همراه نیست. متأسفانه بسیاری از والدین به دلیل عدم آگاهی از این موضوع، متوجه رویش این دندان در دهان کودک خود نمی شوند و با این تصور غلط که این دندان هم یکی از دندان‌های شیری است که نهایتاً خواهد افتاد، در مورد مراقبت و مسواک زدن این دندان مهم که باید تا آخر عمر در دهان باقی بماند، سهل‌انگاری می‌‌کنند.

مینا که خارجی ترین لایه تاج دندان را تشکیل می‌‌دهد، تا دو سال بعد از رویش دندان، هنوز به بلوغ و استحکام نهایی خود نرسیده است و مقاومت کافی در برابر اسیدهای تولید شده توسط میکروب‌های پوسیدگی‌زا که دراثر مصرف خوراکیهای قندی تولید می‌‌شود، ندارد. کودکان معمولاً بدلیل نداشتن برنامه غذایی منظم در منزل، تمایل زیادی به مصرف خوراکی‌های پوسیدگی‌زا از قبیل کیک، بیسکویت، شیرینی جات، شکلات، چیپس و پفک دارند. مصرف مکرر این مواد بویژه در فاصله بین وعده‌‌های غذایی اصلی، باعث پوسیدگی زودرس دندان‌ها از جمله دندان شش می‌‌شود. در سطح جونده دندان شش، معمولاً شیارها و فرورفتگی‌‌های عمیقی وجود دارد که محل مناسبی برای گیرکردن مواد غذایی و فعالیت میکروب‌های پوسیدگی زاست.  کودک معمولاً تا سن حدود 8 سالگی، مهارت و دقت کافی برای مسواک زدن خوب دندان‌هایش به تنهایی و بدون کمک والدین را ندارد.

توصیه‌‌هایی به والدین جهت پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های شش کودکان 
 هر شش ماه یکبار، کودک خود را برای معاینه نزد دندانپزشک ببرید.  در حدود سن شش سالگی، با معاینه دوره‌ای دهان کودک خود در منزل، رویش دندان شش را تحت نظر داشته باشید. از زمان رویش دندان‌های شیری، کودک خود را به مسواک زدن روزانه دندان‌هایش عادت دهید. برای کودکان دبستانی، دوبار مسواک زدن دندان‌ها در شبانه روز، یک بار بعد از خوردن صبحانه و یکبار قبل از خواب توصیه می‌‌شود. ( تا سن هشت سالگی مسواک زدن دندان‌ها باید توسط والدین و پس از آن توسط خود کودک و با نظارت والدین انجام شود.) برای کمک به مقاوم‌تر شدن مینای دندان در برابر پوسیدگی، از ژل‌ها و دهان شویه‌‌های فلوراید تحت نظر دندانپزشک برای کودک خود استفاده کنید.

تا سن شش سالگی باید حداقل هر شش ماه یکبار از ژلهای فلوراید در مطب استفاده کرد. پس از آن، علاوه بر کاربرد ژلها در مطب، می‌‌توان با نظر دندانپزشک از دهانشویه‌‌های حاوی فلوراید در منزل هم استفاده کرد. تا دو سال پس از رویش دندان شش و قبل از پوسیده شدن آن، کودک خود را جهت انجام درمان فیشورسیلانت ( شیارپوش) نزد دندانپزشک ببرید. در صورتی که دندان کودک شما شیارهای گیردار و عمیقی داشته باشد، دندانپزشک با کاربرد یک ماده همرنگ دندان، که محکم به دندان می‌‌چسبد، عمق این شیارها را پر می‌‌کند. در نتیجه، محل گیر مواد غذایی و فعالیت میکروب‌های پوسیدگی‌زا بر روی  سطح جونده دندان از بین می‌‌رود و مسواک زدن این دندان‌ها بسیار راحت‌تر می‌‌شود و از پوسیدگی آنها جلوگیری می‌‌شود..