روابط واشنگتن – آنکارا در دوره بایدن چگونه خواهد بود؟

یکی از روزنه های امید برای ترکیه، این است که در تیم بایدن و بلینکن، دیپلمات ها و کارشناسانی حضور دارند که بخش قابل توجهی از آنان یا از سابقه کار در ترکیه برخوردارند و یا از دور، شناخت خوبی از نقش منطقه ای و بین المللی ترکیه دارند و ظرفیت های موجود در روابط آنکارا – واشنگتن، برای آنها ناآشنا نیست.

اما در عین حال، برخی نگرش های نگران کننده نیز وجود دارد که با دیدگاه های سیاسی کنگره آمریکا و حزب دموکرات این کشور به رویکرد و مشی سیاسی حزب عدالت و توسعه ارتباط دارد و معتقدند که این حزب در رفتار سیاسی و اجتماعی خود، توجه چندانی به چهارچوب های حقوقی و دموکراسی ندارد و در حوزه دفاعی نیز، از آمریکا فاصله گرفته است.

بایدن و ترکیه

جو بایدن در دورانی که معاون باراک اوباما بود، جمعاً 4 بار به ترکیه سفر کرد. او دو بار هم به طور رسمی از اردوغان عذرخواهی کرد. بار نخست به خاطر آن که اردوغان را به حمایت از داعش متهم کرده بود. عذرخواهی دوم نیز به خاطر این بود که پس از کودتای نافرجام سال 2016 میلادی، آمریکا به شکل جدی و دلگرم کننده از دولت ترکیه حمایت نکرد و مدتی پس از کودتا، بایدن در سفر به ترکیه و در دیدار با اردوغان، خطای خود را پذیرفته و عذرخواهی کرد.

جو بایدن و مساله ارامنه

جو بایدن در دوران طولانی 33 ساله سناتوری خود، روابط مداوم و محکمی با لابی ارامنه داشته و همواره به خواسته ها و مطالبات سیاسی آنان توجه کرده و در عین حال، تلاش کرده از حمایت کامل لابی ارامنه برخوردار باشد.

بایدن همچنین در دیدار با برخی از مقامات سیاسی و روحانی دیاسپورای ارمنی، به آنها قول داده بود که در صورت رسیدن به مقام ریاست جمهوری آمریکا، مساله ادعاهای تاریخی 1915 میلادی در مورد کشتار ارامنه در ترکیه عثمانی را به رسمیت بشناسد.

حال مشخص نیست که با توجه به وضعیت کنونی و تغییر بسیاری از موازنات سیاسی جنوب قفقاز و وضعیت جدید ارمنستان و قره باغ، آیا بایدن به قول خود عمل خواهد کرد یا خیر؟

خطای مهم بایدن در مورد اردوغان

ماتئو برایز از دیپلمات های آمریکایی که پیش تر مقام معاونت وزارت امور خارجه آمریکا را در اختیار داشته در گفتگو با خبرگزاری دمیر اورن ترکیه گفته است: «سخنان جو بایدن در مورد ترکیه، یک خطای عجیب و بی سابقه بود. او نباید در مورد ترکیه به آن شکل صحبت می کرد. تاکنون سابقه نداشته یک سیاستمدار آمریکایی با تجربه و آشنا به اهمیت معادلات ناتو، در مورد یک عضو ناتو، به این شکل صحبت کند.»

سخنان برایز در مورد اهمیت مصاحبه بایدن با نیویورک تایمز است که در آنجا گفته بود:«باید با حمایت از مخالفین اردوغان، کاری کنیم که اپوزیسیون به قدرت برسد و آکپارتی را کله کنند.»

وی همچنین گفته است: «بایدن آدمی است اهل تفکر سیستماتیک و استراتژیک. او خیلی خوب می داند که ناتو در معادلات امنیت ملی آمریکا، چه جایگاه مهمی دارد و این را هم می داند که ترکیه دارای دومین ارتش ناتو است و از این جهت، نه تنها روابط خوبی با ترکیه خواهد داشت، بلکه دیدگاه مثبتی در مورد همکاری های نظامی ترکیه و اوکراین دارد.»

یکی دیگر از گفته های این دیپلمات آمریکایی که به مذاق مقامات آنکارا خوش آمده، چنین است: «مساله اسراییل برای آمریکا مهم است و قطعاً حمایت از اسراییل، همیشه در برنامه رئیس جمهور آمریکا است. اما بدون شک، رفتار شخصی جو بایدن با نتانیاهو، مانند رفتار ترامپ نخواهد بود. بین ترامپ و نتانیاهو، گونه ای رابطه دوستانه و شخصی شکل گرفت اما بایدن در چنین حال و هوایی نخواهد بود.»

بلینکن و ترکیه

بلینکن، دیپلماتی است که زیر و بم رویدادهای سیاسی معاصر ترکیه را به خوبی می شناسد و بارها به این کشور سفر کرده است.

او از دیپلمات هایی بود که پس از کودتای نافرجام، از ساختمان پارلمان ترکیه بازدید کرده و همدلی خود را با دولت و ملت ترکیه ابراز کرد. اما در همان سفر و در گفتگو با روزنامه جمهوریت، در مورد برخی رفتارهای تند و بی حساب و کتاب دستگاه قضای ترکیه هشدار داد.

بلینکن همچنین، چند روز پیش و پس از سفر رجب طیب اردوغان به بخش ترک نشین قبرس و اصرار او بر تاسیس دو دولت مستقل در قبرس، در توییتر خود نوشت: سخنان اردوغان باعث تاسف است. جو بایدن همواره از ایده ساختار فدرال در قبرس دفاع کرده است.

سالیوان و ترکیه

جک سالیوان که قرار است به عنوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید مشغول به کار شود، کسی است که به معاون وزیر امور خارجه در دوران هیلاری کلینتون بارها به ترکیه سفر کرده است.

کلینتون در مورد او گفته است:«جک از آن استعدادهایی است که در میان هر نسل، شاید فقط یک نفر همچون او پیدا شود.»

سالیوان در مورد ترکیه و مساله کردها در سال 2018 گفته است:«آمریکا باید ترکیه را تشویق کند که با کردها و پ.ک.ک مذاکره کند. وقت آن فرا رسیده که ترکیه، حضور ی.پ.گ را در شمال سوریه به عنوان یک واقعیت بپذیرد و با کمک آنها در برابر داعش بایستد.»

4 سنگ بزرگ بر سر راه روابط ترکیه و آمریکا

به اعتقاد بسیاری از دیپلمات های قدیمی ترکیه، بر سر راه روابط آنکارا – واشنگتن، 4 سنگ و مانع بزرگ وجود دارد:

1.درخواست و اصرار ترکیه مبنی بر اعاده فتح الله گولن و تحویل او به دستگاه قضای ترکیه.

2.اصرار اردوغان مبنی بر ضرورت عدم حمایت واشنگتن از شبه نظامیان کُرد در شمال سوریه.

3.پرونده پیچیده هالک بانک در آمریکا.

4.مساله سامانه موشکی اس 400.

در مورد اول و دوم، آنکارا درخواست هایی از واشنگتن دارد که بعید است پاسخ روشنی به آنها داده شود. چرا که همکاری بین شبه نظامیان وابسته به پ.ک.ک با دولت آمریکا، مساله ای است که ریشه های اولیه آن به دوران باراک اوباما و برث مک گورک باز می گردد و آمریکا نمی خواهد در این حوزه حساس، نفوذ خود را از دست دهد و در مورد فتح الله گولن نیز باید گفت، درخواست ترکیه، بسیار دور از انتظار است.

یاشار یاکش وزیر امورخارجه اسبق ترکیه گفته است: آنکارا تاکنون 84 زونکن بزرگ به آمریکا فرستاده و خواهان اعاده گولن شده اما واشنگتن پاسخی نداده و احتمالاً در دوران بایدن هم، پاسخ نهایی آنها چنین خواهد بود: زونکن ها را بررسی کردیم، چیز خاصی ندیدیم.

مساله موشک های اس 400 نیز به یک معما تبدیل شده و تیم اردوغان امیدوار است که یک راه میانه برای آن پیدا شود و در عین حال، جنگنده های اف 35 در اختیار ترکیه قرار بگیرند.

یاشار یاکش همچنین گفته است که بایدن برخلاف ترامپ در مسائل قضایی و کار دادستان ها مداخله نخواهد کرد؛ این احتمال وجود دارد که دادستان کل آمریکا، به خاطر پرونده هالکبانک، بر ترکیه فشار بیاورد و اردوغان را در شرایط سختی قرار دهد.

سمیح ایدیز از تحلیلگران ترکیه نیز معتقد است که قطعاً در دوران بایدن نیز، اردوغان او را به تندی مورد خطاب قرار خواهد داد و از او خواهد خواست به حمایت از ی.پ.گ پایان دهد. اما بایدن به این درخواست، پاسخ مثبتی نمی دهد و در نتیجه، دوباره زمینه برای تنش فراهم خواهد شد.

در پایان باید گفت، سخنان فواد اوکتای معاون رئیس جمهور ترکیه، مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه و مواضع ابراهیم کالن سخنگوی رئیس جمهور، مجموعاً نشان دهنده این است که آنکارا در مورد بایدن محتاط است و می خواهد گام اول، از سوی بایدن برداشته شود و واکنش های خود را بر اساس اقدام و کنش اولیه او تنظیم کند.