خبرگزاری مهر: مدت زیادی است که دلالان حرفه‌ای با اجاره کد ملی، محدودیت‌های ایجاد شده برای خرید خودرو را دور می‌زنند. با توجه به حضور پر تعداد دلالان در صف خرید خودرو، امکان خرید خودرو از کارخانه، توسط مصرف کننده واقعی، بسیار محدود شده به طوری که در قرعه‌کشی آذر ماه شرکت ایران خودرو، احتمال برنده شدن به کمتر از یک درصد رسید.
واسطه‌گران با خرید خودرو از کارخانه و فروش آن در بازار آزاد، سود فراوانی نصیب خود می‌کنند، در چنین شرایطی مصرف کننده واقعی مجبور به خرید خودرو با قیمت بازار آزاد است و اختلاف قیمت بین بازار آزاد و قیمت مصوب نصیب دلالان می‌شود. مجموع این مبلغ بالغ بر 50 هزار میلیارد تومان است.
از همین رو به منظور حفظ حقوق مردم، جمعی از نمایندگان مجلس طرحی را با عنوان طرح «تحول بازار و صنعت خودرو سبک» ارائه کرده‌اند که به موجب آن پیشنهاد شده است تا خودرو در بورس کالا عرضه شود و اختلاف قیمت کشف شده در بورس کالا و قیمت مصوب به عنوان مالیات اخذ شود. مالیات اخذ شده صرف توسعه حمل و نقل عمومی و افزایش تولید خودرو می‌شود تا منافع آن نصیب عموم مردم شود.
استفاده از منابع مالیاتی برای افزایش تولید خودرو
زیان انباشته ایران خودرو و سایپا در پایان سال 98 مجموعاً به 45 هزار میلیارد تومان و بدهی خودروسازان به قطعه سازان نیز به بیش از 30 هزار میلیارد تومان رسیده است. میزان تولید خودرو در سال 98 نسبت به 96 حدود 50 درصد کاهش داشته و از 1.6 میلیون دستگاه به 830 هزار دستگاه رسیده است.
در نمودار زیر رمیزان تولید سالانه (هزار دستگاه) آمده است.
تولید سالانه خودرو (هزار دستگاه) -هزار دستگاه
با این حساب گلوگاه تولید خودرو در حال حاضر کمبود نقدینگی است. با استفاده از منابع حاصل از اختلاف قیمت فروش خودرو در بورس کالا و قیمت مصوب شورای رقابت می‌توان تسهیلاتی به خودروسازان اعطا کرد تا امکان افزایش تولید فراهم گردد. افزایش تولید خودرو علاوه بر کاهش قیمت، ایجاد اشتغال و افزایش درآمدهای مالیاتی دولت را درپی خواهد داشت.
استفاده از منابع درآمدی برای توسعه حمل و نقل عمومی
در حال حاضر حدود 70 درصد از اتوبوس‌های شهری کشور فرسوده هستند. وسایل نقلیه فرسوده حدود 30 برابر خودروهای نو، آلایندگی دارند و دو برابر نیز سوخت مصرف می‌کنند. اتوبوس نو بیش از 3 میلیارد تومان قیمت دارد که خارج از توان مالی رانندگان برای خرید آن است، از طرفی نیز دولت با کسری بودجه 150 هزار میلیارد تومانی روبه رو است و امکان تأمین مالی دولتی برای جایگزینی این اتوبوس‌ها وجود ندارد.
حدود 42 هزار میلیارد تومان برای جایگزینی این اتوبوس‌ها نیاز است با استفاده از منابع حاصل از اختلاف قیمت فروش خودرو در بورس کالا و قیمت کارخانه، این اتوبوس‌ها را در کمتر از یک سال می‌توان جایگزین نمود تا همه مردم از منافع آن بهرمند شوند و آلودگی هوا و مصرف سوخت نیز کاهش یابد. با جایگزینی این اتوبوس‌ها و کاهش مصرف سوخت، درآمد ارزی دولت از محل صادرات سوخت صرفه‌جویی شده، افزایش می‌یابد.
حذف رانت و از بین رفتن تقاضای کاذب
اختلاف قیمت جذاب بین بازار آزاد و قیمت کارخانه، انگیزه اصلی دلالان برای خرید خودرو از کارخانه است. با عرضه خودرو در بورس کالا بدون سقف قیمت، رانت خودرو از بین می‌رود، در نتیجه انگیزه سوداگران برای حضور در صف خرید خودرو به شدت کاهش می‌یابد و مصرف کننده واقعی می‌تواند به صورت مستقیم اقدام به خرید کند. با این روش، دلالان نیز از چرخه توزیع خودرو حذف می‌شوند.
کشف قیمت در فضای شفاف بورس و جلوگیری از قیمت سازی
در حال حاضر رکود در بازار خودرو حاکم است و میزان معاملات در بازار در برخی مواقع به حد صفر می‌رسد. در این بازار تعداد فروشنده و خریدار اندک است. بنابراین فرصت برای برخی از دلالان فراهم شده تا با اعلام قیمت‌های کاذب اقدام به قیمت سازی در بازار نمایند. با عرضه خودرو در بورس کالا قیمت خودرو در فضای شفاف بورس کشف می‌گردد و امکان قیمت سازی از بین می‌رود.
بستن در پشتی و جلوگیری از فروش خودرو به افراد خاص
فرآیند فروش خودرو در حال حاضر در کنترل کامل خودروسازان است و این امکان وجود دارد که برخی از افراد دخیل در فرآیند فروش با اعمال نفوذ اقدام به فروش خودرو به افراد خاص کرده و از این محل منافعی را نصیب خود کنند. منافع این افراد اقتضا می‌کند تولید خودرو کم باشد تا اختلاف قیمت بازار و کارخانه در سطح بالا حفظ گردد، در نتیجه این افراد انگیزه بالایی برای سنگ اندازی در مسیر افزایش تولید خودرو خواهند داشت.
با عرضه خودرو صفر در بورس کالا امکان دریافت پلاک برای خودروهای صفر که از سایر طرق فروخته شده‌اند از بین می‌رود، در نتیجه این افراد امکان فروش خودرو به افراد خاص را نخواهند داشت و انگیزه سنگ اندازی در مسیر افزایش تولید نیز از بین می‌رود.
حذف قدرت اعمال نفوذ در سازمان‌ها و نهادها
خودروسازان با عقد قراردادهایی اقدام به فروش خودرو به سازمان‌های مختلف می‌نمایند. با توجه به اختلاف موجود بین قیمت کارخانه و قیمت بازار، عقد این قراردادها امتیاز ویژه‌ای را نصیب این سازمان‌ها و نهادها می‌کند.
اعطای این امتیازها نمی‌تواند بدون چشم داشت باشد. با عرضه خودرو در بورس کالا، امکان اعطای امتیاز ویژه به برخی از سازمان‌ها و نهادها از بین می‌رود که نتیجه آن جلوگیری از اعمال نفوذ خودروسازان در این نهادها و سازمان‌ها است.
کنترل میزان پیش‌فروش در نتیجه کاهش تأخیر در تحویل
در چند سال گذشته خودروسازان اقدام به پیش‌فروش گستره و بدون ضابطه خودرو نموده‌اند. عدم توانایی در عمل به تعهدات، سبب تأخیر در تحویل خودروهای پیش فروش شده است که نارضایتی خریداران را درپی داشته است.
با فروش خودرو در بورس کالا، به دلیل شفاف بودن فروش و پیش‌فروش، امکان پیش‌فروش بی‌ضابطه و خارج از ظرفیت از بین می‌رود که نتیجه آن تحویل به موقع خودروهای پیش‌فروش شده است.
عرضه خودرو در بورس در خدمت منافع عمومی
از این آمار و تحولات به وجود آمده می‌توان نتیجه گرفت که اکثر تقاضای حال حاضر خودروی صفر در کشور سوداگرانه بوده و احتمال رسیدن خودروی صفر از کارخانه به مصرف کننده اصلی بسیار پایین است. از جمله راه‌های اصلی کنترل بازار خودرو در چنین شرایطی عرضه خودرو در بورس کالا است.
با این روش، دلالان و واسطه‌گران از چرخه معاملات خودرو حذف شده و اختلاف قیمت در بازار آزاد را در خدمت افزایش تولید خودرو و کاهش قیمت آن قرار می‌دهد. در چنین روندی قیمت خودرو توسط تصمیم جمعیِ مردم تعیین شده و در نهایت منافع عمومی مردم تأمین می‌شود.
