سیده معصومه شمس-روانشناس
تحریریه زندگی آنلاین : انسان‌ها ذاتاً نیاز به ارتباط و تعامل با همنوعان خود را دارند. بعضاً در صورت عدم ارتباط زیست شان به مخاطر می‌افتد. انسان‌ها با رابطه با انسان‌های دیگر مخصوصاً افراد نزدیک به رشد و تعالی خواهند رسید. و اصولاً هویت و یا خود مستقل براساس همین ارتباط شکل می‌گیرد.
بیشتربخوانید:
معنای ارتباط
ارتباط به معنی ارسال پیام و دریافت کردن آن است. در صورتی که بین دو یا چند فرد یک پیام اثرگذار باشد. این پیام‌ها ممکن است با توافق و یا عدم توافق انجام پذیرد. ارتباط در بین تمام افراد وجود دارد، ولی در زوج‌ها ارتباط به صورت عمیق‌تر و مفهومی فراتر از حد معمول صورت می‌گیرد. ارتباط سالم می‌تواند بسیاری از مشکلات انسان‌ها بخصوص زوج‌ها را التیام بخشد. تجربه نشان‌گر این واقعیت است که زوج‌هایی که در روابط دچار مشکل می‌شوند زندگیشان به شدت به لحاظ کمی و کیفی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. زوج‌هایی که نمی‌توانند به تفاهم و توافق در روابط‌شان برسند، سال‌های سال گرفتار چرخه‌ای از گرفتاری و آسیب‌های روانی می‌شوند و این چرخه مدام تکرار می‌شود. همان‌طور که ارتباط سالم می‌تواند مشکلات انسان را التیام بخشد، عدم ارتباط می‌تواند به شدت زوج‌ها را به سمت شکست و سرخوردگی سوق دهد. ارتباط به دو صورت انجام می‌شود؛ به صورت کلامی و غیرکلامی. ارتباط کلامی همان کلمات و الفاظ معناداری هست که از زبان جاری می‌شود و معنا و مفهوم خاصی را به شنونده القا می‌کند. ارتباط غیرکلامی رفتار و کش‌هایی است که برای بیان احساسات و هیجانات به وسیله‌ی زبان بدن صورت می‌پذیرد. یکی از دلایل مهم پیام‌های غیرکلامی بار عاطفی زیادی است که منتقل می‌شود. مثلاً وقتی نگران هستید، اگر حتی به زبان هم چیزی را عنوان نکنید، ولی با نگاه و رفتار و عکس‌العمل شما مخاطب کاملاً می‌تواند دریابد که در آن لحظه چه حس و حال و یا چه منظوری دارید. ارتباط غیرکلامی سالم مثل در آغوش کشیدن و یا نشان دادن خطوط چهره و نگاه محبت‌آمیز می‌توانند اوضاع را تحت کنترل بیشتر داشته باشند و یا در تسلط و یا در ترسیم شکاف پیش آمده بین زوج‌ها تأثیر بسزایی داشته باشند و به همین ترتیب ممکن است پیام‌های غیرکلامی منجر به ارتباط منفی و به منظور تحت کنترل گرفتن استفاده شود. مثلاً برافروختگی و اخم کردن جزء ارتباطات غیرکلامی است که بار منفی را به مخاطب القا می‌کند. اتفاقاً بسیاری از زوجین از همین جا آسیب‌پذیرند.
زوج‌ها به پیام‌های غیرکلامی خود بیشتر اهمیت می‌دهند، زیرا در جنبه غیرکلامی پیام صادقانه‌تر است. رفتار غیرکلامی می‌تواند با آن چیزی که یک شخص می‌گوید متناقض باشد و مخاطب بفهمد که در حرف با رفتار همخوانی وجود ندارد. زوج‌هایی که در ارتباطات خود دچار مشکل هستند به راحتی در درک و تفسیر دچار سوء‌برداشت می‌شوند. ما در این مقاله سعی داریم بیشتر مهارت‌هایی را برای زوج‌هایی مطرح کنیم که در ارتباطاتشان مشکل دارند.
بیشتر بخوانید:
تفاوت‌های برقراری ارتباط در مردان و زنان
در این که برای برقراری ارتباط بین زن‌ها و مرد‌ها تفاوت‌های بسیاری وجود دارد شکی نیست. این تفاوت‌ها بنابر هدفی که در نوع ارتباط وجود دارد فرق می‌کند.
تنن (1994) مطرح می‌کند که مرد‌ها برای تبادل اطلاعات و حقایق ارتباط برقرار می‌کنند، ولی در حالی که برای زن‌ها، خود ارتباط اهمیت دارد.
مثلاً وقتی زنی به همسرش بگوید: بمان در کنارم، می‌خواهم با تو صحبت کنم. منظورش این است که می‌خواهم لحظاتی در کنار و همراه تو باشم، ولی مرد بدون دریافت نیت حقیقی زن پاسخ بدهد: می‌خواهی درباره چی صحبت کنی؟
ببینید در این مثال بسیار ساده چقدر سوء‌برداشت بین زن و مرد وجود دارد و هر کدام از چه زاویه‌ای به قضایا نگاه می‌کنند. برای برقراری ارتباط بهتر و درک متقابل در لفافه سخن نگوید و شفاف و واضح صحبت کنید.
در مورد احساسات و هیجانات واقعی مثل ابراز احساسات و عادت‌های شخصی درخواست‌ها و خواسته‌های خود بدون رودربایستی و بی‌پرده صحبت کنید و این روش منجر به کاهش ارتباطاتی می‌شود که به شدت در تخریب روابط زوج‌ها تأثیر منفی می‌گذارند. این موارد عبارتند از:
بیشتر بخوانید:
نقد طرف مقابل در برابر شکایات
هرگز به جای بیان احساسات خود در صورت عدم رضایت، به انتقاد سرزنش‌آمیز دست نزنید. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که به جای تمرکز بر رفتار اشتباه، بر خود فرد متمرکز شود و در واقع به جای شکایت از رفتار اشتباه و ناراحت کننده، از شخصیت فرد انتقاد می‌شود، به طوری که گاهی اوقات شکل اتهام پیدا می‌کند. برای مثال من اصلاً دلخوشی ندارم، چون تو از مهمانی دادن و یا مهمانی رفتن خوشت نمی‌آید.
همراه و هم‌دل نبودن
در این صورت ممکن است در روابط بین زوج‌ها قهر و انزوا ایجاد شود و از صحبت کردن امتناع ورزند که در این صورت منجر به تحقیر طرف مقابل شود. در این حالت است که فرد احساس می‌کند که به او بی‌اعتنایی شده است. و قهرهای طولانی‌مدت و پایدار ممکن است مشکلات جدی و وخیمی را در روابط بین‌فردی زوجین ایجاد کنند.
تحقیر
باید بدانیم که انتقاد و تحقیر در روابط زوج‌ها بسیار متفاوت است، البته در بین زوج‌ها انتقاد به صورت عمدی به همسر وارد نمی‌شود، ولی در تحقیر فرد تحقیر‌کننده کاملاً با علم و از روی عمد این کار را انجام می‌دهد و به صورت کاملاً آگاهانه قصد آسیب و ضربه روانی و روحی دارد.
توهین، فحاشی، کینه‌توزی، تمسخر کردن، حرکات بدنی تحقیر‌آمیز و ... همه از نشانه‌های تحقیر هستند که صد در صد یک رابطه را مختل می‌کنند و احساس دوست داشتن را در همسر کاملاً از بین خواهند برد.
بیشتربخوانید:
حالت تدافعی
هنگامی که زن و مردی در مقابل یکدیگر حالت تدافعی می‌گیرند، نمی‌توانند با یکدیگر همراه و همگام در مسیر زندگی گام بردارند. در این صورت هر کدام به راه خود جداگانه ادامه می‌دهند و هر دو مسئولیت‌های خود را نادیده می‌گیرند و سعی دارند خود را به هر نحوی تبرئه کنند. همچنین ممکن است مدام از یکدیگر شکایت داشته باشند که در این صورت زندگی به سختی خواهد گذشت، زیرا این عامل باعث ایجاد عدم آرامش خواهد شد و ناکامی منجر به از دست دادن فرصت‌های بسیاری از زندگی خواهند شد.
ذهن خوانی
این نوع ارتباط بیشتر بر مبنای حدس و گمان بر پا می‌شود. ذهن‌خوانی بیشتر در زوج‌هایی اتفاق می‌افتد که از مدت ازدواج آن‌ها مدتی طولانی گذشته باشد. زوج‌ها تصور می‌کنند که طرف مقابلشان را خیلی خوب می‌شناسند و می‌دانند که در پس ذهن آن‌ها چه می‌گذرد. مثلاً من درباره پارتی رفتن با تواصلاً صحبتی نکردم، چون می‌دانستم که تو مخالفتی نمی‌کنی.و یا با نگاهت فهمیدم این غذا رو دوست نداری.ذهن خوانی و حدس و گمان می‌تواند مشکلات بسیار جدی در روابط زوجین به‌وجود بیاورد.