عفونت‌های ادراری

دکتر حمیدرضا اکبری گیلانی

عوامل ایجاد عفونت ادراری
اکثرموارد عفونت‌‌های ادراری توسط باکتری‌‌های روده ای که در دستگاه گوارش انسان بصورت همزیست زندگی می‌‌کنند ایجاد می‌‌شوند. یکی از این باکتری‌‌ها که شایع‌ترین عامل عفونت ادراری در انسان است اشرشیا کولی نام دارد. دستگاه ادراری انسان بر خلاف دستگاه گوارش، فاقد باکتری و در واقع استریل است. راه یافتن باکتری‌‌های گوارشی از طریق مقعد و از راه مجرای ادرار به داخل مثانه باعث تکثیر آنها، تهاجم  به مخاط مثانه و ایجاد عفونت ادراری می‌‌شود.

میزان شیوع عفونت‌‌های ادراری
 قبل از 1 سالگی در پسرها شایع‌تر است که بعد از ختنه از شیوع آن کاسته می‌‌شود. بعد از 1 سالگی تا سنین کهنسالی در زنان شیوع بیشتری دارد.

تشخیص عفونت ادراری
بعد از شک بالینی به عفونت ادراری، تشخیص قطعی با آزمایش ادرار و کشت ادرار داده می‌‌شود. آزمایش ادرار شامل 2 تست معمول می‌‌باشد.
1) آزمایش کامل ادرار یا آنالیز ادرار urine analysis
2) آزمایش کشت ادرار
3) آزمایش کامل ادرار

آزمایش‌های رایج

تست سریع ادراری است که طی نیم تا 1 ساعت زمان برای انجامش لازم است. معمولا جواب این تست در 2 ستون گزارش می‌‌شود:
ستون اول: بررسی ماکروسکوپیک است و شامل موارد ذیل می‌‌باشد. جواب معمول و نرمال در مقابل هر مورد ذکر شده است:
 رنگ معمولا زرد پررنگ یا کم رنگ و ظاهر ادرار، کدر یا شفاف
 غلظت ادرار یا specific gravity     005/1 تا 040/1 هر چه کوچک‌تر  باشد ادرار رقیق‌تر است.
 میزان اسیدی بودن ادرار یا PH  5/4 تا 8 هر چه کوچک‌تر ادرار اسیدی‌تر
 پروتئین در حالت نرمال باید منفی باشد.
 گلوکوز یا قند در بیماران دیابتی با قند خون بالای 180  مثبت می‌شود. در حالت نرمال باید منفی باشد.
 کتون  در حالت نرمال باید منفی باشد.
  بی‌لیروبین  در حالت نرمال باید منفی باشد.
 اوروبیلینوژن  در حالت نرمال باید منفی باشد.
 نیتریت در عفونت‌‌ها مثبت می‌‌شود ولی در حالت نرمال باید منفی باشد.
 خون یا در سنگ‌‌های ادراری، تومور‌‌ها، عفونت‌ها، مصرف داروهای ضد انعقاد، آسیب‌‌های ناشی از ضربه و تصادف مثبت می‌‌شود. در حالت نرمال باید منفی باشد.
ستون دوم:  بررسی میکروسکوپیک است و شامل موارد ذیل می‌‌باشد:
گلبول‌‌های سفید یا WBC  در عفونت‌‌ها بالا می‌‌رود. در حالت نرمال تا 3 عدد طبیعی است.
 گلبولهای قرمز یا RBC  در تمامی موارد رویت خون در ادرار مثبت می‌‌شود. نرمال حداکثر 1 عدد باید باشد.
 سلول‌‌های اپیتلیال در صورت مثبت بودن به این معنی است که نمونه ادرار با سلولهای پوست حین گرفتن نمونه آلوده شده و نمونه ادرار باید مجدد داده شود.
 باکتری در عفونت‌‌های ادراری و همچنین آلودگی ظرف نمونه (رعایت نکردن روش نمونه‌گیری درست) مثبت می‌‌شود.
 موکوس در حالت نرمال باید منفی باشد.
 کریستال در حالت نرمال باید منفی باشد.

کشت ادرار
در صورت رشد کردن باکتری بعد از 48 تا 72 ساعت، نوع میکروب و میزان حساسیت (پاسخ‌دهی) به آنتی‌بیوتیک‌های مختلف مشخص خواهد شد. باکتری‌‌های معمول عفونت‌‌های ادراری، منشا گوارشی دارند و شامل: اشرشیا کولی، کلبسیلا، پروتئوس و ... می‌‌شوند.

عفونت کلیه یا پیلونفریت
پیلونفریت یا عفونت کلیه در اکثر موارد بعد از سیستیت و عفونت مثانه و در اثر رسیدن ادرار عفونی به کلیه‌‌ها ایجاد می‌‌شود. لذا درمان سریع سیستیت مانع پیلونفریت خواهد شد. در عفونت کلیه تب و لرز، درد پهلو، بیحالی و بی‌اشتهایی  به علاوه تمامی علایم سیستیت وجود دارد.

عفونت مثانه یا سیستیت
سیستیت یا عفونت مثانه در اثر تکثیر و تهاجم باکتری‌‌ها خصوصاً  اشرشیا کولی به مخاط مثانه ایجاد می‌‌شود. در این حالت التهاب و پرخونی مخاط مثانه باعث سوزش ادرار، درد زیر دل، احساس فوریت در ادرار کردن (تمایل شدید به ادرار کردن با وجود  میزان بسیار کم ادرار در مثانه) ، تکرر ادرار، خونی شدن ادرار و بی‌اختیاری می‌‌شود. در مراحل ابتدایی معمولا اول و آخر ادرار خونی است و با پیشرفت بیماری تمام ادرار خونی خواهد شد. درمان این بیماری گرفتن آزمایش ادرار و کشت ادرار و مصرف آنتی بیوتیک مناسب بر اساس جواب آزمایش است.

عفونت مجرای ادرار یا اورتریت
اورتریت یا عفونت مجرای ادرار اغلب بعد از رابطه جنسی و در اثر ورود و تهاجم باکتری به مخاط مجرای ادرار ایجاد می‌‌شود. تمامی علایم سیستیت به علاوه ترشح چرکی از مجرا وجود دارد. درمان آنتی بیوتیکی مناسب برای بیمار و شریک جنسی توصیه می‌‌شود.

عفونت پروستات یا پروستاتیت
پروستات غده‌ای  مردانه است که نقش مهمی در باروری دارد. عفونت‌‌های ادراری در مردان می‌‌تواند به غده پروستات نفوذ کرده و باعث پروستاتیت یا عفونت پروستات شود. سوزش ادرار، تکرر ادرار، احساس فوریت ادرار (تمایل شدید به ادرار کردن با وجود  میزان بسیار کم ادرار در مثانه)،کاهش کالیبر ادرار و باریک شدن ادرار، تب و لرز ،بی‌حالی و بی‌اشتهایی در عفونت پروستات دیده می‌‌شود. در موارد عفونت و تورم شدید پروستات حتی فرد قادر به ادرار کردن نبوده و ادرار بند می‌‌آید.

عفونت بیضه یا ارکیت
درد و تورم بیضه به همراه تب و لرز از علائم عفونت بیضه یا ارکیت است که در بسیاری از موارد با عفونت اپیدیدیم همراه است و به آن اپیدیدیموارکیت می‌‌گویند. درمان آنتی بیوتیکی تا بهبود کامل تورم بیضه ادامه می‌‌یابد.