هشدارهایی درباره لنز چشم

فرهاد صحرایی؛ اپتومتریست، مدرس دانشکده توانبخشی شهید بهشتی، مرکز فوق تخصصی چشم پزشکی بصیر

لنزهای تماسی نرم

این نوع لنزها که اغلب لنزهای هیدروفیل (آب دوست) نیز نامیده می‌‌شوند، شامل طیف وسیعی از لنزهای تماسی موجود می‌‌باشند. لنزهای تماسی نرم قادر به اصلاح نزدیک بینی، دور بینی و آستیگماتیسم می‌‌باشند. این لنزها بسیار نازک بوده و سطح قرنیه را بطور کامل می‌‌پوشانند. جنس آنها از پلاستیک قابل انعطاف است و آب بیشتری را جذب می‌‌کنند و در نتیجه اکسیژن بیشتری به قرنیه می‌‌رسد.
لنز‌‌های نرم روزانه: این لنز‌‌ها ارزان‌ترین نوع هستند. این لنزها شب، هنگام خواب برداشته می‌‌شوند و صبح روز بعد مجددا در چشم گذاشته می‌‌شوند. این لنزها را نباید طولانی مدت (حداکثر 18 ساعت در روز) استفاده کرد. 
لنزهای طولانی مدت: این لنزها را می‌‌توان شب‌‌ها موقع خوابیدن نیز استفاده کرد اما باید حداقل هفته ای یک بار آنها را از چشم در آورد و کاملا تمیز و ضد عفونی کرد. بدلیل احتمال بیشتر عفونت قرنیه (با هر شب خوابیدن بیشتر با لنز)، این لنزها کمتر پیشنهاد می‌‌شوند.
لنزهای یکبار مصرف: این لنزها گرانتر بوده ولی مناسب تر و راحت تر هستند.این لنز‌‌ها شب هنگام درآورده و دور انداخته می‌‌شوند و صبح روز بعد لنز دیگری در چشم گذاشته می‌‌شوند. این لنزها گاهی برای افرادی که آلرژی دارند و یا در کسانی که زود لنزشان رسوب می‌‌گیرد، پیشنهاد می‌‌شوند. لنز‌‌های رنگی و توریک نیز می‌‌توانند از نوع یک بار مصرف باشند.
لنز‌‌های توریک: این لنز‌‌ها می‌‌توانند آستیگماتیسم را اصلاح کنند اگرچه گاهی اوقات بخوبی لنز سخت نافذ اکسیژن قادر نخواهند بود که آستیگماتیسم را اصلاح کنند.

لنزهای تماسی سخت 

لنزهای سخت فعلی از نوع نفوذ‌پذیر به گاز RGP هستند و لنزهای سخت قدیمی که از جنس PMMA وغیر قابل نفوذ به اکسیژن بودند امروزه دیگر کاربردی ندارند. لنزهای RGP بدلیل قابلیت خوب عبور دهی اکسیژن و توانایی اصلاح آستیگماتیسم تا چهار دیوپتر وکیفیت برتر بینایی انتخاب ارجح برای اغلب افرادی است که نمی‌توانند از لنزهای نرم استفاده نمایند.  کنتاکت لنزها را نباید به طور اشتراکی استفاده کرد، این کار می‌‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های خطرناک را در پی داشته باشد. این نوع لنزها همانند سایر کنتاکت لنزها باید در هر استفاده تمیز شده و در محلول مناسب نگهداری شوند.
 تهیه این لنزها حتی در صورتی که چشم شخص فاقد هرگونه عیب انکساری باشد باید بعد از انجام معاینه و بررسی انحنا و سلامت قرنیه و اطمینان یافتن از کافی بودن میزان و کیفیت اشک چشم صورت گیرد.

لنزهای تماسی قوز قرنیه

 افرادی که دچار نامنظمی سطح قرنیه هستند.
 افرادی که تحت عمل جراحی آب مروارید قرار گرفته‌اند و به هر علتی از لنز داخل چشمی در آنها استفاده  نشده است.
 اصلاح عیوب انکساری چشم مانند: نزدیک بینی، دور بینی، آستیگمات، پیر چشمی 
 استفاده درمانی در بیماریهای قرنیه چشم مانند: افرادی که دچار زخم‌‌های طول کشیده قرنیه هستند طبق نظر پزشک متخصص ممکن است جهت تسریع ترمیم زخم از لنز تماسی نرم استفاده نمود.

محدودیت استفاده از لنز

افرادی که مبتلا به چشم خشک هستند.
بیماران مبتلا به بیماریهای لبه پلک مانند بلفاریت .
افرادی که مکرراً دچار عفونت چشمی از جمله تب خال چشم می‌‌شوند.
افرادی که در آب و هوای خیلی خشک زندگی می‌‌کنند.

برخی از بیماریهای غیر چشمی که استفاده از لنز را دچار اشکال می‌‌کنند عبارتند:
بیماری قند، پرکاری غده تیروئید، بیماریهای دست و دهان مانند تب خال به علت تماس دائم دست و چشم، افرادی که دارای زمینه حساسیت و آلرژی هستند و بالاخره افرادی که مبتلا به بیماری آکنه روزاسه هستند. از این جمله می‌‌باشند.

روش تمیز نمودن لنز

وقتی لنز از روی چشم برداشته می‌‌شود، قبل از هر چیز لازم است تمیز گردد. لنزهای تماسی نرم بسیار ظریف هستند و باید با احتیاط و دقت دستکاری شوند وگرنه ممکن است آسیب ببینند. 
دستهایتان را کاملاً بشویید تا کثیفی و جرم‌‌های آلوده را به چشمانتان وارد نکنید. از صابون‌‌های مرطوب کننده استفاده نکنید چون برای لنز شما خوب نیستند. دستهایتان را با حوله‌ای خشک کنید که پرز نداشته باشد.
ابتدا لنز یک چشم را خارج کنید با محلول مخصوص تمیز کنید تا مواد آرایشی شسته شود. بعضی محلول‌‌ها نیاز به سائیدن لنز دارند ولی بعضی دیگر فقط با ریختن محلول روی لنز تمام رسوبات را پاک می‌‌کنند. به هنگام به کارگیری محلول پاک کننده روی لنزهای تماسی نرم، لنز را به طور خطی (عقب و جلو) و نه دایره‌ای شکل بمالید.
این کار باعث به حداقل رساندن احتمال پارگی و بریدگی لبه‌های نازک لنز می‌شود. از پاک کردن لبه‌های خارجی یعنی جایی که مواد زائد تجمع پیدا می‌کنند، اطمینان حاصل نمایید. به هنگام مالش جلو و عقب لنز انگشت شما باید از لبه لنز خارج شود و به کف دست برسد تا مطمئن شوید لنز کاملاً پاک شده است.سپس لنز را برگردانید و این کار را روی سطح دیگر لنز تکرار نمایید. پس از تمیز کردن لنز آن را کاملاً شستشو دهید. 
بلافاصله پس از پاک کردن لنزها هر کدام را به طور کامل با محلول ضد عفونی کننده بشوئید تا مواد زائد نرم شده برداشته شوند. سپس هرکدام را در فرورفتگی مناسب خود در محفظه قرار دهید. هنگامی که هر دو لنز را در محفظه نگهداری قرار دادید هرکدام از فرورفتگی‌ها را به اندازه کافی با محلول ضد عفونی کننده پر کنید به نحوی که سطح لنزها را بپوشاند. پوشیده شدن کامل لنزها با محلول را کنترل کنید.
تمام این مراحل را برای لنز چشم مقابل انجام دهید. 
هرگز به نوک ظرف محلولتان دست نزنید و آن را با هیچ سطحی مثل دست یا صورت تماس ندهید.
هرگز لنزتان را زیر شیر آب نشوئید زیرا ممکن است آلوده شود. 
وسایل لنز تماسیتان را تمیز کنید خصوصاً 

جای لنزتان را حتماً با آب گرم تمیز بشوئید و در معرض هوا خشک کنید. 
جای لنزیان را هر ماه 1 مرتبه دور بیاندازید و از جا لنزی جدید استفاده کنید تا ریسک عفونت کاهش یابد. 
لنزتان را یک بار در روز تمیز کرده و ضدعفونی کنید تا هم چشمتان سالمتر باشد و هم با لنز راحتتر باشید. 
هرگز لنز خود را به دیگران جهت استفاده قرض ندهید زیرا از این طریق علاوه بر خطر آلودگی لنز احتمال انتقال بیماریهای عفونی جدی مانند هپاتیت و ایدز وجود دارد.
آلودگی، تحریک و خشکی

«آلودگی» از سه منبع اصلی به دست می‌آید

رسوبات اشکی (چربی‌ها، روغن‌ها، پروتئین‌ها، نمک‌ها، مایعات چشمی دیگر)
رسوبات انگشت (روغن، باکتری‌ها، نیکوتین) 
رسوبات اتفاقی (دود، آلودگی‌ها، ریمل، اسپری مو، سایه چشم)
تحریک غالباً در نتیجه تراکم مواد زائد ایجاد می‌شود. این تراکم روزنه‌های لنز تماسی نرم را می‌بندد و می‌تواند به موارد زیر منجر شود: (ناراحتی، بینایی ضعیف، تحریک چشمی)
خشکی هنگامی رخ می‌دهد که اشک طبیعی و مایعات چشمی دیگر از لنز تبخیر شوند: لنز، نرمی و انعطاف خود را از دست می‌دهد و در عوض شکننده و ناراحت کننده می‌شود. بینایی تار و ضعیف می‌شود.

نکات مهم  در استفاده از لنز

محل سکونت فرد و دسترسی وی به تجویز کننده لنز در مواقعی که مشکل حادی برای فرد ایجاد شده باشد.
توانایی فرد در نگهداری لنز مهم است مثلا افراد مسن، توانایی گذاشتن و برداشتن لنز را ندارند.
شغل فرد و محیط زندگی فرد در استفاده از لنز تماسی اهمیت دارد.
زندگی در محیط‌‌هایی که گرد و خاک وجود دارد، وجود دود، هوای بسیار سردیا بسیار گرم و نیز کمی تراکم اکسیژن مثلادر مناطق کوهستانی را باید در نظرداشت.
اصولاً نگهداری لنزهای تماسی نرم به خوبی وضعیت اول آنها یعنی محافظت آنها در برابر  آلودگی، تحریک، خشکی می‌باشد.