1- شناختنامۀ حضرت فاطمه معصومه (ع)، علی اکبر زمانی نژاد، 368 ص.
این کتاب در 14 رساله و مقاله تدوین شده است. نویسنده به قم و فرهنگ تشیع در این شهر مقدس پرداخته، آثار متعددی از عالمان و نویسندگان گردآوری کرده است. شناختنامۀ حضرت معصومه(س) و شهر قم با گردآوری و تألیف مجموعه رساله های خطی، سنگی و چاپی دربارۀ حضرت معصومه و امامزادگان شهر قم، درصدد بازشناسی مقام علمی و معنوی کریمۀ اهل بیت(ع) و سایر امامزادگان و معرفی تاریخ شهر قم است. در این کتاب از دو سفرنامه هم یاد شده است.
2- سفرنامۀ قم، تصحیح: زهرا اردستانی، 312 ص.
کتاب حاضر تألیف غلامحسین ادیب، ملقب به افضل الملک و مشهور به ادیب کرمانی است که علاوه بر برخورداری از اطلاعات تاریخی و جغرافیایی منحصربه فرد، تصویری روشن از اوضاع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی قم در آن عصر را نشان می دهد. در این اثر ویژگی عالمان و حوزۀ قم و رابطۀ بین این شهر با پادشاهان صفویه و قاجار نیز تبیین شده است سفرنامۀ قم گزارش سفر محمد تقی رکن الدوله است که در سال 1309 ق برای به دست گرفتن حکومت فارس، از تهران به سمت شیراز حرکت کرد. فرزندانش نیز در این سفر او را همراهی می کردند. افضل الملک، این سفرنامه را از زبان فرزند ارشد وی «اسد الله میرزا» نقل کرده است.
این کتاب به وسیلۀ نویسنده، در سی جزء تنظیم شده است.
3- حضرت آیت اللّه حاج شیخ عبد الکریم حائری و تحو لات سیاسی، اجتماعی دوران معاصر، ذکر اللّه محمدی، 176 ص.
در این کتاب مؤلف سعی کرده است تا به این سؤال پاسخ دهد که آیت اللّه حاج شیخ عبد الکریم حائری در تحو لات سیاسی -اجتماعی ایران چه نقشی داشته است. نویسنده در چهار فصل به اوضاع سیاسی-اجتماعی ایران در زمان مرحوم حائری، زندگینامه، شیوۀ سیاسی- اجتماعی و نقش شاگردان آیت اللّه حائری در تحو لات ایران می پردازد. وی در مقدمۀ این کتاب به شکل زیبایی به معرفی منابع و بررسی اهداف پژوهش پرداخته است.
4- دانشوران قم، علیرضا هزار، 400 ص.
کتاب حاضر تلخیصی است از مجموعۀ نفیس ستارگان حرم(مجلدات 1-15) که زیر نظر حجت الاسلام مهدی پور تدوین شده است. در این کتاب از زوایای مختلف(زندگی استادان، سوابق مبارزاتی و...) به زندگی 204 نفر از عالمان، عارفان و فقی هایی می پردازد که در کنار بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه معصومه(س) و شهر قم آرمیده اند و یا این که زادگاه آنان قم بوده است.
5- تذکرۀ مشایخ قم، غلامعلی عباسی، 192 ص.
محقق این کتاب با تکریم و تقدیر از مؤلف و اظهار عشق او به قم و مشایخ آن، به بیان اهداف و نوع نگارش این کتاب در «سرآغاز» پرداخته است. در این کتاب، که به ترتیب الفبایی تنظیم شده است، همراه با توضیحاتی، نام بیش از صد تن از مشایخ، محدثان، عالمان، دانشوران و راویان حدیث شهر قم آمده و نیز فهرست اعلام و اماکن به شکل مفصل بیان شده است.
در پایان کتاب نام صدها نفر از اندیشمندان قمی که در کتب رجالی مختلف نقل شده، ذکر گردیده است.
6- قم در اندیشۀ امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مد ظلله العالی)، اسماعیل محمدی، علی کاظمی، 142 ص.
در این کتاب به بیان ویژگی ها و ارزش های والای شهر مقدس قم در اندیشۀ حضرت امام خمینی و حضرت آیت اللّه خامنه ای پرداخته شده و مؤلفان کوشیده اند با تدوین گفته ها و نوشته های آن دو به تبیین جایگاه این شهر بپردازند. این کتاب در دو فصل تدوین شده است و فصل اول چهار بخش دارد: 1- قم در طراوت اندیشۀ امام خمینی(ره)؛ 2- قم و حوزۀ علمیه؛ 3- قم در عصر پهلوی؛ 4- قم، پس از انقلاب اسلامی. فصل دوم، از منظر مقام معظم رهبری مدظله العالی به این موضوعات می پردازد.
7- جغرافیای تاریخی قم، ابو الفضل عرب زاده، 272 ص.
کتاب جغرافیای تاریخی قم مجموعه ای است که وقایع تاریخ قم از قدیم ترین ایام تا سال 1342 ش را دربردارد. این کتاب تحقیق و تصحیح کتابی است در قطع 17؟14 سانتی متر و با حدود 230 صفحه با جلد آبی رنگ و خط شکسته، که متعلق به کتابخانۀ آیت اللّه العظمی گلپایگانی است که نامی از مؤلف در آن یافت نمی شود. این کتاب علاوه بر جغرافیای تاریخی، علت و چگونگی بروز فتنه ها، آشوب ها، محرومیت ها، پیروزی ها و حوادث تاریخی و نیز برخی از زوایای فکری، روحی، سیاسی و اجتماعی مردم قم را تا حدودی بیان می کند.
8- فهرست نسخ چاپ سنگی آستانۀ مقدسۀ قم، علی صدرایی، ابو الفضل حافظیان، 565 ص.
کتابخانۀ آستانۀ مقدس قم، با بیش از نیم قرن قدمت، از کتابخانه های ارزشمند این شهر است که حاوی کتاب های مختلف خطی، سنگی و چاپی است. کتاب های چاپ سنگی و سربی قدیم شامل حدود 3500 نسخه است که در کتاب حاضر معرفی شده اند. در این فهرست کتاب های فارسی، عربی، ترکی، اردو، انگلیسی و فرانسوی به ترتیب الفبا مرتب شده است. اطلاعات کتاب شامل نام کتاب، موضوع کتاب، مؤلف یا مترجم کتاب، نام کاتب نسخه، سال و محل چاپ کتاب، ناشر، مطبعه، قطع و تعداد صفحات و شمارۀ کتاب در مخزن است. در پایان کتاب نیز فهارس مؤلفان، مطبعه ها، اماکن و کاتبان نیز افزوده شده است.
9- زیور هستی، زهرا اردستانی، حوربه عظیمی، علی خانی، 230 ص.
در این کتاب به طور مفصل به شرح قصیدۀ امام خمینی(ره) دربارۀ حضرت فاطمه معصومه(س) پرداخته شده است. امام خمینی در این قصیده به مدح حضرت معصومه، ابعاد وجودی و عرفانی آن حضرت و مقایسۀ او با حضرت زهرا(س) می پردازد. مقالات این کتاب به ترتیب عبارت است از: 1- حضرت معصومه(س) تجلی انسان کامل؛ 2- سیمای عرفانی حضرت معصومه(س) از دیدگاه امام خمینی(ره)؛ 3- تجلی نور.
10- تاریخ مسجد جامع قم، رضا آقا بابایی، سید حسن قریشی.
مسجد جامع قم یکی از نمونه آثار نمادین و ماندگاری است که با شاخصه های متعدد، چشم اهل نظر را به خود جلب می کند. این مجموعه، که یکی از مهم ترین یادمان های تاریخی استان قم محسوب می شود، نشانگر قدمت و عظمت شهر قم است. آنچه در کتاب تاریخ مسجد جامع قم آمده است، نگرشی خاص در قالب تاریخی- معماری به این بنای ارزشمند است. در این کتاب با مباحثی چون مسجد در تاریخ اسلام، پیشینۀ تاریخی مسجد جامع، نقش مساجد جامع در شهرهای اسلامی، سابقۀ تاریخی مسجد جامع قم از دیدگاه مورخان، معماری مسجد جامع، مسجد جامع از دیدگاه اهالی محل و... آشنا می شویم.
11- کتاب شناسی قم و کریمۀ اهل بیت(ع)، مهدی رضوی پور، 400 ص.
کتاب شناسی قم و کریمۀ اهل بیت(ع) مجموعه اطلاعات نسبتا جامعی است دربارۀ نسخه های خطی، کتاب های چاپی، پایان نامه ها، طرح های پژوهشی و گزارش های رسمی مربوط به قم و آستانۀ حضرت فاطمه معصومه(س) که در چهار بخش و 13 فصل مرتب شده است:
1- کلیات؛ 2- امامزادگان؛ 3- قم؛ 4- پایان نامه ها، طرح های پژوهشی و گزارشات مربوط به قم. هدف از گردآوری و تدوین و تألیف این مجموعه چنین ذکر شده است: 1- سهولت دسترسی محققان گرامی به منابع و مآخذ و صرفه جویی در وقت گرانبهایشان؛ 2- جلوگیری از انجام کارهای هم عرض و ممانعت از هدر رفتن نیروی پژوهشی؛ 3- اطلاع رسانی بهینه به پژوهشگران.
12- مشک فشان، مهدی محمد بیگی، 136 ص.
اثر حاضر مجموعه ای از اشعار عالمان، مجتهدان و فرزانگان ارادتمند به اهل بیت عصمت و طهارت(ع)، به ویژه حضرت فاطمه معصومه(س) است، که نکته های بدیع علم و دانش را با هنر زیبای شعر آمیخته اند. قصیده ها و اشعار مراجع معظم تقلید و سجاده نشینان فقاهت و عبادت در وصف کریمۀ اهل بیت، ویژگی اصلی این کتاب است. کتاب در دو بخش اشعار فارسی و اشعار عربی به زیور طبع آراسته شده است.
13- قم حرم اهل البیت(ع) و مهد ثقافتهم، محمد علی انصاری، 144 ص.
این کتاب به زبان عربی و در دو فصل تألیف شده است: در فصل اول به اختصار به تاریخ شهر قم و در فصل دوم به زندگی حضرت فاطمه معصومه(س) پرداخته شده است. در صفحات پایانی اثر نیز تصاویر زیبایی از اماکن مقدسۀ شهر قم آمده است.
14- ستایشگران کوثر قم، منوچهر حقگو، 232 ص.
این کتاب حاوی اشعار وزین و زیبایی در مدح و منقبت حضرت فاطمه معصومه(س) است. اشعار شاعرانی چون فصیح الملک، فتحعلی خان صبا و مرحوم اشراقی، شاعران معاصر چون خوشدل تهرانی و نیز شاعران جوان زینت بخش این مجموعه است.
15- حاکمان قم، سید محمد دلال موسوی، مرتضی بهرامی خشنودی، 170 ص.
شناخت فرهنگ تشیع در قم، بدون شناخت حاکمان و زمامداران قم در طول تاریخ تحو لات این شهر، میسر نیست. این کتاب نگاهی دارد به «حاکمان قم» که چه کسانی بوده و چگونه حکم رانده اند؟ این اثر به طور کامل به زمامداران قم از قرن اول هجری تا دورۀ معاصر پرداخته است و در بخشی دیگر به مسؤو لان، فرمانداران و استانداران قم در بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران می پردازد.
16- فلسفۀ بست و بست نشینی، غلامعلی عباسی، 311 ص.
این کتاب، علاوه بر سابقۀ بست نشینی و نوع نگاه مسلمانان در طول تاریخ به مکان های مقدس، و نیز جایگاه ویژه حرم اهل بیت(ع) در تحو لات سیاسی- اجتماعی دوران معاصر ایران، از منظر فقهی نیز به مسألۀ بست نشینی پرداخته، اقوال فقیهان و ادلۀ فقهی آن رابررسی کرده است. مؤلف در این کتاب شرح نخستین بست نشینی در تاریخ اسلام پرداخته و سیری گذرا دارد به تاریخ این واقعه از گذشته تاکنون. در ادامه، بست نشینی در حرم حضرت فاطمه معصومه(س) مطرح شده است.
17- پرتوی از روی دوست، اسماعیل کرمانشاهی، 122 ص.
کتاب شامل عنایات و کرامات حضرت فاطمه معصومه(س) به عالمان دین است که دربارۀ آنها صادر شده و یا در کلام آنان آمده است. این کتاب مجموعه ای مستند همراه با محتوایی معنوی است که کرامات حضرت فاطمه معصومه(س) را از روزگاران قدیم تا زمان معاصر نقل می کند؛ کراماتی که در سایۀ کمال این بزرگوار صادر شده است و این نوید را دارد که هریک از ما نیز می توانیم در پرتو کرامات کریمۀ اهل بیت راه صد ساله را یک شبه بپیماییم.
18- چشم اندازی به مکتب فلسفی قم، محمد رضا ایزدپور، مهدی منفرد، حوریه عظیمی، 244 ص.
عقل گرایی از مشخصات بارز مکتب اهل بیت(ع) و مکتب فلسفی قم است. اگرچه این شهر مقدس دارای سابقۀ ارزشمندی است، اما در قرن یازده و با ورود صدر المتألهین به این شهر، نقطۀ عطفی در حکمت اسلامی پدید آمد. این کتاب در سه بخش و با سه مقالۀ مجزا با عناوین ذیل به زیور طبع آراسته شده است:
1- مکتب فلسفی قم؛ 2- فیلسوفان بعد از ملا صدرا در قم؛ 3- تاریخ حکمت در شهر قم.
19- قم و مرجعیت، علی کرجی، 264 ص.
مراجع عالیقدر قم، در طول تاریخ بر اساس رسالت الهی خویش، تکلیف دینی خود را به طور شایسته انجام داده اند و در بخش های علمی، سیاسی، مذهبی و اجتماعی نقش آفرینی کرده اند. این اثر با ذکر بخشی از این فعالیت ها، درصدد تجلیل از مجاهدت های بی دریغ آنان و بهره مندی هرچه بیشتر از سیرۀ علمی و عملی آنان در این عرصه هاست. این مجموعه در سه فصل مرجعیت و حضرت معصومه(ع)، مرجعیت و حوزۀ علمیه، و مرجعیت و حرکت های ظلم ستیز است.
20- همگام با زائران عارف، علی اشرف عبدی، 464 ص.
بزرگان حوزۀ علمیۀ قم، سخنان و خاطرات شنیدنی فراوانی دربارۀ حریم ملکوتی بارگاه حضرت فاطمه معصومه(س) دارند. ازاین رو، در این کتاب با مصاحبه با مراجع معظم تقلید و بزرگان حوزه، نکاتی ژرف، دقیق و شنیدنی در مورد قم و جایگاه حضرت فاطمه معصومه(س) بیان شده است. در این مجموعه 5 سخنرانی، 20 مصاحبه و یک ضمیمه آمده است که مجموعه ای خواندنی را تشکیل می دهد. مصاحبه با حضرات آیات مکارم شیرازی، فاضل لنکرانی، لطف اللّه صافی گلپایگانی، جعفر سبحانی و دیگر عالمان در این کتاب دیده می شود. در پایان کتاب، مجموعه ای زیبا از عکس های مصاحبه شوندگان دیده می شود.
21- قم از نگاه بیگانگان، محمد جواد صاحبی، 272 ص.
غالب آثاری که در حوزۀ تمدن و فرهنگ شیعی و در ارتباط با شهر مقدس قم نگاشته شده است، نگاهی درونی بوده است، اما این اثر نگاهی بیرونی دارد و با زبان ناظر به قم نگریسته است. این مجموعه مروری است بر اظهارات و اعترافات گروهی از مسافران که به همت مترجمان ایرانی به فارسی برگردانده شده است. کتاب دارای این عناوین است: در دوران آق قوینلوها، قم در دوران صفویه، قم در دوران قاجاریه، قم در دوران مشروطه، قم در دوران پهلوی و قم در دوران معاصر است.
22- قم در عصر حضور ائمه و غیبت صغرا، غلامعلی عباسی، 296 ص.
در این اثر نویسنده به بررسی فرهنگ تشیع در قم در قرن های دوم و سوم هجری پرداخته، با تحلیل تاریخی خود از زاویه های بدیعی دربارۀ قم بحث کرده است.
این مجموعه در سه بخش نگارش یافته است: 1- قم در قرن اول و دوم هجری: «قم در آیینۀ تاریخ»؛ 2- سیمای فرهنگی -مذهبی شهر مقدس قم در قرن سوم و چهارم؛ 3- افتخارات و اکتسابات. برخی عناوینی که در بخش های سه گانۀ مورد بررسی قرار گرفته، عبارت است از: هجرت اشعریان به قم؛ تأسیس حوزۀ علمیۀ قم؛ رابطۀ قم و قمی ها با ائمه علیهم السلام؛ عنایات ائمه علیهم السلام با مردم قم، و....
23- مقاله شناسی قم و حضرت معصومه(ع)، مهدی رضوانی پور، 318 ص.
کتاب با هدف اطلاع رسانی به نویسندگان و محققان تألیف شده است و مقالات با اشارۀ کوتاهی به محتوای آنها همراه با مأخذ معرّفی شده اند. این کتاب به معرفی و مقالاتی می پردازد که تا پایان سال 1381 ش در زمینۀ قم و آستانۀ حضرت معصومه(س) نگارش یافته، در نشریات محلی، استانی و کشوری منتشر شده است. کتاب حاضر در ده فصل و یک ضمیمه، به این ترتیب است:
1- اسناد و مدارک مربوط به قم؛ 2- معرفی کتاب ها و کتاب شناسی مربوط به قم؛ 3- حضرت معصومه(س) و آستانۀ مقدسۀ قم؛ 4- مقابر، مساجد و امامزادگان قم؛ 5- تاریخ قم؛ 6- قم و انقلاب اسلامی؛ 7- اوضاع جغرافیایی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قم؛ 8- سفرنامه ها، رجال قم؛ 01- حوزۀ علمیه و روحانیت، و ضمیمۀ کتاب که برگزیده ای از مقالات و اخبار منتشر شده در سال 1382 ق است.
24- نگرشی بر زیارتنامۀ حضرت معصومه(س)، محسن رفیعی، معصومه شریفی، 136 ص.
این کتاب که در دو بخش به نگارش در آمد، با عناوین ذیل سعی دارد که به بررسی و تبیین سند و شرح و توضیح دربارۀ زیارتنامۀ حضرت فاطمه معصومه (س) بپردازد.
بخش اول: بررسی سند زیارتنامۀ حضرت فاطمه معصومه(س)؛ فصل اول: روایات وارده در شأن حضرت فاطمه معصومه(س)؛ فصل دوم: زیارتنامه های حضرت فاطمه معصومه (س)؛ فصل سوم: شرح حال رجال سند زیارتنامۀ حضرت فاطمه معصومه(س)؛ فصل چهارم: سند زیارتنامۀ حضرت فاطمه معصومه(س). بخش دوم: بررسی و شرح زیارتنامۀ حضرت فاطمه معصومه(س). در این بخش عناوینی چون: مقام شفاعت حضرت فاطمه معصومه(س)، سلام های زیارتنامه و سعادت واقعی در گرو محبّت اهل بیت(ع) آمده است.
25- فرهنگ و تمدن اسلامی در قم(قرن سوم هجری)، محمد رضا پاک، 144 ص.
این کتاب که دو بخش دارد: 1- فرهنگ و تمدن اسلامی قم در قرن سوم هجری؛ 2- بررسی هجرت حضرت معصومه(س) به قم. نویسنده بر آن است که چهرۀ واقعی شهر قم در قرن سوم را نشان دهد؛ شهری که همۀ عناصر شهرهای اسلامی را در این قرن دارا بوده و از این حیث در مقایسه با شهرهای دیگر مقام بالایی داشته است. در این مجموعه به عناوینی چون مفهوم فرهنگ و بحران فرهنگی در قم، محدودۀ جغرافیایی قم، اوضاع سیاسی جهان، راه های قم، نظام اقتصادی قم، اوضاع دینی قم، مکاتب حدیثی، فقهی، کلامی و ادبی قم در قرن سوم، اوضاع قم مقارن سفر حضرت معصومه(س)، آثار هجرت و مسیرهای احتمالی سفر آن حضرت پرداخته می شود.
26- جغرافیای تاریخی هجرت حضرت فاطمه معصومه(س)، سید علیرضا سید کباری، 84 ص.
این مجموعۀ بسیار زیبا شامل مجموعه مقالاتی است که در مجلۀ کوثر چاپ شده است. شده است. این کتاب در شش عنوان به طور مفصل به تبیین و بررسی جغرافیای مسیر هجرت حضرت فاطمه معصومه(س) می پردازد، به این قرار: 1- مدینه شهر پیامبر(ص)؛ 2- هجرت امام رضا(ع) به ایران؛ 3- هجرت حضرت معصومه(س)؛ 4- بانوان همراه حضرت معصومه(س)؛ 5- منازل بین راه؛ 6- نورافشانی در قم.
27- سبزپوشان، احمد محیطی اردکانی، 302 ص.
در این کتاب سعی شده است اطلاعاتی مختصر دربارۀ زندگی سایر امامزادگان شهر مقدس قم، که رقبه و بارگاهی دارند، ارائه شود. کتاب در سه بخش ذیل تنظیم شده است: 1- امامزادگان مدفون در غرب رودخانۀ قمرود؛ 2- امامزادگان مدفون در شرق رودخانۀ قمرود؛ 3- امامزادگان مدفون در استان قم به ترتیب حروف الفبا.
28- زندگینامۀ حضرت فاطمه معصومه(س) به ترکی استانبولی، احد صلحان، 244 ص.
کتاب حاضر، که ترجمۀ کتاب حضرت معصومه(س) فاطمه دوم به زبان ترکی استانبولی است، از سه بخش عمده تشکیل شده است: در بخش اول، به معرفی شهر قم و بیان تاریخچه ای از این شهر پرداخته می شود. در بخش دوم به زندگی، فضایل و کرامات حضرت معصومه (س) پرداخته شده است. در سومین بخش، معرفی مساجد مهم شهر قم ازجمله مسجد مقدس جمکران و در پایان کتاب تصاویری از حرم مطهر حضرت معصومه(س) و دیگر مکان های شهر قم به صورت تمام رنگی آمده است.
29- آثار تاریخی و فرهنگی قم، رضا آقا بابایی، سید حسن قریشی، 226 ص.
حرم اهل بیت بودن شهر قم باعث شد که ده ها نفر از امامزادگان و فرزندان خاندان رسول خدا(ص) به این شهر مهاجرت کنند و پیام آور توحید و معنویت و مشعلداران هدایت باشند؛ همچنان که مرکزیت مذهبی قم نسبت به دیگر شهرهای ایران باعث شده تا آثار تاریخی و فرهنگی متعددی در این شهر پدید آید. این مجموعه در دو بخش تنظیم شده است: در بخش اول، ابتدا به موقعیت جغرافیایی و رودها، دریاچه ها، جاذبه های کویری و سپس به نقاط باستانی استان قم، که قبل از اسلام وجود داشته است، مانند کاروانسراها، پل ها، آتشکده ها، قلعه ها و تپه ها اشاره شده و نیز بناهای ماندگار آن معرفی شده است. در بخش دوم به آثار تاریخی و فرهنگی استان قم، امامزاده های محدودۀ شهر قم، بخش های استان، مقابر، مساجد، مدارس، آب انبارها و کتابخانه ها معرفی می شوند. در این مجموعه تصاویری هم برای راهنمایی خوانندگان درج شده است.
30- مکتب سیاسی قم، محمد باقر پورامینی، 200 ص.
بحث از اندیشۀ سیاسی عالمان قم یکی از شاخه های فلسفۀ سیاسی است که پشتوانۀ فکری یک نظام سیاسی و بیانگر مبانی فکری فقهای قم در عرصۀ سیاست و حکومت است. در این کتاب، که در هشت فصل تدوین شده است، مؤلف نخست به نمونه هایی از آرای سیاسی عالمان بزرگ شیعی قم در دو دورۀ صفوی و قاجار نگاهی می افکند؛ آن گاه مکتب سیاسی قم بررسی می شود و در نهایت
با تبیین آرای مقام معظم رهبری، چشم انداز آینده خواهد آمد. دفاع از فضیلت و عدالت، تأسیس و تثبیت، مرزبانی و روشنگری، فرانگری وحدت، حکومت اسلامی، پیشتازی برای یک دگرگونی، بررسی قانون اساسی و طرح برای فردا عناوین فصل های این مجموعه است.
31- معماری امامزادگان قرن هشتم، عمار کاووسی، 138 ص.
این اثر با مطالبی دربارۀ امامزادگان قرن هشتم در قم، با عناوین ذیل تکمیل می گردد: فصل اول: کلیاتی دربارۀ تاریخ معماری و تزیینات دورۀ ایلخانی؛ فصل دوم: کلیاتی دربارۀ مقابر برجی شکل؛ فصل سوم: معرفی بناها، در پایان این کتاب، تصاویر بناها و مقابر مورد بررسی در متن کتاب، برای راهنمایی بیشتر خوانندگان آمده است.
32- حرم اهل بیت، خاستگاه انقلاب اسلامی، محسن اسماعیلی، 325 ص.
این کتاب که به بررسی تاریخ انقلاب اسلامی و جایگاه حوزۀ علمیۀ قم و حضرت امام خمینی(ره) در رهبری و هدایت آن می پردازد، در یک مقدمه، چهار فصل و یک خاتمه سامان یافته است. نویسنده در مقدمه به بیان طرح تحقیق، اهداف می پردازد. در فصل اول، چارچوب نظری و چهار شرط بنیادین انقلاب بیان می شود. در فصل دوم، تأثیر بازخوانی بر تقویت قدرت اجتماعی حوزۀ علمیۀ قم و انسجام مردم بررسی می شود. در فصل سوم، گفتمان سیاسی شیعه و بازخوانی این مقو لات توسط حوزۀ علمیۀ قم بررسی می شود. فصل چهارم، با عنوان «حوزۀ علمیۀ قم و رهبری انقلاب اسلامی»، درصدد پاسخ به این سؤال است که چرا با وجود دیگر گروه های مخالف رژیم پهلوی، تنها حوزۀ علمیۀ قم توانست رهبری انقلاب را به دست گیرد. کتاب با ارائۀ نتیجه گیری از فصل های فوق پایان می پذیرد.
33- مکتب حدیثی قم، محمد رضا جباری، 504 ص.
شناخت و تحلیل مکاتب حدیثی شیعه، یکی از مباحث مهم و ضروری در موضوعات مربوط به تاریخ و رجال است و مکتب حدیثی قم با داشتن ویژگی هایی، از دیگر مکاتب حدیثی شیعه متمایز است. ازاین رو بحث و کاوش دربارۀ این حوزۀ مهم حدیثی، سیر تاریخی پیدایش و تحو لات آن، روابط متقابلش با دیگر حوزه های حدیثی و بررسی مبانی فکری آن ضروری است. کتاب حاضر رسالۀ دکتری نگارنده در رشتۀ علوم قرآن و حدیث است که در هشت فصل به این قرار است: 1- مباحث مقدماتی؛ 2- معرفی اجمالی مکاتب حدیثی شیعه در چهار قرن نخست هجری؛ 3- بررسی جایگاه اهمیّت و امتیازات قم، قمیین و مکتب حدیثی قم؛ 4- بررسی روابط حدیثی متقابل بین محدثان قم و دیگر مناطق؛ 5- محدثان قم در قرون دوم، سوم و چهارم هجری؛ 6- آثار حدیثی محدثان قم؛ 7- ویژگی ها و مبانی فکری در مکتب حدیثی قم؛ 8- سیر تقابل های اهل حدیث و اهل رأی و اجتهاد در میان اهل تسنّن و تشیّع.
34- پیشگامان تشیع در ایران، رضا فرشچیان، 252 ص.
نقش مهم شناخت رجال حدیث در جداسازی احادیث درست از نادرست و همچنین نبود تحقیق مستقل و منسجم دربارۀ اشعریان، انگیزه های نویسنده برای نگارش این اثر بوده است. کتاب حاضر در 4 بخش تنظیم شده است:
بخش اول: کلیاتی دربارۀ اشعریان؛ بخش دوم: اشعریان در خارج از شبه جزیره؛ بخش سوم: اشعریان و تشیّع؛ بخش چهارم: رجال اشعری.
35- فاطمه معصومه(س) و تاریخ و فرهنگ قم، علی صدرایی خویی، 240 ص.
مجموعۀ حاضر در هفت بخش، به معرفی آستانۀ مقدس حضرت معصومه(س)، عالمان و دانشمندان قم خصوصا موافقان و مخالفان فلسفه و عرفان پرداخته، با تصحیح سه رسالۀ خطی از نسخه های مخطوط آستانه به پایان رسیده است. عناوین هربخش عبارت است از: بخش اول: فاطمه معصومه(س)؛ بخش دوم: تاریخ قم؛ بخش سوم: دانشمندان و رجال قم؛ بخش چهارم: فیلسوفان قم در سدۀ 11 و 12؛ بخش پنجم: آثار ناقدان فلسفه عرفان در سدۀ 11 و 12؛ بخش ششم: کتابخانۀ آستانه؛ بخش هفتم: سه متن تصحیح شده از نسخه های خطی کتابخانۀ آستانه.
36- مجموعه رسائل، گروهی از پژوهشگران، 360 ص.
کتاب، مجموعه رساله های مختلفی است که در موضوع حضرت فاطمه معصومه(س) و جنبه های مختلف فرهنگی شهر مقدس قم نگارش یافته است. این مقالات به وسیلۀ محققان و پژوهشگران تصحیح و یا ترجمه شده و در یک مجموعه به زیور طبع آراسته شده است. این آثار عباتند از: 1- الهدیة المرضیّة الی الحضرة الرضویة؛ 2- فضائل قم؛ 3- مقابر قم؛ 4- اشعریان قم؛ 5- سفرنامۀ قم؛ 6- سفرنامۀ کامران میرزا؛ 7- سفرنامۀ قم؛ 8- تنزیه القمیین.
37- ترجمۀ مدرسۀ قم و بغداد، مترجم: سید صادق حسینی اشکوری، 336 ص.
کتاب حاضر از آن جهت حایز اهمیت است که از دیدگاه و به قلم مستشرقان حوزۀ علمیۀ قم به بررسی مکتب حدیثی و کلامی حرم اهل بیت علیهم السلام پرداخته است. کتاب، که ترجمۀ کتاب آندره نیومن استاد مطالعات اسلامی و ایرانی دانشگاه ادینبرگ انگلستان است، در نه فصل نگارش یافته است: فصل اول: مروری بر بغداد در اوایل قرن سوم تا نهم؛ فصل دوم: مروری بر بغداد در اواخر قرن سوم تا نهم؛ فصل سوم: گروه های مؤمنین و شیعیان، فصل چهارم: شروع مشارکت قمی-اشعری در احادیث؛ فصل ششم: «کافی» کلینی و واکنش قمی به عقلگرایی بغدادی؛ فصل هفتم: نظر صفّار و کلینی راجع به امامان(ع) و امامت؛ فصل هشتم: کافی: از خداشناسی تا عمل؛ فصل نهم: خلاصه و نتیجه گیری.
38- قم عاصمة الحضارة الشیعه، محمد جواد طبسی، 362 ص.
این اثر، که به زبان عربی است، در حقیقت مختصری است از تاریخ قم از عصر امام باقر(ع) تا عصر غیبت امام زمان(عج) است که در ده فصل به نگارش درآمده است:
1- قم بین الماضی و الحاضر؛ 2- العلاقة الشدیدة بین القمیین و اهل البیت(ع)؛ 3- حدیث الهجره؛ 4- قم و الدولة العبّاسیه؛ 5- قم و المستقبل الزاهر؛ 6- الوکلاء من اهل قم؛ 7- القمیون من اصحاب الائمه؛ 8- قم و المدارس الثقافیة؛ 9- اهل قم و الروایة عن المعصومین(ع)؛ 01- اهل قم و کثرة المصنّفات.
39- مکتب کلامی قم، احمد عابدی، 272 ص.
در این اثر به روش شنای مکتب قم و نوع نگاه این حوزه به مباحث اعتقادی و معارف بلند قرآنی و به طور تطبیقی به برخی از مهم ترین مسائل مربوط به مبدأ با توجه به تفکرات عالمان و محدثان قم پرداخته شده است و با اندیشۀ عقل گرایی مکتب بغداد به چالش کشیده شده است. این مجموعه در دو بخش به نگارش درآمده است: بخش اول: روش شناسی مکتب قم؛ بخش دوم: بررسی اصول اعتقادی.
40- نقبای قم، حمید رضایی، 152 ص.
قم از بلاد ممتازی است که به مأوا و آشیانۀ آل محمد(ص) معروف بوده و شیعیان این شهر پذیرای سادات علوی بوده اند و همواره خاندان بزرگی از سادات در قم به سر می برده، پیوسته نقبای بزرگی نیز داشته اند. کتاب حاضر تحقیقی است دربارۀ نقابت، احکام، وظایف، نقبای سید قم و زندگی آنها. این اثر در دو بخش ذیل نگارش یافته است: بخش اول: آیین نقابت؛ بخش دوم: نقابت سادات قم. این کتاب دارای این عناوین است: بررسی واژۀ نقیب و کاربرد آن، نقابت در قرآن و حدیث، زمینه های پیدایش سادات، قیام های سادات، آیین نقابت، سادات علوی، اقسام نقابت، سادات قم، سادات حسینی در قم، سادات حسینی در قم، مذهب و آیین سادات قم، سلسله نسب سادات قم.
41- گوهر قم، ترجمه: سید مرتضی سیفی، 152 ص.
کتاب حاضر ترجمۀ اثر ارزشمند مرحوم محمد هادی امینی با عنوان: «فاطمة بنت الامام موسی الکاظم (ع)» است که به تحقیق و کاوش در برخی از ابعاد وجودی والاترین گوهر قم پرداخته است. در این کتاب عناوینی چون: اسامی دختران امام موسی کاظم(ع)، فلسفۀ هجرت حضرت معصومه(س) به ایران، تاریخ و محل وفات این بانوی مکرمه، و محل زندگی او در قم آمده است. این اثر با استفاده از منابع مهم دینی و تاریخی، کتابی مستند و تاریخی گویا از وقایع زندگی دختر امام موسی کاظم(ع) است.
42- تاریخ متولیان آستانۀ مقدسه حضرت فاطمه معصومه(س)، حمید رضایی 200 ص.
این اثر، که به شرح حال و سرگذشت متولیان آستانۀ مقدسۀ حضرت معصومه(س) می پردازد، دارای پنج بخش است: بخش اول: شرح حال کسانی است که متولی رسمی نبوده و مدرک یا فرمانی در تولیت آنها به دست نرسیده است؛ مانند، سحین بن اشکیب قمی و یا کسانی که بنای آستانه را تأسیس یا مرمت کرده اند؛ بخش دوم: شرح حال کسانی است که متولیان رسمی آستانۀ مقدس تا اواخر قرن دهم هجری بوده اند؛ بخش سوم: دربارۀ تحو لات تولیت آستانۀ مقدس در اواخر قرن دهم هجری است؛ بخش چهارم: تشکیلات آستانه در دورۀ صفویه؛ بخش پنجم: متولیان آستانۀ مقدس بعد از دورۀ صفویه تاکنون.
43- نغمۀ عشق، سید جعفر موسوی، 96 ص.
قصیدۀ معجزیه یکی از اشعار زیبایی است که تاریخ طلاکاری گنبد منور حضرت معصومه(س) و نیز تاریخ تجدید آن را به نظم درآورده است؛ قصیده ای که مرحوم میرزا محمد صادق، متخلص به «ناطق»، بسیار ماهرانه و شگفت سروده است. دوازده بیت این قصیده در وصف بارگاه ملکوتی، بیست و دو بیت آن در مدح حضرت فاطمه معصومه(س)، و بیست و نه بیت آن در مدح فتحعلی شاه قاجار و شش بیت آن نیز در توصیف خود قصیده است. خواننده زیبایی ها و شگفتی های این قصیده را با مطالعۀ این اثر سودمند بیشتر درمی یابد.
