به گزارش «ایسنا» غریب‌آبادی در واکنش به اظهارات اخیر مدیرکل آژانس در مصاحبه با رویترز که گفته بود برای تبیین چگونگی برگشت‌پذیری نقض‌های ایران در اجرای برجام در صورت احیای آن، نیاز به یک توافق یا تفاهم یا سند جدید است، گفت: «برجام مورد مذاکره مجدد قرار نمی‌گیرد و در صورت احیای آن، ضرورتی برای یک سند، توافق یا تفاهم جدید در رابطه با نقش آژانس نیز وجود ندارد. نیازی نیست که وضعیت را پیچیده‌تر کنیم.»
وی ادامه داد: «همان‌گونه که قبلا هم گفتم، تنها نقش آژانس، نظارت و راستی‌آزمایی اقدامات مرتبط هسته‌ای و ارائه گزارشات به‌روزسانی واقعی در این خصوص است. ارائه هرگونه ارزیابی در مورد اینکه این تعهدات چگونه اجرا می‌شوند (به‌عنوان مثال، اشاره به عباراتی مانند نقض)، قطعا فراتر از ماموریت محوله به آژانس بوده و باید از آن اجتناب شود.»
غریب‌آبادی ادامه داد: «آژانس نقش و سهم خود را هنگام مذاکرات برجام ایفا کرد. تعهدات اعضا و وظایف آژانس به‌طور ظریف و دقیقی مکتوب شده و مورد توافق قرار گرفت و هر طرفی می‌داند که برای اجرای توافق چه کاری باید انجام دهد.»
بازگشت به خانه اول در برجام ممکن نیست
مدیرکل آژانس بین‌المللی معتقد است که برای احیای برجام باید پروتکل یا توافق یا تفاهم یا یک سند کمکی باشد که به‌طور واضح قید کند که باید چه کار کنیم. به گزارش «ایسنا» رافائل گروسی در گفتوگو با رویترز مدعی شد که بازگشت به خانه اول در برجام ممکن نیست. وی تصریح کرد: «نمی‌توانم تصور کنم که آنها بیایند و به سادگی بگویند «به خانه اول بازگشتیم» چراکه خانه اولی دیگر وجود ندارد. واضح است که باید پروتکل یا توافق یا تفاهم یا یک سند کمکی باشد که به‌طور واضح قید کند که باید چه کار کنیم.»
وی در ادامه افزود: «مواد [هسته‌ای] بیشتری وجود دارد. میزان فعالیت‌ها و تعداد سانتریفیوژها نیز بیشتر شده است و مسائل بیشتری نیز اعلام می‌شود. پس همه اینها چه می‌شوند؟ این سوالی برای آنهاست تا در سطح سیاسی درخصوص آن تصمیم‌گیری کنند.» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: «آنچه که من می‌بینم این است که ما درحال دور زدن کامل و بازگشت به دسامبر 2015 هستیم.» گروسی در این بخش از سخنان خود به ماه پیش از اعمال محدودیت‌های توافق هسته‌ای علیه ایران اشاره کرد. وی اضافه کرد: «اگر آنها می‌خواهند این‌کار را انجام دهند (پایبند شوند)، می‌توانند به سرعت این کار را انجام دهند اما برای تمام آنها ما مسیر ترسیم شده داشتیم.»
انتقاد آژانس از خروج آمریکا از برجام
چهارشنبه شب نیز مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از خروج دولت آمریکا از برجام انتقاد کرد. به گزارش «ایسنا» رافائل گروسی در گفت‌وگویی با سی‌بی‌اس‌نیوز درخصوص «خطر برنامه هسته‌ای» ایران و کره‌شمالی صحبت کرده و با انتقاد از خروج آمریکا از برجام گفت که خروج یکجانبه ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران این خطر را بیشتر کرده است.
وی در این خصوص گفت: «از آن زمان ایران برای پاسخ [به خروج آمریکا] تصمیم گرفت که به‌صورت تدریجی از پایبندی خود بکاهد.»
گروسی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: «ایران دارد به برنامه هسته‌ای خود ادامه می‌دهد، این اقدامات دور از چشم و مخفیانه نبوده است. این اقدامات دارد در چارچوب توافقی که در سال 2015 به امضای پنج عضو دائم شورای امنیت به علاوه آلمان و اتحادیه اروپا رسیده است، انجام می‌گیرد. چند سال پیش در سال 2018 آمریکا از این توافق خارج شد و ایران در پاسخ، به تدریج پایبندی خود را کاهش داد.»
وی ادامه داد: «برنامه هسته‌ای ایران درحال پیشروی است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آنجاست که بگوید چه اتفاقی دارد رخ می‌دهد. آینده بستگی زیادی به این دارد که کشورهای طرفین توافق در آینده چه تصمیمی می‌گیرند. به نظرم در چند هفته و چند ماه، با احتساب زمان به روی کار آمدن دولت جدید در واشنگتن و چندین فاکتور دیگر فعالیت‌هایی مجدد پیرامون این مساله شکل می‌گیرد که امیدواریم به مذاکرات منتهی شوند.»
رافائل گروسی با اشاره به اینکه شرایط پیرامون برجام از زمان انعقاد آن تغییراتی داشته است درخصوص چگونگی از سرگیری تعهدات برجامی توسط ایران گفت: «به نظرم طرفین انتظارات متفاوتی از آنچه قرار است رخ دهد، دارند و به نظر من نباید به جایشان صحبت کنم. آنچه آنها انتظار دارند واضح است و همه چیز به فلسفه توافق اصلی ختم می‌شود یعنی کاهش تحت راستی‌آزمایی و بازرسی‌های آژانس و کنترل کردن برخی اقدامات. این توافق بسیار جامع است.» مدیرکل آژانس ادامه داد: «توافق اصلی درصد غنای خاصی را مشخص کرده و در آن زمان بر سر 67/ 3 توافق شده بود اما درصد غنای آنها حال بیش از 4 درصد است.» وی افزود: «سطح غنای ایران درحال‌حاضر پایین است اما از درصد توافق شده بالاتر است و این مایه نگرانی برخی از افراد است. ایران دلایلش را توضیح داده است. آنها به ما در وین و به باقی جهان توضیح داده‌اند که «دیگران رفته‌اند ما نیز می‌رویم.»
تلاش می‌کنیم تحریم‌ها بی‌اثر یا کم‌اثر شود
همزمان حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران روز پنج‌شنبه در مراسم بهره‌برداری از طرح‌های وزارت کشور با اشاره به اینکه من تردید ندارم ایستادگی قهرمانانه ملت ایران دولت آینده آمریکا را وادار خواهد کرد در برابر مردم ایران کرنش کنند، گفت: «این ایستادگی آنها را وادار می‌کند تا به تعهدات خود بازگشته و تحریم‌ها شکسته شود.»
به گزارش «ایرنا» روحانی خاطرنشان کرد: «البته ما هم باید تلاش کنیم تحریم‌ها بی‌اثر یا کم اثر شود و این وظیفه اول ما است و باید تلاش کنیم تحریم‌ها بشکند.» وی گفت: «همان‌طور که مقام معظم رهبری روز گذشته(چهارشنبه) فرمودند، انجام این کار یک ساعت نباید تاخیر بیفتد و دولت باید همه توان خود را برای شکستن تحریم به‌کار بگیرد و تاخیر یک ساعته هم برای دولت مجاز نیست واین رهنمود بسیار مهمی بود که مقام معظم رهبری بر آن تاکید کردند.»
رئیس دولت تدبیر و امید با بیان اینکه دولت همه تلاش و توان خود را برای شکستن تحریم به‌کار خواهد گرفت، اظهار کرد: «به مردم اطمینان می‌دهم مقاومت و ایستادگی آنان، حتما و قطعا موجب تسلیم دشمن در برابر قدرت ملی ما خواهد شد و امیدوارم روز به روز شاهد توسعه و آبادانی بیشتر کشور بزرگ ایران در سایه هم‌افزایی، همکاری، وحدت و اتحاد ملی باشیم.»
تلاش اروپا برای بازگشت بایدن به برجام
در عین حال سخنگوی وزارت‌خارجه فرانسه روز جمعه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که تروئیکای اروپایی تمام تلاش خود را برای اجرایی کردن قصد بایدن برای بازگشت به برجام انجام خواهند داد.
به گزارش «ایسنا» به نقل از اسپوتنیک، آگنه روماته اسپاین با صدور بیانیه‌ای نسبت به آنچه نقض تعهدات برجامی از سوی ایران خوانده شده، ابراز نگرانی کرد.
در این بیانیه، وزارت امورخارجه فرانسه از تمایل جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا جهت بازگشت به برجام نیز استقبال کرده است.
سخنگوی وزارت امورخارجه فرانسه بدون اشاره به کم‌کاری‌های اتحادیه اروپا در اجرای برجام و درنظر گرفتن خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای و اعمال تحریم‌های غیرقانونی و یکجانبه علیه ایران در ادامه بیانیه خود آورده است: «پیامدهای نقض تعهدات برجامی بسیار جدی بوده و مزایای این توافق‌نامه از نظر منع گسترش تسلیحات هسته‌ای را به خطر می‌اندازد. همان‌طور که سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و انگلیس) تاکید کرده‌اند، ایران باید فورا به پایبندی کامل به تمام مفاد برجام بازگردد و از انجام هرگونه اقدام دیگری که ثبات و پایداری این توافق را به خطر می‌اندازد، خودداری کند. فرانسه همراه شرکای خود قاطعانه تمام تلاش خود را برای اجرایی شدن قصد بایدن جهت بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران و دستیابی به این هدف به‌کار خواهد برد.»
به گزارش «ایسنا» درخواست این سخنگوی فرانسوی برای بازگشت فوری ایران به تعهدات برجامی‌اش درحالی مطرح شده که سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت‌خارجه کشورمان پیش از این گفته بود: «از سه کشور اروپایی انتظار می‌رود که به جای فرافکنی سیاسی، در جهت پایبندی کامل به تعهداتشان طبق برجام و مصوبات کمیسیون مشترک اقدام نمایند و به اجرای کامل برجام برگردند.»
پاسخ عراقچی به ادعاهای اروپا
روز چهارشنبه 26 آذر ماه نشست کمیسیون مشترک برجام با توجه به ملاحظات مربوط به کووید-19، به‌صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد. در این نشست که بعدازظهر برگزار و به مدت سه ساعت و نیم به طول انجامید، معاونان و مدیران سیاسی وزارت خارجه‌های ایران و گروه 1+4 (آلمان، فرانسه، روسیه، چین و انگلیس) به ریاست «سیدعباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران و «هلگا اشمید» دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا روند اجرای برجام و موانع اجرای تعهدات توسط طرف‌های این توافق را مورد بررسی قرار دادند.
پیش از این نشست هم «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در توئیتی نوشت: «موضوع اصلی، چگونگی حفظ توافق هسته‌ای و اطمینان از اجرای کامل و متوازن آن است. نقش آمریکا هم در این خصوص مورد بررسی قرار خواهد گرفت.»
نشست روز چهارشنبه در شرایطی برگزار شد که چندی پیش مجلس شورای اسلامی طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت» را به تصویب رساند که واکنش‌هایی را به همراه داشت و سه کشور اروپایی عضو برجام در واکنش به این قانون در بیانیه‌ای اعلام کردند: «با نگرانی شدید به قانون اخیر که توسط پارلمان ایران تصویب شده، توجه می‌کنیم. [قانونی] که اگر اجرا شود، به‌طور اساسی برنامه هسته‌ای ایران را توسعه می‌دهد و دسترسی‌های نظارتی آژانس اتمی را محدود می‌کند. این اقدامات با برجام و تعهدات گسترده‌تر هسته‌ای ایران همخوانی ندارد. اگر ایران درباره حفظ فضای دیپلماسی جدی است، نباید چنین گام‌هایی را اجرا کند.»
در همین خصوص «سیدعباس عراقچی» معاون وزیر خارجه ایران در بخش‌هایی از سخنان خود با اشاره به برخی اظهارنظرهای رسانه‌ای که در روزهای اخیر از سوی اروپا به گوش می‌رسد، تاکید کرد: «قاعدتا سه دولت اروپایی (آلمان، انگلیس و فرانسه) که خود را پایبند به دموکراسی و قواعد آن می‌خوانند، نباید از دولت ایران انتظار داشته باشند که اصول دموکراسی را نادیده بگیرد و قانون مصوب مجلس شورای اسلامی را اجرایی نکند. دولت جمهوری اسلامی ایران متعهد و موظف به اجرای مصوبات مجلس شورای اسلامی پس از طی مراحل قانونی آنها است.»
این دیپلمات ارشد ایرانی همچنین ضمن اعتراض به مواضع اخیر سه دولت اروپایی بیان کرد: «به جای محکومیت ترور ددمنشانه محسن فخریزاده، دانشمند برجسته هسته‌ای ایران، سه دولت اروپایی مجازات قانونی یک شخص مجرم را محکوم کردند.» یادآور می‌شود سه کشور اروپایی در پی شهادت شهید فخریزاده نه تنها این اقدام تروریستی را محکوم نکرده، بلکه ایران را به خویشتنداری دعوت کردند.
ایران نمی‌تواند تمام هزینه‌های برجام را متقبل شود
همچنین معاون سیاسی وزارت امورخارجه با اشاره به اینکه طرف‌های اروپایی همواره فقط از ایران می‌خواهند در برابر همه رفتارهای غیرقانونی و خصمانه، چه تحریم‌های آمریکا باشد و چه خرابکاری در نطنز و ترور دانشمندان هسته‌ای خود خویشتندار باشد، گفت: «ایران نمی‌تواند تمام هزینه‌های اجرای برجام و رفتارهای غیرقانونی دیگران را متقبل شود و سایرین هم باید برای حفظ برجام هزینه بدهند.»
عراقچی در رابطه با گمانه‌زنی‌ها پیرامون بازگشت آمریکا به برجام نیز تاکید کرد: «ما به جای حرف و گمانه‌زنی، به اعمال توجه می‌کنیم. ایران همواره مواضع خود را به‌صورت شفاف بیان کرده و حاضر است پس از بازگشت آمریکا به انجام تعهدات خود در برجام و اعاده وضعیت به شرایط ژانویه 2017، اجرای تعهدات برجامی خود که وفق بندهای 26 و 36 برجام آنها را متوقف کرده است از سر گیرد.»
در همین خصوص «مایک پمپئو» وزیر امورخارجه آمریکا در مصاحبه‌ای با روزنامه «واشنگتن‌اگزماینر» که چهارشنبه منتشر شد عنوان کرد که بازگشت به چنین توافقی (برجام) را در شرایطی که فقط به اروپایی‌ها اجازه تجارت با ایران می‌دهد، صلاح نمی‌داند.
حمایت اعضای برجام از اجرای کامل این توافق
همزمان وزارت امورخارجه روسیه در بیانیه‌ای به محورهای گفتوگو در نشست روز چهارشنبه کمیسیون مشترک برجام اشاره کرد.
به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری تاس، وزارت امورخارجه روسیه در پی برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام در بیانیه‌ای نوشت که اعضای شرکت‌کننده در این نشست از بازگشت به اجرای توافق هسته‌ای (برجام) در چارچوبی که از اول بر سر آن توافق شده، حمایت کردند. در ادامه این بیانیه آمده است: «نمایندگان کشورهای عضو توافق به تعهدشان نسبت به تعهدات برجامی و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل تاکید کرده و از تحقیق متمرکز برای یافتن راهکارهای موثری که موجب بازگشت سریع به اجرای جامع توافق در چارچوبی که در ابتدا توافق شده است، حمایت کردند.»
وزارت امورخارجه روسیه همچنین مطرح کرد که اعضای نشست، تحلیلی مفصل درباره امور جاری در روند اجرای توافق هسته‌ای با توجه به چالش‌های موجود انجام دادند. با توجه به اینکه دولت آمریکا در سال 2018 به‌طور یکجانبه از توافق هسته‌ای خارج شد و تحریم‌های متعددی را بر ایران اعمال کرد، در بخش دیگری از این بیانیه آمده است که اقدامات آمریکا با هدف «ایجاد موانع در اجرای کامل توافق هسته‌ای» از بزرگ‌ترین چالش‌ها است.
نشست بعدی وزرای خارجه برجام
براساس این گزارش، نشست کمیسیون مشترک برجام روز چهارشنبه در سطح معاونان برگزار شد. همچنین هلگا اشمید در پایان هفدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که نشست وزرای خارجه کشورهای عضو برجام اول دی برگزار می‌شود.
آمریکا مشکل اصلی اجرای برجام
از سوی دیگر سخنگوی وزارت خارجه روسیه در کنفرانسی خبری آمریکا را مشکل اصلی در اجرای برنامه جامع اقدام مشترک خواند. به گزارش «ایسنا» به نقل از ریانووستی، ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امورخارجه روسیه روز چهارشنبه در ویدئوکنفرانس مطبوعاتی هفتگی خود با تشریح موضع روسیه درخصوص مسائل روز دنیا از شرکت سرگئی لاوروف، وزیر امورخارجه کشورش در نشست آتی وزرای امورخارجه کشورهای عضو برجام خبر داد.
زاخارووا با تاکید بر اینکه «نشست غیررسمی وزرای امورخارجه کشورهای عضو برجام یکم دی به‌صورت ویدئوکنفرانس برگزار خواهد شد» گفت: «سال‌جاری سال پیچیده‌ای برای برجام بود. به لطف تلاش‌های هماهنگ کشورهای عضو برجام توافق هسته‌ای حفظ و امکان عدم بازبینی مفاد کلیدی آن فراهم شد. تلاش‌های آمریکا برای اعمال تحریم‌های بین‌المللی تسلیحاتی نامحدود از نظر زمانی و اعمال مجدد تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران که قبلا لغو شده بودند با مانعی قاطع روبه‌رو شد.»
زاخارووا افزود: «اجرای برجام با مشکلات زیادی روبه‌رو است. دلیل اصلی این مشکلات رفتارهای ایالات‌متحده آمریکا است. این کشور تعهدات بین‌المللی خود را در چارچوب قطعنامه 2231 شورای امنیت نقض می‌کند. صحبت بر سر تحریم‌های یکجانبه آمریکا است که به‌صورت بی‌وقفه اعمال می‌شوند و در درجه اول به مردم ایران و همکاری‌های بین‌المللی قانونی با ایران و همچنین به خود برجام ضربه می‌زنند.» سخنگوی وزارت‌خارجه روسیه عنوان کرد: «آمریکا نه تنها خود تصمیمات شورای امنیت را نقض می‌کند، بلکه به‌صورت آگاهانه برای اجرای این تعهدات توسط دیگر کشورها مانع‌تراشی می‌کند. هدف مهمی که پیش روی اعضای برجام قرار دارد شامل یافتن پاسخ‌های کارآمد به این چالش‌ها و ایجاد شرایط لازم برای بازگشت روند اجرایی برجام در چارچوبی که قبلا توافق شده است، می‌شود.»
زاخارووا تصریح کرد: «مسکو به همکاری با شرکای خود در راستای تحقق اهداف والایی که در برجام لحاظ شده و در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد مصوب شده است امید دارد. ضمنا این قطعنامه بر اساس ماده 25 منشور سازمان ملل برای همه کشورها لازم‌الاجرا است.»
