سرنوشت تحقیرآمیز چهار پادشاه آخر ایران

با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 نظام شاهنشاهی 2500 ایران برچیده شد. آخرین پادشاه ایران محمدرضا شاه پهلوی مدتی قبل از آن کشور را ترک کرد و حدود یکسال و نیم بعد در مصر درگذشت. او هم همانند سه پادشاه قبل از خود یعنی پدرش رضاخان، محمدعلی شاه و احمد شاه دو پادشاه آخر سلسله قاجار، روزهای آخر عمرش را در جایی غیر از ایران سپری کرد. آخرین پادشاه ایرانی که در وطن خود درگذشت مظفرالدین شاه قاجار بود.

مظفرالدین شاه قاجار پنجمین پادشاه ایران از دودمان قاجار بود. وی پس از کشته شدن پدرش ناصرالدین شاه و پس از نزدیک به 40 سال ولایت عهدیِ، شاه شد و از تبریز به تهران آمد. او در سال 1275 خورشیدی تاجگذاری کرد. مظفرالدین شاه قاجار سرانجام در روز 18 دی 1285 در سن 53 سالگی درگذشت و در کربلا به خاک سپرده شد. او آخرین پادشاهی که در ایران درگذشت.

مظفرالدین شاه قاجار

پس از مرگ مظفرالدین شاه پسرش محمدعلی شاه به عنوان ششمین شاه قاجار بر تخت سلطنت نشست. محمدعلی شاه هرچند تا پیش از پادشاهی با مشروطه خواهان همراه بود اما در پی مرگ پدرش و نشستن بر تخت پادشاهی از همان روز اول بنا را بر مخالفت با مشروطه گذاشت.

محمدعلی شاه قاجار که از همان آغاز کار، مصمم به برانداختن مشروطیت بود، بعد از مخالفت با مشروطه و به توپ بستن مجلس با کمک کلنل لیاخوف روسی، از مشروطه خواهان شکست خورد.

بعد از فتح تهران به دست مشروطه خواهان، محمدعلی شاه مجبور به ترک سلطنت شد. او که همواره متکی به نیروی روس ها بود، چاره ای نداشت جز اینکه به سفارت روسیه پناهنده شود.

او چندی پس از فرار از ایران به فکر بازگشت به سلطنت افتاد و با یاری روس ها سپاهی فراهم کرد و به سوی ایران تاخت اما جز شکست نصیبش نشد. محمدعلی شاه بعد ها به بندر ساوونا در ایتالیا تبعید شد و در همان شهر درگذشت.

محمدعلی شاه قاجار

پس از فتح تهران توسط قوای مشروطه خواهان و خلع محمدعلی شاه از سلطنت، احمدمیرزا پسر دوازده ساله اش توسط مجلس عالی رجال و بزرگان مملکت به پادشاهی رسید. وی در تیر ماه 1293 بعد از رسیدن به سن بلوغ تاجگذاری کرد. تا زمان تاج گذاری احمد شاه دو نفر از سران ایل قاجار نایب السلطه ایران بودند.

تاجگذاری وی مصادف با شروع جنگ جهانی اول شده بود. دولت وقت موضع ایران را در این جنگ بی طرفی اعلام کرد ولی بی طرفی ایران توسط دولت های متخاصم روسیه تزاری، انگلیس و عثمانی نادیده گرفته شد و قوای این سه کشور از شمال، غرب و جنوب وارد ایران شدند. قوای روسیه تا نزدیکی تهران پیش آمدند ولی از براندازی حکومت قاجار منصرف شدند.

در تاریخ سوم اسفند 1299 کودتایی توسط رضا خان میر پنج با همکاری سید ضیاءالدین طباطبایی و طرح ریزی ژنرال آیرونساید افسر عالی رتبه انگلیس اجرا شد. طی این کودتا مقاومت چندانی از سوی نیروهای محافظ تهران دیده نشد و تنها تلفات نیرو های کودتا چند نفر از نیروهای قزاق بود.

بعد از این کودتا احمد شاه مجبور به امضای حکم وزیر الوزرایی سیدضیاء شد ولی یک سال بعد موفق به عزل او با کمک رضا خان میرپنج شد. احمد شاه به اجبار در آبان 1302 رضاخان سپه سالار را به نخست وزیری انتخاب کرد. او در سال 1303 سعی در عزل کردن رضاخان کرد ولی به علت عدم حمایت مجلس از خودش مجبور به انتخاب مجدد رضاخان به عنوان نخست وزیر شد.

در آخر احمدشاه با رای مثبت مجلس شورای ملی در تاریخ 9 آبان 1304 از سلطنت خلع شد. به متعاقب این امر با تشکیل مجلس موسسان رضا خان با نام رضا شاه پهلوی پادشاه ایران شد. احمد شاه، آخرین پادشاه قاجار بعد از خلع از حکومت برای آخرین بار ایران را نه برای تفریح بلکه برای تبعید به مقصد اروپا ترک کرد. احمد شاه در نهم اسفند 1308 در پاریس در گذشت.

احمدشاه قاجار

حاکمیت استبداد و بی کفایتی قاجاریه، فرهنگ و تمدن کشور را در وضعی قرار داده بود که زمینه های رشد و ترقی از آن گرفته شده بود. رضاشاه هم که با دخالت بیگانگان و بوسیله کودتای نظامی در ایران به قدرت رسید در تمام دوره حکومت خود در حوزه فرهنگ برنامه هایی را اجرا می کرد که از سوی غربی های مخالف اسلام به او دیکته می شد.

با آغاز جنگ جهانی دوم، ایران بلافاصله در این جنگ اعلام بی طرفی کرد اما پس از حمله آلمان نازی به شوروی و پس از آن به دنبال اتحاد بریتانیا و شوروی، متفقین تصمیم گرفتند از طریق ایران برای ارسال کمک به جبهه های نبرد در شوروی استفاده کنند. به دنبال این تصمیم نیروهای شوروی با حمله هوایی و زمینی از شرق و شمال و نیروهای بریتانیایی از جنوب و غرب وارد ایران شدند و به سمت تهران حرکت کردند.

با ورود متفقین به خاک ایران، فروپاشی ارتش و کشتار مردم توسط دولت های بیگانه، رضاشاه که روی کارآمدنش با همکاری انگلیسی ها بود، مجبور به ترک تاج و تخت و اخراج از کشور شد. وی در روز 25 شهریور ماه 1320 و زمانی که قوای روس و انگلیس به سمت تهران در حرکت بودند، استعفا داد.

با خروج رضا شاه از ایران و تبعید به جزیره موریس، مردمی که قریب بیست سال را در اختناق دوران پهلوی اول سپری کرده بودند، احساس آزادی کرده و شرایط برای صحبت بر سر تمام اتفاقات گذشته فراهم شد.

رضاخان پس از مدتی زندگی در موریس به ژوهانسبورگ پایتخت آفریقای جنوبی نقل مکان کرد و در نهایت پس از حدود 3 سال زندگی در تبعید در سن 68 سالگی در 4 مرداد 1323 به علت حمله قلبی در ژوهانسبورگ درگذشت.

رضاخان

محمدرضاشاه پهلوی دومین و آخرین پادشاه دودمان پهلوی بود که از 25 شهریور 1320 بر این کشور حکومت کرد. محمدرضاشاه در پی استعفای پدرش رضاشاه پهلوی و با رای مجلس شورای ملی به پیشنهاد محمدعلی فروغی به قدرت رسید.

او پس از نجات از یک ترور نافرجام، با تشکیل مجلس سنا بر قدرت و اقتدار خود افزود. در دوران پادشاهی او، صنعت نفت ایران به رهبری محمد مصدق ملی شد، اما سازمان اطلاعات و امنیت خارجی بریتانیا و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، کودتایی برای برکناری مصدق به راه انداختند. با شکست خوردن این کودتا، محمدرضا شاه ایران را ترک کرد و به ایتالیا رفت.

اما چند بعد روز بعد و در روز 28 مرداد کودتایی با طرح و حمایت مالی و اجرایی سرویس اطلاعات مخفی بریتانیا (اس آی اس) و آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و با همراهی ارتش شاهنشاهی ایران و کمک طرفداران محمدرضا پهلوی با هدف سرنگونی دولت قانونی محمد مصدق در 28 مرداد 1332 رخ داد.

با موفقیت کودتای 28 مرداد 1332 مصدق برکنار شد و شاه باری دیگر به قدرت رسید. سال 1357 برای محمدرضا پهلوی سالی غم انگیز و غیر قابل پیش بینی بود، اعتراض های مردمی علیه او گسترش یافت و او مجبور شد در تاریخ 26 دی 1357 ایران را برای همیشه ترک کرد.

محمدرضا پهلوی

سر انجام در 22 بهمن 1357، نظام پوسیده ستمشاهی فروریخت و مبارزه پانزده ساله ملت مسلمان ایران به رهبری امام خمینی(ره) به ثمر رسید و با سرنگونی نظام 2500 شاهنشاهی، انقلاب شکوهمند اسلامی ایران پیروز گردید. محمدرضا پهلوی سرانجام در تاریخ 5 مرداد 1359 در سن 60 سالگی و در اثر سرطان غدد لنفاوی، در مصر درگذشت. گفتنی است که در رابطه با ثروت محمدرضا پهلوی، ارقام و اعداد نجومی بسیاری روایت شده است. او در هنگام خروج از ایران، 384 چمدان از جواهرات و عتیقه های ملی ایران را در کنار مبالغ هنگفتی ارز سرقت کردند و با خود به خارج از کشور بردند.