انواع ذات الریه و چگونگی پیشگیری از آن

ذات الریه یا سینه پهلو یک عفونت ریوی است که می‌تواند به واسطه باکتری ها، قارچ ها، یا ویروس‌ها شکل بگیرد. از علائم این شرایط می‌توان به تنگی نفس، تب و سرفه اشاره کرد.

در ادامه با چند دلیل اصلی بروز ذات الریه و چگونگی پیشگیری از آن بیشتر آشنا می‌شویم:

 

باکتری‌ها
ذات الریه باکتریایی به هر نوع ذات الریه با منشا باکتری گفته می‌شود و به طور معمول با آنتی بیوتیک‌ها درمان می‌شود. استرپتوکوک پنومونیه که به طور معمول در بینی و گلو دیده می‌شود، یکی از شایع‌ترین دلایل ذات الریه باکتریایی است.

 

باکتری‌ها می‌توانند از طریق قطرات بزاق یا مخاط هنگام عطسه یا سرفه پخش شوند. در شرایطی که افراد بسیاری حامل این باکتری هستند بدون این که بیماری شوند، استرپتوکوک پنومونیه اغلب موجب ذات الریه در افراد مسن، کودکان خردسال، و افراد سیگاری یا آن‌هایی می‌شود که به واسطه بیماری یا مصرف دارو از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردار هستند.

باکتری‌های دیگر نیز می‌توانند موجب بروز ذات الریه شوند، اگرچه شیوع آن‌ها کمتر است. این شرایط به نام ذات الریه غیرمعمول یا ذات الریه پیاده روی شناخته می‌شود. این نوع اغلب دارای علائم خفیف‌تر است و فرد مجبور به استراحت در تختخواب نمی‌شود.

 

قارچ‌ها
هاگ برخی انواع قارچ در صورت استنشاق در مقادیر زیاد می‌تواند به ذات الریه منجر شود. البته ذات الریه قارچی شیوع بسیار کمتری نسبت به انواع باکتریایی دارد.

از جمله قارچ‌هایی که می‌توانند موجب ذات الریه شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- هیستوپلاسموز
- کریپتوکوکوس
- کوکسیدیوئیدومایکوزیس

کشاورزان، کارگران فعال در بخش کشاورزی، و محوطه سازان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ذات الریه قارچی قرار دارند، زیرا در تماس مستقیم با خاک که می‌تواند حاوی قارچ‌ها باشد، کار می‌کنند.

افزون بر این، قارچ پنوموسیستیس جیرووسی می‌تواند موجب شرایطی جدی به نام ذات الریه پنوموسیستیس در افراد مبتلا به نقص ایمنی، مانند آن‌هایی که به اچ‌آی‌وی مبتلا هستند یا به تازگی عمل پیوند عضو داشته اند، منجر شود. ذات الریه قارچی با دارو‌های ضد قارچ قابل درمان است.

 

ویروس‌ها
برخی ویروس‌ها مانند آن‌هایی که موجب چشم صورتی (ورم ملتحمه) یا آنفلوآنزا می‌شوند می‌توانند موجب ذات الریه شوند. ذات الریه ویروسی به طور معمول خفیف‌تر از ذات الریه باکتریایی بوده و دوره بیماری نیز کوتاه‌تر است، زیرا التهاب کمتری در بدن ایجاد می‌شود.

بیماری‌های تنفسی مانند آنفلوآنزا یا کووید-19 می‌توانند به واسطه التهاب و انباشت مایع در ریه‌ها که تنفس را برای بیماری دشوارتر می‌کند، موجب ذات الریه شوند.

برای بیشتر ذات الریه‌های ویروسی تعداد محدود یا هیچ درمانی وجود ندارد، به این معنی که بیمار باید برای به پایان رسیدن دوره عفونت صبر کند. با این وجود، اگر پزشک بر این باور باشد که یک ویروس آنفلوآنزا دلیل ذات الریه است، ممکن است برخی درمان‌های ضد ویروس یا دارو‌های دیگر را برای کمک به تسهیل تنفس بیمار تجویز کند.

 

ذات الریه بیمارستانی
ذات الریه بیمارستانی به مواردی ارجاع می‌شود که فرد به هر نوع ذات الریه طی مدت 48 ساعت یا بیشتر پس از پذیرش در بیمارستان مبتلا می‌شود. این شرایط نه تنها به دلیل احتمال ضعف در سیستم ایمنی بیمار به واسطه بیماری‌های دیگر جدی است، بلکه باکتری‌هایی که در بیمارستان وجود دارند می‌توانند در برابر آنتی بیوتیک‌ها مقاوم باشند.

از دلایل ذات الریه بیمارستانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کادر درمان ممکن است عامل بیماری‌زا را هنگام سرکشی از یک بیمار به بیمار دیگر با دست، لباس، یا تجهیزات خود پخش کنند.

بهداشت ضعیف دهان که احتمال ورود باکتری‌ها از بزاق به ریه‌ها را افزایش می‌دهد. به این شرایط میکروآسپیراسیون گفته می‌شود.

میکروآسپیراسیون‌ها می‌توانند در بیمارستان خطرناک شوند، زیرا بیماران نه تنها در تماس با باکتری‌های بیشتری هستند، بلکه با انواع متفاوتی از آنچه در خانه تجربه می‌کنند، مواجه هستند.

 

در همین حال، بهداشت دهان در بیماران بستری در بیمارستان به طور معمول از اولویت‌های اصلی محسوب نمی‌شود، زیرا کادر درمان روی مشکلاتی که بیماران به دلیل آن بستری شده اند، متمرکز شده و این شرایط می‌تواند سطوح باکتری‌ها در دهان آن‌ها را افزایش دهد.

رعایت بهداشت دهان مانند مسواک زدن دندان‌ها طی دوران بستری شدن در بیمارستان ممکن است خطر ذات الریه بیمارستانی را کاهش دهد.

 

ذات الریه مرتبط با دستگاه تنفس مصنوعی
ذات الریه مرتبط با دستگاه تنفس مصنوعی یکی دیگر از اشکال ذات الریه است که می‌تواند هنگام اتصال فرد به دستگاه تنفس مصنوعی به واسطه ورود میکروب‌ها به لوله تنفسی وی شکل بگیرد.

ذات الریه آسپیراسیون
ذات الریه آسپیراسیون نوعی از ذات الریه است که هنگام ورود غذا یا مایع به درون ریه‌ها و بروز عفونت شکل می‌گیرد.

 

این یکی از شایع‌ترین دلایل ذات الریه در بیمارانی است که در مراکز مراقبت بلند مدت حضور دارند. اگرچه موارد این بیماری طی دهه گذشته به میزان قابل توجهی کاهش داشته است، اما همچنان یک خطر ویژه برای بیمارانی که بیش از 65 سال سن دارند، محسوب می‌شود.

چه کسی در معرض خطر قرار دارد؟
برخی افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ذات الریه قرار دارند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- افرادی که بیش از 65 سال سن دارند
- کودکانی که کمتر از دو سال سن دارند
- افرادی دارای سیستم ایمنی ضعیف به واسطه بیماری، مانند دیابت و سرطان، و همچنین آن‌هایی که به بیماری‌های مزمن ریه مبتلا هستند

- افرادی که سیگار می‌کشند
- افرادی که دارو‌هایی مانند شیمی درمانی و استروئید‌ها را استفاده می‌کنند
- بیماران بستری در بیمارستان از جمله آن‌هایی که به دستگاه تنفس مصنوعی متصل می‌شوند

- افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی، به ویژه آن‌هایی که درمان ضد ویروس دریافت نکرده یا آن‌هایی که اچ‌آی‌وی خود را به خوبی کنترل نمی‌کنند

 

چگونه از ذات الریه پیشگیری کنیم
شما می‌توانید برخی اقدامات را در راستای کاهش خطر ابتلا به ذات الریه مد نظر قرار دهید، از جمله:

افرادی که در معرض خطر قرار دارند باید واکسن کونژوگه پنوموکوک یا واکسن پلی ساکاریدی پنوموکوک که هر دو در برابر ذات الریه استرپتوکوک محافظت ایجاد می‌کنند را دریافت کنند.

- هر فردی که بیش از شش ماه سن دارد باید باید به صورت سالانه واکسن آنفلوآنزا را دریافت کند.
- افراد سیگاری باید این عادت مضر را ترک کنند.
- دست‌ها را باید به طور منظم با آب و صابون شستشو دهید.

- بیماری‌های مزمن مانند آسم، بیماری قلبی و دیابت باید به خوبی مدیریت شوند.
- افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی باید درمان ضد ویروس را آغاز کنند.
- بیماران بستری در بیمارستان باید تلاش کنند تا هرچه سریع‌تر راه رفتن را آغاز کنند، زیرا این می‌تواند ظرفیت ریه‌ها را افزایش داده و از انباشت مایع پیشگیری کند.

افزون بر این، هر فردی که در بیمارستان بستری می‌شود باید بسته بهداشت دهان و دندان را به همراه داشته باشد. شما می‌توانید موارد زیر را در این بسته قرار دهید:

- یک مسواک با کیفیت بالا با برس نرم
- خمیردندانی که حاوی موادی مانند فلوراید برای کمک به تجزیه پلاک دندان
- دهانشویه‌های ضد عفونی کننده بدون الکل