رمزگشایی از معمای ارز ۴۲۰۰ تومانی در لایحه بودجه ۱۴۰۰

خبرگزاری فارس: یکی از بزرگترین سوالات مطرح درباره لایحه بودجه 1400، میزان ارز ترجیحی یا همان ارز 4200 تومانی پیش بینی شده در این لایحه است.

دلایل شکل‌گیری این ابهام، مواضع عجیب و متناقض مدیران ارشد سازمان برنامه و بودجه درباره این موضوع است.

اولین بار، محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه در حاشیه جلسه ستاد بودجه 1400 در تاریخ 5 مهرماه گفت: «سال آینده آنچه از فروش نفت به دست می‌آید به دو شیوه است؛ یکی فروش و صادرات نفت است که امسال با شرایط سخت آن را صادر کرده‌ایم و سال آینده نیز چنین خواهیم کرد و درآمد‌های ارزی آن را با ارز 4 هزار و 200 تومانی، ریالی آن را در بودجه بیاوریم و ارز آن را به کالا‌های اساسی اختصاص دهیم. در بخش دیگر، نفت برای استفاده غیرصادراتی در نظر گرفته شده که پیش‌فروش آن مدنظر است».

با این وجود، مدیران سازمان برنامه و بودجه برخلاف رویه‌ای که درباره لوایح بودجه 1398 و 1399 داشتند، تا روز ارائه لایحه بودجه 1400 توسط دولت به مجلس شورای اسلامی درباره این موضوع روزه سکوت گرفتند و هیچ اظهارنظر دیگری نکردند.

چهارشنبه این هفته و ساعاتی بعد از ارائه لایحه بودجه 1400 به مجلس، مژگان خانلو سخنگوی ستاد بودجه 1400 سازمان برنامه و بودجه کشور در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس گفت: «صادرات نفت با قیمت 40 دلار در هر بشکه و ارز محاسباتی 11500 تومان پیش بینی شده است و ارز 4200 تومانی دولتی از بودجه حذف شد». حدود یک ساعت بعد، خانلو در مصاحبه با خبرگزاری مهر مجددا بر حذف ارز 4200 تومانی از لایحه بودجه 1400 تاکید کرد.

با این وجود، مرکز اطلاع رسانی روابط عمومی و اموربین‌الملل سازمان برنامه و بودجه حدود یک ساعت و نیم بعد از انتشار مصاحبه خانلو با خبرگزاری مهر، با انتشار توضیحاتی خبر حذف ارز 4200 تومانی از لایحه بودجه را تکذیب و اعلام کرد: «انتشار خبری دال بر حذف ارز 4200 تومانی از لایحه بودجه 1400، نشان دهنده عدم بررسی دقیق این لایحه است».

این تکذیبیه عجیب سازمان برنامه و بودجه درباره خبری که یکی از مدیران این سازمان در مصاحبه با رسانه‌های مختلف اعلام کرده بود، باعث اوج گیری ابهامات درباره وضعیت ارز 4200 تومانی در لایحه بودجه 1400 شد. به همین دلیل، حمید پورمحمدی معاون امور اقتصادی سازمان برنامه و بودجه در بخش خبری ساعت 21 شبکه اول سیما حضور یافت و توضیحاتی درباره این موضوع داد. پورمحمدی گفت: «در لایحه بودجه سال آینده، 8 میلیارد دلار ارز 4200 تومانی شامل 2 میلیارد دلار برای معیشت و 6 میلیارد دلار برای نهاده‌ها و کالا‌های اساسی دیده شده است».

در حالی که ظواهر امر حاکی از این بود که وضعیت ارز 4200 تومانی در لایحه بودجه 1400 توسط مدیران سازمان برنامه و بودجه شفاف شده است، بررسی‌های خبرگزاری فارس نشان می‌دهد رقم اعلام شده توسط معاون نوبخت درباره میزان ارز 4200 تومانی پیش بینی شده در لایحه بودجه 1400 واقعیت ندارد و رقم واقعی ارز ترجیحی پیش بینی شده در این لایحه حدود نصف رقمی است که توسط پورمحمدی اعلام شده است.

*دولت «واقعا» چه میزان ارز 4200 تومانی در لایحه بودجه پیش بینی کرده است؟

حال به محاسبه میزان واقعی ارز 4200 تومانی پیش بینی شده در لایحه بودجه 1400 با توجه به آمار‌های زیر می‌پردازیم:

1- همانطور که حسن روحانی رئیس جمهور، محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه و مژگان خانلو سخنگوی ستاد بودجه 1400 سازمان برنامه و بودجه کشور در روز ارائه لایحه بودجه به مجلس (چهارشنبه 12 آذرماه) اعلام کردند، درآمد‌های نفتی پیش بینی شده در لایحه بودجه سال آینده بر مبنای صادرات 2.3 میلیون بشکه در روز با قیمت 40 دلار بوده است.

2- همانطور که بار‌ها مسئولان دولتی اعلام کرده اند، ارز 4200 تومانی از محل درآمد‌های نفتی (درآمد‌های حاصل از صادرات نفت) تامین می‌شود. در جدول شماره 5 لایحه بودجه 1400 هم صراحتا به این موضوع اشاره شده که منابع حاصل از صادرات میعانات گازی و خالص صادرات گاز طبیعی با نرخ ETS یعنی همان 11500 تومان محاسبه شده است.

3- سهم دولت از درآمد‌های نفتی طبق قانون، 47.5 درصد است.

4- میزان درآمد‌های نفتی پیش بینی شده در لایحه بودجه 1400 (سهم دولت)، حدود 153 هزار و 119 میلیارد تومان است.

با توجه به آمار‌های مذکور، میزان درآمد‌های نفتی کشور در سال آینده براساس پیش بینی‌های دولت در لایحه بودجه 1400، 33.58 میلیارد دلار است (2.3 میلیون بشکه ضربدر 40 دلار ضربدر 365 روز) که صرفا 47.5 درصد آن سهم دولت بوده و مابقی سهم صندوق توسعه ملی و شرکت ملی نفت ایران است. در نتیجه، میزان درآمد‌های نفتی دولت در سال آینده، 15.95 میلیارد دلار است (حمیدرضا حاجی بابایی رئیس کمیسیون برنامه و بودجه هم در برنامه گفتگوی ویژه خبری چهارشنبه شب به این رقم اشاره کرده است).

با تقسیم رقم ریالی درآمد‌های نفتی دولت یعنی 153 هزار و 119 میلیارد تومان به رقم ارزی این درآمد‌ها یعنی 15.95 میلیارد دلار، نرخ متوسط وزنی تسعیر ارز بدست می‌آید که برابرست با 9600 تومان.

به عبارت دیگر، بخشی از درآمد‌های نفتی دولت با نرخ 4200 تومان و بخشی دیگر با نرخ ETS یعنی 11500 تومان تبدیل به ریال شده اند که نرخ تسعیر 9600 تومانی بدست آمده است.

براساس اظهارات معاون امور اقتصادی سازمان برنامه و بودجه که به آن اشاره شد، دولت قصد دارد 8 میلیارد دلار ارز 4200 تومانی در سال آینده بدهد. در نتیجه، 7.95 میلیارد دلار باقی مانده با نرخ ارز 11500 تومانی به ریال تبدیل شده‌اند.

با توجه به ارقام مذکور، درآمد دولت از محل تخصیص ارز 4200 تومانی در سال آتی، 33 هزار و 600 میلیارد تومان و از محل دوم، 91 هزار و 425 میلیارد تومان است. در نتیجه، مجموع درآمد ریالی دولت از محل صادرات نفت در سال 1400، حدود 125 هزار و 25 میلیارد تومان و نرخ متوسط وزنی تسعیر ارز این درآمد‌ها 7840 تومان است. همانطور که مشاهده می‌کنید رقم مذکور 19 درصد کمتر از رقم مندرج در لایحه بودجه 1400 یعنی درآمد 153 هزار و 119 میلیارد تومانی دولت از محل صادرات نفت است. در نتیجه، همانطور که قبلا گفته شد، رقم اعلام شده توسط معاون نوبخت درباره میزان ارز 4200 تومانی پیش بینی شده در لایحه بودجه 1400 واقعیت ندارد.

محاسبات صورت گرفته توسط خبرنگار فارس نشان می‌دهد درآمد 153 هزار و 119 میلیارد تومانی دولت از محل صادرات نفت در لایحه بودجه 1400 با درنظر گرفتن 4.15 میلیارد دلار ارز 4200 تومانی و 11.8 میلیارد دلار ارز 11500 تومانی بدست آمده است.

به عبارت دیگر، دولت مطابق لایحه بودجه 1400 قصد دارد در سال آینده 4.15 میلیارد دلار ارز 4200 تومانی اختصاص دهد. این رقم تقریبا نصف رقمی است که معاون امور اقتصادی سازمان برنامه و بودجه در بخش خبری ساعت 21 چهارشنبه شب اعلام کرده بود. حال این سوال مطرح می‌شود که انگیزه معاون نوبخت از ارائه اطلاعات غلط به جامعه درباره میزان ارز 4200 تومانی پیش بینی شده در لایحه بودجه 1400 چیست؟

گفتنی است خبرگزاری فارس با انتشار گزارشی در تاریخ 3 آذرماه اعلام کرده بود که دولت قصد دارد میزان ارز 4200 تومانی در لایحه بودجه 1400 را در مقایسه با امسال، نصف کرده و به حدود 4.84 میلیارد دلار برساند. گزارش مذکور با استفاده از اطلاعات مندرج در پیش نویس لایحه بودجه 1400 (تهیه شده توسط سازمان برنامه و بودجه) و اظهارات مدیران ارشد این سازمان درباره حجم و قیمت نفت پیش بینی شده در این لایحه تهیه شده بود.