مقایسه شیوه کار و ساخت واکسن‌های کرونا

فرادید؛ اخیراً خبر‌های خوبی درباره واکسن‌های ویروس کرونا می‌شنویم. براساس گزارش‌هایی که سازندگان واکسن‌ها گفته‌اند، حداقل 3 واکسن آزمایشی اثربخشی چشمگیری را نشان داده است.

به گزارش فرادید به نقل از سی‌ان‌ان، شرکت غول تولیدکننده واکسن، آسترازنکا، گزارش داده که واکسن تولید‌شده توسط این شرکت درصورتی که دو دوز به فاصله یکماه تزریق شود، 62 درصد ایمنی تولید می‌کند.

اما آزمایش‌هایی که بروی بخشی از داوطلبان انجام شد نشان داد که واکسن آسترازنکا در مورد افرادی که ابتدا نیم‌دوز دریافت کردند و بعد از یکماه یک دوز کامل دریافت کردند، تا 90‌درصد مؤثر بود. بنابراین، قدرت اثرگذاری این واکسن به‌طور میانگین 70‌درصد است.

واکسن‌های تولید‌شده توسط شرکت فایزر و شرکت بایون‌تکنولوژی و مُدِرنا تا 95‌درصد از بیماری پیشگیری می‌کنند. فایزر و مدرنا از تکنولوژی‌های مشابهی استفاده کرده‌اند؛ این‌درحالیست که آسترازنکا یک رویکرد متفاوت را درپیش گرفته است.

6 واکسن تاکنون توانسته‌اند توجه جهانی را به خود جلب کنند. در ادامه نگاهی می‌اندازیم به برخی از کاندیدا‌ها که در مرحله نهایی آزمایش بالینی هستند.

فایزر و بایون‌تک
فایزر و شریک آن شرکتِ بایون‌تک که در آلمان مستقر است رویکرد جدیدی را برای تولید واکسن به کار گرفته‌اند که از پیام‌رسان‌های آر‌اِن‌اِی یا ام‌آر‌اِن‌اِی در تولید واکسن استفاده می‌کند. این طراحی چند سال پیش در یکی از همه‌گیری‌ها استفاده شد.

در این روش فقط به توالی ژنتیکی ویروسی که همه‌گیری ایجاد کرده نیاز است. سازندگان واکسن حتی به خود ویروس هم نیازی ندارند، فقط به توالی ژنتیکی آن نیاز دارند.

در این مورد، محققان در بایون‌تک یک بخش کوچک از کدگذاری ماده ژنتیکی شاخک پروتئینی ویروس کرونا –ساختاری که سطح ویروسِ کرونا را تزئین کرده و به آن ظاهری تیغ‌تیغی داده – را استفاده کردند.

پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی یک رشته کد ژنتیکی است که سلول‌ها می‌توانند آن را «بخوانند» و از آن برای تولید پروتئین استفاده کنند. در این نوع واکسن، اِم‌آر‌اِن‌اِی به سلول‌های بدن یاد می‌دهد تا شاخک پروتئینیِ ویروس کرونا را بسازند. سپس سیستم ایمنی آن را می‌بیند، به عنوان یک خارجی تشخیص می‌دهد و آمادگی لازم را کسب می‌کند تا در صورت بروز عفونت با آن مقابله کند.

اِم‌آر‌اِن‌اِی بسیار شکننده است بنابراین در نانو‌ذرات لیپیدی – یک روکش کَره‌ای که می‌تواند در دمای اتاق ذوب شود – جای داده می‌شود. به همین دلیل است که واکسن فایزر باید در دمای فوق سرد (در حدود 75 درجه منهای صفر) نگهداری شود؛ بنابراین به تجهیزات خاصی برای حمل‌ونقل و ذخیره این واکسن نیاز است.

مدرنا
واکسن مدرنا هم بر پایه اِم‌آر‌اِن‌اِی ساخته شده است. سازندگان این واکسن در سایت مدرنا گفته‌اند، «اِم‌آراِن‌ای مانند نرم‌افزاری برای سلول‌هاست.» این واکسن هم مانند واکسن فایزر/بایون‌تک توالی ژنتیکی شاخک ویروس را استخراج می‌کند تا به سلول‌ها بیاموزد یک قطعه از شاخک‌های پروتئینی کرونا را بسازند. انتخاب این بخش از ویروس بسیار بادقت انجام شد، درواقع دانشمندان به بخشی از ویروس نیاز داشتند که فکر می‌کردند با گذر زمان تغییرات چشمگیری پیدا نمی‌کند یا جهش نمی‌یابد.

ویروس از شاخک‌های پروتئینی خود برای چنگ انداختن به سلول‌هایی که به آن‌ها حمله می‌کند، استفاده می‌کند؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد این ساختار نسل‌اندر‌نسل در ویروس ثابت بماند.

مدرنا فرمول متفاوتی برای نانوذرات لیپیدی که هدف از آن محافظت از اِم‌آر‌اِن‌اِی است، استفاده کرده است. این فرمول‌ها جزو اسرار این شرکت هستند، اما مدرنا فکر می‌کند رویکرد او در تهیه واکسن بهتر است و گفته که این واکسن می‌تواند در دمای منفی 20‌درجه سانتی‌گراد جابه‌جا شود و به مدت 30‌روز می‌توان آن را بین دمای 2 تا 8‌درجه سانتی‌گراد که دمای فریزر‌های خانگی است، نگهداری کرد.

آسترازنکا
واکسن آسترازنکا که توسط تیمی در دانشگاه آکسفورد ساخته شده است، واکسن وکتور نامیده می‌شود. این واکسن از ویروس سرماخوردگی معمولی به نام آدنوویروس برای حمل پروتئین شاخک از ویروس کرونا به درون سلول‌ها استفاده می‌کند. هدف از این واکسن آن است که بدن افراد با تولید انبوه کپی‌هایی از شاخک پروتئین از اساس واکسن خود را تولید کند.

واکسن آسترازنکا بر پایه ویروس ضعیف شده سرماخوردگی شامپانزه‌ها کشت داده شده و حاوی مواد ژنتیکی پروتئینی است که با آن پاتوژن سارس کووی – 2 به سلول‌های انسانی متصل می‌شود. این ماده می‌تواند عامل ایجاد آنتی‌بادی‌های خاص و سلول‌های T باشد که برای سیستم ایمنی بدن انسان مهم هستند.

این واکسن ارزان‌تر از واکسن‌های دیگر، اما کندتر از آن‌هایی است که از آراِن‌اِی استفاده می‌کنند. شرکت قول داده تا واکسن را ارزان بسازد تا در دسترس کشور‌ها در سراسر جهان قرار بگیرد. این واکسن را می‌توان در 6 ماه در دمای فریزر‌های معمولی نگهداری کرد.

جانسون و جانسون
واکسن جانسون یک واکسن وکتورِ نوترکیب است. این واکسن مانند واکسن شرکت آسترازنکا از آدنوویروس استفاده می‌کند، اما این یکی ویروس در انسان‌ها بیماری ایجاد می‌کند.

این ویروس یک نسخه مهندسی ژنتیکی‌شده از آدنوویروسِ 26 است که می‌تواند سرماخوردگی معمولی ایجاد کند، اما دستکاری ژنتیکی مانع از آن می‌شود. این واکسن همچنین دستورالعمل ژنتیکی ساخت شاخک‌های پروتئینی ویروس را به بدن منتقل می‌کند.

این واکسن پیش از این تست شده است. واکسن آدنوویروس 26 پیش از این برای تولید واکسن ابولا استفاده شد که در ماه جولای مجوز تولی انبوه را از کمیسیون اروپا دریافت کرد.

این واکسن یکبار‌تزریق است، اما اوایل این ماه شرکت جانسون و جانسون اعلام کرد که می‌خواهد در مرحله سوم آزمایش خود در بریتانیا از دو دوز واکسن استفاده کند، زیرا متوجه شده که تزریق دو مرحله‌ای واکسن ضریب ایمنی را بالا می‌برد.

داوطلبان بعد از دریافت دوز اولیه به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ یک دسته بعد از 57 روز یک دوز دیگر از واکسن و یک دسته شبه دارو را دریافت می‌کنند.

نواواکس
شرکت بیوتکنولوژی نوواواکس در مریلند آمریکا متخصص تولید واکسن‌های «زیرواحد پروتئینی» است. آن‌ها از نانوذرات ویروسی-شکل به عنوان پایه استفاده می‌کنند و آن‌ها را با قطعات مهندسی ژنتیکی‌شدۀ شاخک‌های پروتئینی ویروس کرونا می‌پوشانند.

این رویکرد نیز رویکردی است که قبلاً آزمایش شده است. واکسن هپاتیت بی که به نوزادان تزریق می‌شود، واکسن اچ‌پی‌وی (پاپیولومای انسانی) و واکسن آنفولانزا (ساخت شرکت سانوفی) واکسن‌های زیرواحد پروتئینی هستند.

شرکت نواواکس از یک نوع ویروس حشره به نام باکولوویروس برای وارد کردنِ شاخک پروتئینی ویروس کرونا به سلول‌های بید استفاده می‌کند. این ویروس بعداً پروتئین تولید می‌کند. این ویروس کشت داده و با یک یاری‌گر (تقویت‌کننده ایمنی) که بر پایه ساپونین (ماده‌ای در پوست درختان صابون) ساخته شده است، ترکیب می‌شود.

سانوفی و گلاکسو‌اسمیت‌کلاین
این هم واکسن زیرواحد پروتئین است که از تکنولوژی واکسن فلوبلاک شرکت سانوفی و یاری‌گرِ داروی شرکت گلاکسواسمیت‌کلاین استفاده می‌کند. این واکسن همچنین مقداری از باکولویروس برای رشد دادنِ شاخک پروتئینی استفاده می‌کند.

سینوواک و سینوفارم
شرکت‌های چینی سینوواک و سینوفارم از ویروسِ غیرفعال استفاده می‌کنند که یکی از قدیمی‌ترین روش‌های واکسینه کردنِ افراد است. ویروسِ کرونا کشت داده می‌شود، سپس «کشته می‌شود» و بعد به شکل واکسن درمی‌آید. ویروس سینوفارم هم یک ویروسِ غیرفعال است.

اسپوتنیک وی
واکسن روسی اپوتنیک وی یک واکسن وکتورِ آدنوویروسی است. این واکسن دو نوع ویروس سرماخوردگی شایع به نام آدنوویروس 5 و آدنوویروس 26 را برای حمل ماده ژنتیکیِ پروتئین شاخک به بدن استفاده می‌کند.