دکتر محسن توکلی
مقابله با عادت شکستن قولنج
در صورتی که عادت دارید از مفاصل خود صدا درآورید، سعی کنید با مشغول کردن خود به کارهای دیگر، این عادت را از خود دور کنید. اگر شش ماه این عمل را انجام ندهید، برای همیشه راحت خواهید شد. با برنامه‌های منظم ورزشی و ورزش‌های کششی کم کم قدرت عضلات و انعطاف پذیری مفاصل افزایش می‌یابد و تدریجا احساس شکستگی قولنج از بین می‌رود. اگر پس از فعالیت‌های ورزشی احساس می‌کنید به شکستن قولنج نیاز دارید، نشان دهنده این است که ورزش را به طور صحیح انجام نمی‌دهید و پس از آن دچار گرفتگی عضلات شده و یا احساس قولنج می‌کنید.
1- قبل از ورزش سنگین، با حرکات ورزشی سبک خود را گرم کنید
2- پس از ورزش، با حرکات کششی و سبک خود را سرد کنید
3- هنگام ورزش نگذارید بدن شما خشک شود و مرتب آب بنوشید
4- هنگام ورزش ممکن است اختلال الکترولیت در بدن ایجاد شود؛ بنابراین با نوشیدن مایعات مناسب محتوی مواد معدنی از این پدیده جلوگیری کنید
5- متناسب با نوع ورزش، کالری مورد نیاز خود را تامین نمایید
6- در صورتی که ورزش حرفه‌ای انجام می‌دهید، در زمان‌های مناسب از ماساژورهای مطلع و به طور علمی استفاده کنید.
فیزیوتراپی نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. باید توجه داشت که صدای مفصل همیشه ناشی از شکستن قولنج نیست و بعضی از مفاصل ما حین انجام بعضی حرکات یا هنگام راه رفتن صدا می‌دهند. اگر صدا با درد همراه نباشد، معمولا چیز مهمی نیست و در دوره ای از زندگی وجود دارد و خود به خود از بین می‌رود؛ ولی اگر ماندگار بود و باعث ناراحتی شد و یا درد داشت، باید به پزشک ارتوپد مراجعه کرد؛ زیرا ممکن است علت آن عوامل مختلفی مانند ساییده شدن نسوج نرم اطراف مفصل روی برجستگی‌های استخوانی، ضایعات منیسک، ضایعات غضروفی و یا رباط‌ها‌ی اطراف مفصل باشد.
نکته دیگر اینکه، مفهوم قولنج در علم پزشکی قدیم با امروز فرق می‌کند. در قدیم هر عضوی از اعضای بدن قولنج مخصوص خود را داشت؛ مثل قولنج کبد که باعث دردهای شدید سمت راست شکم می‌شود، قولنج کلیه که به صورت دردهای شدید و متناوب ناحیه کلیه با انتشار به ناحیه زیر شکم خود را نشان می‌دهد و قولنج روده که باعث دردهای متناوب و ناراحت‌‌کننده شکم می‌‌گردد؛ اما امروزه مشخص شده که تمامی این موارد به دلیل اسپاسم‌های متناوب عضلات صاف در عضو مربوطه است.ممکن است شما هم جزء کسانی باشید که با کشش انگشتان دست خود باعث ایجاد صدایی در آن می‌شوید.
آیا از خود پرسیده‌اید علت این صدا چیست؟ داخل مفصل، مایعی وجود دارد که به حرکت آسان‌تر استخوان‌های مجاور یکدیگر کمک می‌کند. در این مایع، غیر از مواد مختلف، گازهای گوناگونی نیز وجود دارند. افزایش حجم مفصل که با کشش انگشت ایجاد می‌شود، فشار داخل مفصل را کاهش داده و یک حالت مکش و خلاً در آن ایجاد می‌کند. کاهش فشار و حالت مکش باعث می‌شوند که گازهای محلول در مایع مفصل به صورت حباب در‌آیند و ترکیدن این حباب‌ها باعث ایجاد صدا و آرامش شخص می‌شود و کم کم این مساله به صورت عادت در می‌آید. این حالت در مفاصل دیگر بدن نیز با درجات کمتری می‌تواند ایجاد گردد.
شخص با ایجاد حداکثر دامنه حرکت در مفصل موجب کشش آن مفصل شده و پس از ترکیدن حباب‌های گاز راحت می‌شود و چون حل شدن گازها نیاز به زمان دارد، به همین دلیل در صورت تکرار این کار، تا مدتی هیچ صدایی از مفصل شنیده نمی‌شود. به این کار در اصطلاح شکستگی قولنج می‌گویند که یا خود شخص موفق می‌شود قولنج را بشکند و یا شخص دیگری آن را انجام می‌دهد.
هنوز ثابت نشده که آیا صدا در آوردن از مفاصل موجب آسیب جدی به آنها می‌شود یا خیر، ولی می‌توان گفت با گذشت زمان و تکرار این عادت، بافت‌های نرم اطراف مفصل آسیب می‌بینند و روی دامنه حرکتی مفصل اثر می‌گذارند. حرکت دادن ناگهانی گردن یا ستون فقرات و به‌خصوص فشار روی مهره‌ها و یا حرکت ناگهانی گردن توسط شخصی دیگر برای به اصطلاح شکستن قولنج، گذشته از آسیب شدیدی که می‌تواند به مفاصل مهره‌ها بزند، ممکن است باعث گرفتگی و اسپاسم شدید و دردناک عضلات اطراف شود که درمان خاص خود را نیاز خواهد داشت. اگر این امر به صورت عادت درآید، مهره‌ها به تدریج ساییده می‌شوند.