زمانی که بسیاری از مردم چشم امید به واکسن‌های نورسیده دارند تا شاید مرهمی بر رنج‌های فراوان این روزهای کرونایی باشد، انتشار خبر جان باختن 6 داوطلب در کارآزمایی بالینی واکسن کرونای ساخت فایزر-بایون‌تک ابهاماتی را درخصوص اثربخشی واکسن ایجاد کرده است. سوال اینجاست که آیا این مرگ‌ها در ارتباط با مصرف واکسن بوده و ایمنی واکسن را زیر سوال می‌برد؟ چرا مراجع معتبر دارویی با وجود مرگ 6 نفر در کارآزمایی‌های بالینی، مجوز استفاده عمومی از آن را صادر کرده‌اند؟ بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد مرگ این 6 نفر ارتباطی به تزریق واکسن فایزر-بایون تک نداشته و هم‌اکنون جز آمریکا و انگلستان، سایر کشورها ایمنی و اثربخشی این واکسن را تایید کرده‌اند. تعدادی از خبرگزاری‌های داخلی با استناد به برخی سایت‌های خارجی از قبیل اسپوتنیک روسی، روز پنج‌شنبه هفته گذشته با انتشار خبری اعلام کردند تاکنون 6 نفر از داوطلبان در آزمایش واکسن فایزر که به‌طور مشترک توسط شرکت آمریکایی فایرز و شرکت آلمانی بایون‌تک ساخته شده، جان خود را ازدست داده‌اند. البته در بیشتر خبرها، ارتباط بین تزریق واکسن و علت مرگ این افراد مشخص نشده است. خبر درگذشت 6 نفر از داوطلبان کارآزمایی واکسن فایزر-بایون‌تک که در شبکه‌های مجازی نیز بسیار گسترش یافت، توسط سازمان غذا و داروی آمریکا گزارش شده است. اما سوال اینجاست که آیا این مرگ‌ها ناشی از تزریق واکسن بوده و ایمنی واکسن را زیر سوال می‌برد؟ و چرا مراجع معتبر دارویی با وجود مرگ 6 نفر در کارآزمایی‌های بالینی، مجوز استفاده عمومی از آن را صادر کرده‌اند؟ در این رابطه پولیتیکو در گزارشی پیش از جلسه سازمان غذا و داروی آمریکا به‌منظور بررسی پیشنهاد فایزر جهت استفاده اضطراری واکسن ویروس کرونا نوشت: «به نظر می‌رسد سازمان غذا و دارو از این پیشنهاد حمایت کند، زیرا گفته باتوجه به اسناد توجیهی که صبح سه‌شنبه هفته گذشته منتشر شد، واکسن فایزر مشخصات ایمنی مطلوبی را نشان داده و نگرانی خاصی درباره ایمنی آن گزارش نشده است.» برای بررسی اثربخشی و ایمنی هر داروی جدید، کارآزمایی‌های بالینی انجام می‌شود. در کارآزمایی‌های واکسن شرکت فایزر-بایون‌تک، تقریبا 44 هزار نفر شرکت کردند که به دو گروه تقسیم شدند؛ به یک گروه واکسن و به گروه دیگر دارونما تزریق شد. دارونما ماده‌ای بی‌ضرر است که خواص داروی مورد مطالعه را ندارد. داوطلبان و محققان نباید تا پایان مطالعه از اینکه کدام داوطلب، در کدام گروه قرار گرفته مطلع شوند این رویه و رویه‌های مشابه به‌منظور جلوگیری از سوگیری‌های احتمالی طراحی شده است. برای جلوگیری از اثر تلقین که می‌تواند با فریب داوطلب، اثر مثبتی بر روند بهبودی او داشته باشد یا منجر به اثرگذاری پیش‌داوری‌های احتمالی محققان در نتایج بررسی شود، از دارونما استفاده می‌شود. در ادامه آزمایش با مقایسه بین گروهی که واکسن به آنها تزریق شده و گروهی که دارونما گرفته‌اند مشاهده می‌شود که واکسن چه اثراتی داشته است.
در گزارش پولیتیکو اشاره شده است: «طبق اسناد توجیهی ایمنی و اثربخشی این واکسن یک مورد شدید عفونت کووید-19 در گروه دریافت‌کننده واکسن و سه مورد در گروه دریافت‌کننده دارونما وجود دارد. 6 نفر در طول آزمایش فوت کردند، چهار نفر در گروه دارونما و دو نفر در گروه واکسن، اما هیچ‌یک از این مرگ‌ها ارتباطی با واکسن نداشته است.» همچنن بلومبرگ در گزارشی در این رابطه نوشت: دو نفری که در گروه واکسن قرار داشتند و جان خود را از دست داده‌اند بیش از 55 سال سن داشتند. یکی از آنها در اثر ایست قلبی 62 روز پس از واکسیناسیون و دیگری بر اثر رسوب در دیواره رگ‌ها، سه روز پس از واکسیناسیون درگذشته است. در گزارش بلومبرگ به نقل از سازمان غذا و داروی آمریکا آمده است: «تمام مرگ‌ها نمایانگر حوادثی هستند که در جمعیت عمومی این گروه‌های سنی در محل وقوع آنها، به میزان مشابه رخ می‌دهد.»
دریافت تاییدیه مراجع، یکی پس از دیگری
در گزارش بلومبرگ آمده است: یافته‌های آزمایش‌های فایزر که روز سه‌شنبه منتشر شد، بازتاب اطلاعاتی است که پیش‌تر توسط شرکت فایزر اعلام شده بود و نشان می‌داد این واکسن تا 95 درصد از بروز بیماری کووید -19 دارای علامت جلوگیری می‌کند و بنابراین از اثربخشی مطلوبی برخوردار است. همچنین گفته شده که دو ماه داده‌های آزمایشی هیچ مساله ایمنی قابل‌توجهی را نشان نداده است.
در این گزارش اشاره شده است: پرسنل سازمان غذا و داروی آمریکا در تجزیه و تحلیلشان به این نتیجه رسیده‌اند که اثربخشی این واکسن در گروه‌های سنی، جنسی، نژادی و قومی مختلف مشابه بوده و عوارض جانبی شایع شامل واکنش‌های محل تزریق، خستگی و سردرد بوده است.
در نهایت هیات پزشکان، متخصصان واکسن و آمار سازمان غذا و داروی آمریکا معتقدند مشکل جدی در ایمنی و اثربخشی واکسن فایزر-بایون‌تک که بتواند مانع پذیرش پیشنهاد فایزر شود، نیفتاده و به استفاده اضطراری از آن برای افرد بالای 16 سال در آمریکا رای مثبت دادند. واکسن فایزر پیش از این در بریتانیا، کانادا، بحرین و عربستان سعودی مجوز گرفته است. تعدد مراجع معتبری که این واکسن را تایید کرده‌اند در کنار اطمینان از اینکه رویدادهای مرتبط با واکسیناسیون با دقت بررسی می‌شود و اخبار آن به‌طور شفاف در اختیار عموم قرار می‌گیرد، می‌تواند تردیدهای احتمالی در رابطه با واکسن را پاسخ دهد.
