گروه سیاست سایت فردا – هیجانات از روی آمدن بایدن و دموکرات‌ها کم کم فروکش کرده و وقت آن است معقولانه‌تر به پیش‌بینی آینده برجام در دوران او بپردازیم.
درست است که برخی در داخل به واسطه وعده انتخاباتی بایدن، برای او فرش قرمز پهن و تصور کردند که او بلافاصله بعد از ورود به کاخ سفید، تحریم‌های اعمال شده علیه ایران را لغو می‌کند و ضمن عذرخواهی به برجام می‌گردد، اما واقعیت چیز دیگری است. بایدن و همفکران و همکارانش از همان اول هم گفتند که بازگشتشان به برجام منوط است به مذاکره درباره مسائل دیگری همچون حضور منطقه‌ای ایران، موشک و حقوق بشر.
حال که اروپا نیز با آمریکای تحت مدیریت بایدن همنوا شده معلوم است که طرف آمریکایی به هیچ وجه سرسازگاری ندارد و امید دولتی‌ها و اصلاح‌طلبان نیز به ناامیدی گراییده است. خاصه آنکه مقام معظم رهبری در سخنان اخیر خود تاکید کردند که نباید بنا را بر گشایش‌های خارجی گذاشت و صراحتا گفتند که مذاکره قبلا نتیجه نگرفته است.
به این ترتیب خیلی بعید به نظر می‌رسد که احیای برجام محقق شود؛ حداقل به این سادگی‌ها نیست. چرا که نه ایران حاضر به مذاکره و عبور از خطوط قرمز خود است و نه آمریکا که حالا دیگر مثل قبل تنها نبوده و اروپا را هم دارد، به شروط ایران تن می‌دهد. از این رو باید به این پرسش پاسخ داد که گزینه‌های روی میز از این پس چیست؟
حمله نظامی؟!
برخی از تحلیلگران با اشاره به اخباری که درباره تلاش ترامپ برای حمله نظامی به ایران پیش از خروج از کاخ سفید منتشر شده بود و همچنین مواضع پیشین بایدن، مثلا اظهاراتی که چند سال قبل درباره بلوف نبودن گزینه نظامی آمریکا داشت به این نتیجه می‌رسند که اگر ایران و بایدن به توافق نرسیده و برجام احیا نشود، گزینه حمله نظامی علیه ایران همچنان روی میز خواهد بود. در واکنش به همین تحلیل سردار حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران دیروز تاکید کرد: «جنگ نظامی از گزینه‌های دشمن خارج شده و این‌ها واقعیت است. دشمن روح معنابخش نظام ما، مردم و دین مردم، فرهنگ، معیشت و سلامت ما را هدف قرار داده است.»
جعفر قنادباشی کارشناس مسائل بین‌الملل نیز معتقد است که بایدن سراغ راه‌حل نظامی نخواهد رفت. او پیش‌تر به «فردا» گفته بود: «آمریکایی‌ها مدعی هستند که همه گزینه‌ها روی میز است. اتهامات سنگینی مثل حرکت به سمت تولید بمب هسته‌ای به ایران وارد کرده و جنجال درست می‌کنند و همه این‌ها ناشی از آن است که دست‌شان کاملا بسته است و راهی ندارند غیر از بازگشت به برجام. آن‌ها واقعا نمی‌توانند راه‌حل نظامی را به کار بگیرند، چون بسیار برایشان هزینه‌بر است.»
علی بیگدلی دیگر کارشناس بین‌المللی، اما به هیچ وجه گزینه نظامی را منتفی نمی‌داند. او در گفتگو با روزنامه «جهان صنعت» با اشاره به اینکه نگاه دموکرات‌ها بیشتر به تهدید نزدیک است، گفت: «از جنگ جهانی اول تاکنون همه حوادث وقتی در کشور ما رخ داده که دموکرات‌ها سر کار بوده‌اند. سیاست آنان اتفاقا مثل جمهوریخواهان نگاه به درون نیست بنابراین اجازه نمی‌دهند که وضعیت ایران این‌طور بلاتکلیف بماند و مثل ترامپ دل خودشان را به تحریم خوش نخواهند کرد».
وی برای اثبات جدی بودن این گزاره به مصاحبه اخیر وزیر خارجه عربستان اشاره کرد که گفته بود ایران نمی‌تواند به این وضعیت ادامه دهد و ما نیز اجازه نمی‌دهیم آمریکا مستقلا وارد مذاکره با ایران شود و همسایگان را در جریان نگذارد.
به گفته بیگدلی وضعیت امروز ایران به خصوص در خاورمیانه، قفقاز و پررنگ شدن حضور اسراییل با زمان اوباما کاملا تفاوت کرده است و مقامات ما باید به این موضوع توجه کنند و انعطاف بیشتری از خود نشان دهند.
تداوم تحریم‌ها؟
حال اگر فرض کنیم که حمله نظامی به ایران آن‌طور که قنادباشی می‌گوید، هزینه‌بر بوده و یا آن‌طور که مقامات امنیتی و نظامی ایران می‌گویند به خاطر توان دفاعی ایران برای آمریکا ممکن نباشد باید به این پرسش پاسخ داد که چه راهی برای بایدن می‌ماند. قنادباشی معتقد است هیچ. او می‌گوید: «آمریکایی‌ها همه راه‌های دیگر را هم رفته‌اند و تنها راه آنان این است که تحریم‌ها را ادامه دهند. ما نیز نشان داده‌ایم که این تحریم‌ها موجب تحقق خواست آنان که به ستوه آمدن مردم و در پی آن تغییر رفتار نظام ما یا براندازی آن است، نخواهد شد و این هم افق روشنی برای آنان نیست بنابراین آمریکایی‌ها برعکس آنچه وانمود می‌کنند هیچ گزینه‌ای غیر از برگشت به برجام ندارند.»
رجوع به شورای امنیت
بیگدلی نیز معتقد است بایدن سیاست افزایش تحریم‌ها را در پیش نمی‌گیرد، اما این را به معنی قرار گرفتن وی در بن‌بست ندانسته و به بازگشت بدون، چون و چرای آمریکا به برجام اوباما امیدوار نمی‌شود.
او می‌گوید: «آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها از همین حالا راهی که برایشان می‌ماند را پیش گرفته‌اند. هشدار آژانس به ایران برای اینکه دست از غنی‌سازی بیش از اندازه بردارد زمینه‌سازی برای آن است که اگر ایران خواست در نقطه صفر خود باقی بماند، موضوع را به آژانس و بعد هم به شورای امنیت بکشند. موضع آنان این است که اگر ایران راضی به مذاکره درباره سایر موضوعات مورد نظر آنان نشد، علیه ایران اجماع بین‌المللی ساخته و به شورای امنیت بروند. بر این اساس انتظار می‌رود بایدن قبل از پرداختن به مساله ایران حتما اختلافات خود را با روسیه و چین حل کرده و ما را به شرایط سال 2013 که مقدمات مذاکره ایجاد شد، برگرداند.»
به این ترتیب روشن است که گره از کار برجام به این سادگی‌ها باز نمی‌شود؛ بنابراین باید منتظر ماند و دید که بایدن چه راه‌هایی را پیش می‌گیرد و ایران چطور با آن مقابله می‌کند. در این مدت، اما همانطور که رئیس مجلس تاکید کرد نباید دست روی دست گذاشت و باید به فکر حل مشکلات بود. مشکلاتی که به گفته رهبری راهکارش غلبه بر تحریم است و این نیز با همت و جدیت قابل تحقق است.
