خود آزاری : تعاریف، انواع و روشهای درمان

امروزه تعداد جوانانی که اقدام به خودآزاری می کنند رو به افزایش است . از آن جاییکه خود آزاری نوعی خودکشی  است و نهایتا” منجر به مرگ می شود ، باید جلوی آن گرفته شود.  

با یافتن راه حل های جدید برای کنترل و غلبه بر احساسات می توان امید به کاهش تمایلات شدیدی داشت  که باعث خود آزاری می شود و برای درمان قطعی در ادامه با تمرین پی در پی ، کنترل احساسات و بررسی و یادگیری چگونگی مراحل درمان آن ، ترک این رفتار اعتیاد آور حاصل می شود.

چه کسی به خود آزاری مبتلاست ؟

آمار نشان می دهد حدود دو میلیون نفر در ایالات متحده به خود آزاری مبتلا هستند که از این تعداد 1% آنها به خود آزاری جسمی می پردازند که معمولا” آنها برای فرار یا حل مشکلات عاطفی و اوضاع در هم ریخته زندگی خود دست به این کار می زنند. البته این آمار خیلی درست نیست چرا که در بیشتر موارد خود آزاری گزارش داده نمی شود و در بعضی از مناطق جهان این آمار بسیار بالاتر است .

در بین مجموعه عوامل بروز خود آزاری نظیر:  فقر اقتصادی ، تبعیض نژادی ، مشکلات اجتماعی و فرهنگی… نمی توان مرز مشخصی برای آنها قائل شد چون تحقیقات ثابت کرده علت خود آزاری تلفیقی از همه ی عوامل  فوق است !

بعضی از اطلاعات دریافتی نشان می دهد بیشتر مبتلایان ، خانم ها به خصوص در سنین نوجوانی و بلوغ است ، در حالی که منابع دیگر حاکی از آن است که این بیماری هم در زنان و هم در مردان در سنین 14 تا 60 سالگی دیده شده است  و در این بین فقر اقتصادی مهم ترین عامل ایجاد این بیماری است .

تعریف خود آزاری :

در واقع خود آزاری هر نوع صدمه رساندن عمدی به بدن است که  اثرات  و یا علائم آن در بدن دیده می شود و در مواقع استرس و فشار عصبی  صورت می گیرد.

انواع خود آزاری :

بریدن : بریدن یا خراشیدن بدن با هر شیء تیزی مثل چاقو ، سوزن ، تیغ و یا حتی ناخنگیر که  معمولا” بروی پاها و بازوها انجام می گیرد چون زیر لباس است و دیده  نمی شود.

داغ کردن : سوزاندن بدن با یک چیز داغ و یا حتی سوزاندن از طریق اصطحکاک ! مثل کشیدن سریع و زیاد پاک کن روی بدن .

کندن پوست : کندن پوست بدن و یا باز کردن زخم های قبلی ( dermatillomania ) ، حالت غیر عادی است که شخص تمایل به کندن پوست دارد و با ادامه این کاراین طور تصور می کند که استرس کاهش و احساس خوبی به او دست می دهد !

کندن مو ( trichotillomania ) : 

یک ناهنجاری غیرعادی است که فرد دائما” میل به کندن موی خود دارد که بیشتر شبیه یک عادت می شود ، بیمار به  طور نا خود آگاه تمایل به کندن موی قسمت های مختلف سر و بدن خود را دارد ، این کار باعث ایجاد طاسی در قسمت هایی از سر آنها بصورت تکه ای می  شود که معمولا” این افراد با گذاشتن کلاه ، کلاه گیس و یا دستمال سر و روسری آن را می پوشانند. مصرف داروهای ضد افسردگی مثل آنافرانیل و … می تواند عامل تحریک کننده این ناهنجاری شود. از طریق مراکز روان درمانی و مشاوره می توان این حالت را کنترل کرد و فهمید که در چه مواقعی و چه احساساتی در فرد باعث بروز آن می شود. در این مراکز یاد می دهندکه چطور با جایگزین کردن رفتار و عادات مناسب به هنگام کندن مو بتوان آن را کنترل کرد.

از دیگر موارد خود آزاری می توان به موارد زیر اشاره کرد :

 ضربه زدن : با چکش و وسایل دیگر ! ، شکستن استخوان ، سوراخ کردن ، … ( بیشتر این ناهنجاری ها در اثر توهم  ایجاد می شوند. ) سوراخ کردن و خالکوبی به طور غیر عادی و زیاد که خود با وجود درد زیاد نوعی خود آزاری و شکنجه است ، مصرف مشروبات مضر و شیمیایی.

راه کارهایی برای کنترل و درمان خود آزاری

خود آزاری نوعی اعتیاد است  که خود از عادت منشاء می گیرد و همانطور که می دانید ترک عادت تنها با خواست خود شخص امکان پذیر است . برای درمان و کنترل بیماری باید تخصصی برخورد کرد .شخص بیمار باید به پزشک مربوطه یا مشاور مراجعه کند چرا که آنها دید عجیبی نسبت به این عادات مضر ندارند و تنها بصورت حرفه ای و از دید معالج با بیمار برخورد می کنند.

• روانشناس به بیمار یاد می دهد که چگونه می تواند در مواقع تمایل به  خود آزاری  این احساسات را با راههای سالم از خود دور کرد .
• یکی از عمده ترین گرایش در خود آزاری در زمینه های جنسی است که مشاور می تواند از طریق ترمیم حوادث و زمینه های گذشته خراب بیمار، او را هدایت کند.
• هیپنوتیزم و تمرین های تمدد اعصاب می تواند در کاهش استرس و فشار نقش مفیدی داشته باشد .
• درمان گروهی و دسته جمعی این بیماران باعث از بین رفتن حس خجالت می شود و تضمین بیشتری را برای سلامتی آنها به دنبال دارد.
• درمان در حیطه ی خانوادگی بسیار مفید است و عوامل تحریک کننده در خانواده نیز یافت می شود و  به آنها یاد می دهد که در مقابل بیمار جبهه نگیرند.
• همزمان با پیشرفت روان درمانی مصرف متعادل قرص های آرامش بخش مفید است .
• در موارد خیلی حاد و شدید بستری کردن بیمار تحت  نظر کادر پزشکی ماهر الزامی است .

راههای برای جلوگیری از ایجاد خود آزاری :

در مواقع تمایل به خود آزاری بیمار باید خود را به کارهای سالم متنوع دیگر مشغول کند مثل : دویدن ، رقصیدن ، فریاد زدن ، سوراخ کردن پارچه ، پاره کردن  و دور انداختن چیزهای غیر قابل استفاده ،

در حین درمان اگر بیمار احساس کرخی و بی حسی دارد ، باید  تکه های یخ را در کف دست نگه داشته و سعی کند آن را خورد کند ، دوش آب سرد بگیرد ، چیزی تند بجود مثل فلفل قرمز طبیعی ، ریشه ی زنجبیل خام و یا پوست گریپ فورت .

بیمار می تواند نوارهای لاستیکی دور مچ دست بپیچد و وقتی که تمایل به خود آزاری و ضرب زدن به خود را دارد روی آنها بزند تا کبود نشود .

در مواقع  احساس کوفتگی بدن بیمار باید  آرامش خود را حفظ کند ، نفس عمیق بکشد و در یک وان حمام ساعتها غوطه ور شود ، ورزش هایی مثل یوگا انجام دهد و یا حتی طراحی و نقاشی کند.

اگر بیمار  از نوع خود آزاری است  که تمایل به دیدن خون و خونریزی دارد با جوهر قرمز دقیقا” همان جایی را که قبلا” می بریده است را رنگی کند .