برلیانت بزرگمهر؛ مشاور تغذیه و رژیم درمانی
افرادی که برای کاهش وزن به طور خودسرانه اقدام به رژیم لاغری می‌کنند و یا به این منظور به افراد غیرمتخصص و ناآگاه مراجعه می‌کنند. این نوع رژیم مسلما صحیح و مناسب نیست و نمی‌تواند نیازهای تغذیه‌ای فرد را تامین کند، لذا چنین شخصی در معرض کمبودهای اکثرا قابل توجه و گسترده قرار می‌گیرد و سلامتش دچار مخاطرات جدی می‌شود که از علایم آن احساس ضعف، سستی، خستگی، بی‌حوصلگی و بی‌حالی، سرگیجه، ریزش شدید موها، شکنندگی ناخن‌ها، افسردگی، یبوست و بسیاری از عوارض ناراحت کننده دیگر خواهد بود.
در نتیجه چنین شخصی برای رهایی از اختلالات ناشی از سوءتغذیه و تامین سلامت خود، متوسل به مصرف مکمل‌های غذایی می‌شود. چنانچه رژیم لاغری تحت نظر متخصص تغذیه و رژیم‌شناسی تنظیم گردد، نه تنها هیچ نوع عارضه‌ای ایجاد نمی‌کند بلکه در فرآیند کاهش وزن، موجب از بین رفتن اختلالات ناشی از تغذیه غلط شده و به حفظ سلامت، شادابی و مقاومت در برابر بیماری‌ها، بسیار کمک می‌کند.
اما افرادی‌که به طور معمول در روز تحرک جسمی دارند مثلا پیاده‌روی، نرمش و کوهنوردی انجام می‌دهند، چنانچه به طور صحیح تحت نظر رژیم‌شناس از الگوی مناسب و کافی استفاده نمایند، نیازی به مکمل غذایی ندارند.
اشخاص لاغری که اشتهای چندانی به صرف غذا ندارند و قادر نیستند غذای کافی و مورد احتیاج بدنشان را تامین کنند و در نتیجه نیازهای تغذیه‌ای‌شان به طور کامل برآورده نمی‌شود لازم است با جدیت به تشخیص علت اصلی بی‌اشتهایی خود پرداخته و به رفع هرچه سریع‌تر آن اقدام نمایند.
در اکثر موارد، بی‌اشتهایی منشا عصبی دارد و ناشی از مشکلات و آشفتگی‌های روحی است که منجر به بی‌رغبتی نسبت به صرف غذا می‌شود. معمولا با مراجعه به مشاور، این اشکال برطرف شده و شخص اشتهای طبیعی خود را به دست می‌‌آورد و سپس می‌تواند تحت نظر رژیم‌شناس از الگوی غذایی صحیح پیروی نماید.
اشخاص لاغری که اشتهای کافی به صرف غذا دارند اما وزنشان اضافه نمی‌شود و دچار کمبودهای تغذیه‌ای می‌باشند. این گونه افراد لازم است از نظر سلامت غدد ترشحه داخلی، به خصوص هورمون تیروئید، تحت کنترل قرار گیرند. زیرا پرکاری غده تیروئید موجب افزایش متابولیسم در بدن شده و در نتیجه مواد مغذی دریافتی، به میزان کافی و لازم به مصرف سلول‌ها نمی‌رسد و نیاز به برخی مواد مغذی افزایش می‌یابد. در این موارد، درمان اختلال تیروئید موجب رفع اشکال شده و متخصص می‌تواند سلامت خود را به دست آورد و به وزن طبیعی برسد. البته همراه با درمان پرکاری تیروئید، لازم است از رژیم غذایی کافی و مناسب تحت نظر رژیم‌شناس استفاده شود. ابتلا به انگل نیز می‌تواند باعث کمبودهای تغذیه‌ای شخص شود.
گروهی که به مکمل‌های غذایی نیاز ندارند
افراد جوان و سالم. بسیاری از جوانان که از سلامت خوبی برخوردارند مساله و مشکلی در این زمینه ندارند، تحت تاثیر تبلیغات نامناسب یا باورهای غلط، برای حفظ شادابی، نیرو و انرژی بیشتر از مکمل‌های غذایی استفاده می‌کنند. این کار به هیچ‌وجه صحیح نیست.
افرادی که دستگاه گوارش سالم دارند و می‌توانند مواد غذایی را به خوبی هضم و جذب نمایند، به شرط آنکه مبتلا به بیماری خاص که نیازمند مصرف مکمل دارویی است، نباشند.
کودکان چنانچه از بدو طفولیت از برنامه غذایی صحیح تحت نظر رژیم‌شناس استفاده کنند و مبتلا به عارضه و اختلال خاصی نباشند، نیازی به مصرف مکمل‌های غذایی ندارند.
افرادی که فعالیت فکری زیاد دارند می‌توانند با استفاده از الگوی غذایی که مواد مورد نیاز سلول‌های عصبی را تامین می‌کند و به سلامت و عملکرد صحیح سیستم عصبی کمک می‌نماید، تحت نظر متخصص تغذیه و رژیم‌شناس، سلامت جسمی خود را کاملا حفظ نموده و کارآیی ذهنی، یعنی قدرت یادگیری، تمرکز و حافظه را در خود تقویت نمایند.
توجه داشته باشیم که مصرف غیرضروری و بی‌رویه مکمل‌ها، اشکالاتی به شرح زیر در بر دارد:
الف – برخی از مواد مغذی از جمله ویتامین‌های محلول در چربی و بعضی املاح، در بدن ذخیره می‌شوند و ازدیاد مصرف آنها موجب مسمومیت می‌گردد که اکثرا عوارض ناگواری در بر دارد.
ب – بعضی از مواد چنانچه به مقدار زیاد و بیش از حد نیاز مصرف شوند در جذب و به مصرف رسیدن دسته‌ای دیگر از مواد مغذی لطمه وارد می‌سازند. مثلا در ورزشکارانی که از مقدار زیادی مکمل پروتئینی استفاده می‌کنند جذب ثانوی کلسیم در کلیه‌ها دچار مشکل شده و دفع کلسیم از بدن افزایش می‌یابد، در نتیجه ممکن است ایجاد عارضه نرمی استخوان یا پوکی استخوان در آنان بنماید.
همچنین مصرف مقدار زیاد کلسیم (به صورت مکمل) می‌تواند در جذب آهن اختلال ایجاد کند.
مصرف نمک بالا موجب افزایش دفع کلسیم از کلیه‌ها می‌شود که نتیجه آن نرمی و پوکی استخوان است.
پ- حفظ تعادل در میزان مواد مغذی دریافتی، در به مصرف رسیدن برخی مواد مغذی دیگر در بدن، ضروری است. مثلا چنانچه از منابع برخی اسیدهای آمینه به صورت مکمل استفاده شود (معمولا در ورزشکاران شاهد این امر هستیم) تعادل بین اسیدهای آمینه بهم خورده و در نتیجه مقداری پروتئین از بدن دفع می‌شود. یا ازدیاد مصرف کلسیم به صورت مکمل می‌تواند تعادل بین کلسیم و فسفر را (که در استخوان‌سازی مهم است) بهم زده و موجب دفع کلسیم از بدن شود. این امر در مورد فسفر هم صدق می‌کند.
ت - یکی از عوارض مهم استفاده بی‌رویه و غیرلازم مکمل‌های غذایی آداپتاسیون یا مقادیر بالای مواد مغذی‌ست در این صورت دیگر غذای مصرفی نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای انسان باشد بنابراین قبل از اقدام به هر نوع مکمل یاری، لازم است با رژیم‌شناس مشورت نموده و چنانچه علاوه بر الگوی غذایی کافی و مناسب، نیاز به مکمل غذایی بود، اقدام به مصرف مکمل‌های غذایی شود.